ءۇي جانۋارلارى
سەمەي قالاسى №28 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى
تۋرەحانوۆا باكىت باكتىگازينوۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءۇي جانۋارلارى
ساباقتىڭ بىلىمدىك ماقساتى: ەتىستىكتى، ونىڭ سويلەمدەگى ورنىن، تۇيىق ەتىستىكتىڭ جاسالۋى مەن سەپتەلۋىن مەڭگەرۋ داعدىسىن بايقاۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋ ماقساتى: سوزدەر ارقىلى اۋىزەكى سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ، ءۇي جانۋارلارىن ايالاۋعا شاقىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى. جارىس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، تالداۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر، قيما قاعازدار. ويىنعا ارنالعان قاجەتتى قۇرالدار.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
فونەتيكالىق جاتتىعۋ
قىزىق ەكەن اۋىلدا،
تويدىم ابدەن قاۋىنعا.
جەدىم قۇرتتى، مايدى دا،
كوردىم قۇلىن تايدى دا!
ا) قىزىق، ابدەن، قۇرتتى، كوردىم سوزدەرىندەگى قازاق ءتىلىنىڭ ءتان دىبىستارىن اتا.
ءا) سوزدەردى بۋىنعا ءبول.
ءتىل دامىتۋ ءساتى
بۇرىنعى زاماندا جانۋارلار جىل باسى بولۋعا تالاسىپتى.
سوندا جىلقى ايتىپتى:
- مەن الىستى جاقىن قىلامىن، كۇشىمدى بولسا كورەدى، ءسۇتىمدى بولسا ىشەدى، قىلىما شەيىن ارقان، ءجىپ ەسەدى. ادامعا مەنەن باسقا پايدالى مال جوق، مەن جىل باسى بولامىن،- دەيدى.
سوندا تۇيە ايتادى:
- سەن ادامنىڭ جۇمىسىن قىلساڭ، س ۇلى، ءشوپ اسايتىن تاماعىڭ ءۇشىن قۇل بولدىڭ، مىنە سەن كوتەرە المايتىن اۋىردى كوتەرىپ، نەشە ايشىلىق الىس جەرلەرگە بارامىن. اش بولدىم دەپ ارپا، س ۇلى سۇرامايمىن. كودە بولسا كودە، جۋسان بولسا جۋسان، نە كەز كەلسە، سونى قورەك ەتىپ، تابىلسا سۋ ءىشىپ، تابىلماسا شولدە دە جولعا جۇرە بەرەمىن. جىل باسى بولۋ ماعان لايىق،- دەيدى.
- سوندا سيىر:
- ادام ەگىن ەكسە مەنىمەن ەگەدى ءسۇتىمدى ىشەدى قۇرت، ماي ىستەيدى. جىل باسى ماعان بولۋعا لايىق - دەيدى.
- سوندا قوي:
- مەن بولماسام، قازاق ءۇيىن نەمەن جابار ەدى، ءجۇنىمدى الىپ كيىز باسادى، جاباعىمنان كيىم تىگەدى، ارقان، ءجىپ ەسەدى. سۇتىمنەن قۇرت، ماي الادى، شارۋاعا مەنەن پايدالىلارىڭ جوق،- دەيدى.
- سوندا يت:
-..............- دەيدى.
- اڭگىمە بويىنشا سۇراقتار: جانۋارلار نە ىستەيدى؟
- تۇيە نە دەدى؟
- سيىر؟
- قوي؟
- ال يت نە دەپ ايتتى قالاي ويلايسىڭدار.
- نەگە؟
2. جاڭا ساباق
- بالالار، ءبىز بىرنەشە ساباق بويى ءۇي جانۋارلارى تاقىرىپتى ءوتىپ كەلەمىز. ەتىستىكتىڭ نە ەكەنىن بىلدىك. ال بۇگىن ءبىز سونىڭ بارلىعىن بەكىتەمىز.
ويىن. وقۋشىلار بىرنەشە توپقا بولىنەدى
توپ - توپ بولىپ اۋىلدارعا ساياحاتقا شىعامىز.
ولار:
ا) كەڭتارلاۋ اۋىلى
ءا) سالقىن – توبە اۋىلى
ب) سۇلۋ - سارى اۋىلى
«كەڭتارلاۋ اۋىلى» توبىنا بەرىلەتىن، تاپسىرمالارى:
1. قۇلىندايدى ەتىستىكتىگىن تۇيىق ەتىستىككە اينالدىر. سەپتە.
2. جىلقى تۋرالى اڭگىمە ايت
3. جىلقىدان الىناتىن ونىمدەردى اتا.
سالقىن – توبە اۋىلى توبىنا بەرىلەتىن تاپسىرمالار
1. بوتالايدى ەتىستىگىن تۇيىق ەتىستىككە اينالدىر. سەپتە.
2. تۇيە تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
3. تۇيەدەن الىناتىن ونىمدەردى اتا.
سۇلۋ - سارى اۋىلى توبىنا بەرىلەتىن تاپسىرمالار
1. قوزدايدى ءسوزىن تۇيىق ەتىستىككە اينالدىر. سەپتە.
2. قوي تۋرالى ايت.
3. جۇننەن نە جاسالادى؟
«تاپ - تاپ» ويىنى.
تاقتادا شۋماق ولەڭدەرى جازۋلى:
1. ەرتەمەنەن ايقايلاپ،
قايدا ەكەن دەپ اقىلدىم،
«اۋحاۋ - اۋحاۋ - اۋحاۋلاپ»،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
2. «پۇشايت – پۇشايت - پۇشايت» دەپ،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
3. شۇنتىنداعان نەمە دەپ،
قويسا جاقسى كەلەلەپ،
«شورە - شورە - شورەلەپ» دەپ،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
4. «كوس - كوس، جانىم، كوس - كوس» دەپ،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
(بالالار اتاعاننان كەيىن ءمۇعالىم جانۋارلاردىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتەدى.)
سۋرەتپەن جۇمىس
ءۇي قۇستارى، يت، مىسىق سۋرەتتەرى ءار توپقا تارتىلادى دا، اڭگىمەلەنەدى.
ماتىنمەن جۇمىس.
قازاق حالقى ەرتەدەن مالمەن بايلانىسقان. مال كۇتۋدى قاسيەتتى ءىس دەپ بىلگەن.
مال شارۋاشىلىعىندا قويشى، سيىرشى، تۇيەشى، جىلقىشى، ساۋىنشى ماماندار جۇمىس ىستەيدى.
ءتورت تۇلىكتەن ءجۇن، تەرى، ەت، ءسۇت الادى. مالمەن بايلانىستى قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى، اندەرى، كۇيلەرى، بيلەرى، داستۇرلەرى بار.
مال شارۋاشىلىعى قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىنە كوپ اسەر ەتكەن.
تاپسىرمالار:
ا) ءماتىندى مانەرلەپ وقىپ شىعىڭىز
ءا) سينونيمدەردى تابۋ: ەرتەدەن - (بۇرىننان، باياعىدان).
اسەر ەتكەن - (ىقپال جاساعان)
3. ساباقتى بەكىتۋ.
ءتورت تۇلىك، ولاردىڭ پايداسى تۋرالى ءوزارا سويلەسىڭدەر.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن (بەلسەندىلىگىن) باعالاۋ.
4. ساباقتى قورىتۋ.
«ءتورت تۇلىك ىرىس»، «قۇتتى قوناق كەلسە، قوي ەگىز تابادى» دەپ بەكەر ايتىلماعان. مىنسە - كولىك، ىشسە - سۋسىن، جەسە – اس بولعان ءتورت تۇلىكتىڭ پايداسى كوپ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ: ەرتەگىنى تولىعىمەن وقۋ، مازمۇنداۋ.
(ءمۇعالىم دايىن ەرتەگىلەردى تاراتادى).
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى
تۋرەحانوۆا باكىت باكتىگازينوۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءۇي جانۋارلارى
ساباقتىڭ بىلىمدىك ماقساتى: ەتىستىكتى، ونىڭ سويلەمدەگى ورنىن، تۇيىق ەتىستىكتىڭ جاسالۋى مەن سەپتەلۋىن مەڭگەرۋ داعدىسىن بايقاۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋ ماقساتى: سوزدەر ارقىلى اۋىزەكى سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ، ءۇي جانۋارلارىن ايالاۋعا شاقىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى. جارىس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، تالداۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر، قيما قاعازدار. ويىنعا ارنالعان قاجەتتى قۇرالدار.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
فونەتيكالىق جاتتىعۋ
قىزىق ەكەن اۋىلدا،
تويدىم ابدەن قاۋىنعا.
جەدىم قۇرتتى، مايدى دا،
كوردىم قۇلىن تايدى دا!
ا) قىزىق، ابدەن، قۇرتتى، كوردىم سوزدەرىندەگى قازاق ءتىلىنىڭ ءتان دىبىستارىن اتا.
ءا) سوزدەردى بۋىنعا ءبول.
ءتىل دامىتۋ ءساتى
بۇرىنعى زاماندا جانۋارلار جىل باسى بولۋعا تالاسىپتى.
سوندا جىلقى ايتىپتى:
- مەن الىستى جاقىن قىلامىن، كۇشىمدى بولسا كورەدى، ءسۇتىمدى بولسا ىشەدى، قىلىما شەيىن ارقان، ءجىپ ەسەدى. ادامعا مەنەن باسقا پايدالى مال جوق، مەن جىل باسى بولامىن،- دەيدى.
سوندا تۇيە ايتادى:
- سەن ادامنىڭ جۇمىسىن قىلساڭ، س ۇلى، ءشوپ اسايتىن تاماعىڭ ءۇشىن قۇل بولدىڭ، مىنە سەن كوتەرە المايتىن اۋىردى كوتەرىپ، نەشە ايشىلىق الىس جەرلەرگە بارامىن. اش بولدىم دەپ ارپا، س ۇلى سۇرامايمىن. كودە بولسا كودە، جۋسان بولسا جۋسان، نە كەز كەلسە، سونى قورەك ەتىپ، تابىلسا سۋ ءىشىپ، تابىلماسا شولدە دە جولعا جۇرە بەرەمىن. جىل باسى بولۋ ماعان لايىق،- دەيدى.
- سوندا سيىر:
- ادام ەگىن ەكسە مەنىمەن ەگەدى ءسۇتىمدى ىشەدى قۇرت، ماي ىستەيدى. جىل باسى ماعان بولۋعا لايىق - دەيدى.
- سوندا قوي:
- مەن بولماسام، قازاق ءۇيىن نەمەن جابار ەدى، ءجۇنىمدى الىپ كيىز باسادى، جاباعىمنان كيىم تىگەدى، ارقان، ءجىپ ەسەدى. سۇتىمنەن قۇرت، ماي الادى، شارۋاعا مەنەن پايدالىلارىڭ جوق،- دەيدى.
- سوندا يت:
-..............- دەيدى.
- اڭگىمە بويىنشا سۇراقتار: جانۋارلار نە ىستەيدى؟
- تۇيە نە دەدى؟
- سيىر؟
- قوي؟
- ال يت نە دەپ ايتتى قالاي ويلايسىڭدار.
- نەگە؟
2. جاڭا ساباق
- بالالار، ءبىز بىرنەشە ساباق بويى ءۇي جانۋارلارى تاقىرىپتى ءوتىپ كەلەمىز. ەتىستىكتىڭ نە ەكەنىن بىلدىك. ال بۇگىن ءبىز سونىڭ بارلىعىن بەكىتەمىز.
ويىن. وقۋشىلار بىرنەشە توپقا بولىنەدى
توپ - توپ بولىپ اۋىلدارعا ساياحاتقا شىعامىز.
ولار:
ا) كەڭتارلاۋ اۋىلى
ءا) سالقىن – توبە اۋىلى
ب) سۇلۋ - سارى اۋىلى
«كەڭتارلاۋ اۋىلى» توبىنا بەرىلەتىن، تاپسىرمالارى:
1. قۇلىندايدى ەتىستىكتىگىن تۇيىق ەتىستىككە اينالدىر. سەپتە.
2. جىلقى تۋرالى اڭگىمە ايت
3. جىلقىدان الىناتىن ونىمدەردى اتا.
سالقىن – توبە اۋىلى توبىنا بەرىلەتىن تاپسىرمالار
1. بوتالايدى ەتىستىگىن تۇيىق ەتىستىككە اينالدىر. سەپتە.
2. تۇيە تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
3. تۇيەدەن الىناتىن ونىمدەردى اتا.
سۇلۋ - سارى اۋىلى توبىنا بەرىلەتىن تاپسىرمالار
1. قوزدايدى ءسوزىن تۇيىق ەتىستىككە اينالدىر. سەپتە.
2. قوي تۋرالى ايت.
3. جۇننەن نە جاسالادى؟
«تاپ - تاپ» ويىنى.
تاقتادا شۋماق ولەڭدەرى جازۋلى:
1. ەرتەمەنەن ايقايلاپ،
قايدا ەكەن دەپ اقىلدىم،
«اۋحاۋ - اۋحاۋ - اۋحاۋلاپ»،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
2. «پۇشايت – پۇشايت - پۇشايت» دەپ،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
3. شۇنتىنداعان نەمە دەپ،
قويسا جاقسى كەلەلەپ،
«شورە - شورە - شورەلەپ» دەپ،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
4. «كوس - كوس، جانىم، كوس - كوس» دەپ،
قاي ءتولدى مەن شاقىردىم؟
(بالالار اتاعاننان كەيىن ءمۇعالىم جانۋارلاردىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتەدى.)
سۋرەتپەن جۇمىس
ءۇي قۇستارى، يت، مىسىق سۋرەتتەرى ءار توپقا تارتىلادى دا، اڭگىمەلەنەدى.
ماتىنمەن جۇمىس.
قازاق حالقى ەرتەدەن مالمەن بايلانىسقان. مال كۇتۋدى قاسيەتتى ءىس دەپ بىلگەن.
مال شارۋاشىلىعىندا قويشى، سيىرشى، تۇيەشى، جىلقىشى، ساۋىنشى ماماندار جۇمىس ىستەيدى.
ءتورت تۇلىكتەن ءجۇن، تەرى، ەت، ءسۇت الادى. مالمەن بايلانىستى قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى، اندەرى، كۇيلەرى، بيلەرى، داستۇرلەرى بار.
مال شارۋاشىلىعى قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىنە كوپ اسەر ەتكەن.
تاپسىرمالار:
ا) ءماتىندى مانەرلەپ وقىپ شىعىڭىز
ءا) سينونيمدەردى تابۋ: ەرتەدەن - (بۇرىننان، باياعىدان).
اسەر ەتكەن - (ىقپال جاساعان)
3. ساباقتى بەكىتۋ.
ءتورت تۇلىك، ولاردىڭ پايداسى تۋرالى ءوزارا سويلەسىڭدەر.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن (بەلسەندىلىگىن) باعالاۋ.
4. ساباقتى قورىتۋ.
«ءتورت تۇلىك ىرىس»، «قۇتتى قوناق كەلسە، قوي ەگىز تابادى» دەپ بەكەر ايتىلماعان. مىنسە - كولىك، ىشسە - سۋسىن، جەسە – اس بولعان ءتورت تۇلىكتىڭ پايداسى كوپ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ: ەرتەگىنى تولىعىمەن وقۋ، مازمۇنداۋ.
(ءمۇعالىم دايىن ەرتەگىلەردى تاراتادى).
You Might Also Like
-
ساران قالاسى، وجبب №4 مەكتەپ
-
ەسەپ شىعارۋ – ەرەكشە وي جۇمىسى. كەز كەلگەن شارتتاردان جانە تالاپتاردان تۇراتىنى بەلگىلى. ەسەپ شىعارۋ دەگەنىمىز – ماتەماتيكانىڭ جالپى زاڭدىلىقتارىن (انىقتامالار، اكسيومالار، تەورەمالار، زاڭدار، فورم...
