InfoHub Logo

حانگەلدى سىرىمبەت ۇلى (1688 — 1763) — جوڭعار باسقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسكەن اتاقتى باتىرلاردىڭ ءبىرى. شىققان تەگى ۇلى ءجۇزدىڭ البان تايپاسىنىڭ ءالجان رۋىنان. كونەكوز قاريالاردىڭ، باتىردىڭ قازىرگى ۇرپاقتارىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ونىڭ اتى حانگەلدى ەمەس، قانگەلدى كورىنەدى. بالا انادان شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەندە، قان شەڭگەلدەپ تۋعاندىقتان، وعان حالىق ءداستۇرى بويىنشا «قان كەلدى» دەپ ات قويدى.

حانگەلدى زامانىندا ايتۋلى باتىر بولعان. ۇلى ءجۇزدىڭ اقىلمان بىلىكتى ادامدارىمەن ارالاس قۇرالاس ءجۇرىپ، ەل باسقارىسقان، جاۋ جۇرەك باتىرلارىمەن ۇزەڭگىلەس ءجۇرىپ، قول باستاعان. اياگوز، تەسىكتەس جەرىندە جوڭعارلارمەن بولعان شايقاستاردا ەرلىگىمەن ەرەكشە كوزگە تۇسكەن، اتاقتى اڭىراقاي سوعىسىنا قاتىسقان.

جوڭعار باسقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەستە اكەسىمەن تىزە قوسىپ، ۇلكەن ۇلى تىلەۋكە مەن نەمەرەسى رايىمبەك تە جاۋعا شاپقان. ەكەۋى دە ەسىمىن ەل تانىعان باتىر بولعان. رايىمبەك باتىردىڭ اتى بۇكىل البانعا ۇران بولعان.

حانگەلدى باتىر سول كەزدىڭ جاعدايىنا وراي ۇلى ءجۇز قازاقتارىنىڭ روسسياعا قوسىلۋىنا ەل اعالارىمەن بىرگە ەلەۋلى ۇلەس قوسادى. 1733 جىلى تولە بي، ساتاي جانە بولەك باتىرلارمەن بىرگە ورىس مەملەكەتىنىڭ قول استىنا قاراۋعا تىلەك ءبىلدىرىپ، ورىستىڭ پاتشا ايەلى اننا يۆانوۆنانىڭ (يواننوۆنانىڭ) اتىنا حات جازادى. بۇل العاشقى حاتتى ارالباي باتىر مەن ورازگەلدى باتىر جەتكىزسە، ءبىر جىلدان كەيىن، ياعني 1734 جىلى تاعى دا پاتشا اتىنا جازىلعان ەكىنشى حاتتى پەتەربورعا تىكەلەي حانگەلدى مەن تولە ءبيدىڭ نەمەرە ءىنىسى ايتباي ەكەۋى اپارادى.

ەل اۋزىندا ابىلاي سۇلتان جوڭعارلار قولىندا تۇتقىن بولعاندا، ونى بوساتۋعا تولە بي باستاپ بارعان توقسان ادامنىڭ ىشىندە حانگەلدى دە بولعان كورىنەدى. ول قولباسشىلىعىمەن اتى تانىلعان كەزدە ەلارالىق بىتىمگەرلىك جۇمىستارعا دا بارىپ، دەرەكتەرىندە ونىڭ جاۋعاش باتىرمەن بىرگە قىتايدىڭ شەكارا اكىمشىلىگىنە بارعانى ايتىلادى.

---