حيميادان ساباق جوسپارلار 10 سىنىپ
حيميادان ساباق جوسپارى 10 سىنىپ
ءپان ءمۇعالىمى سىدىقبەكوۆات. ن.
تاقىرىپتار:
تەستىلەۋ «د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ اتوم قۇرىلىسى ءىلىمى تۇرعىسىنان العانداعى پەريودتىق زاڭ جانە پەريودتىق جۇيە»
§3. 1. حيميالىق بايلانىس جانە زات قۇرىلىسى. كوۆالەنتتى بايلانىس. لابوراتوريالىق تاجىريبە №3 «مولەكۋلا مودەلدەرىن جاساۋ»
§3. 2. كوۆالەنتتى حيميالىق بايلانىستىڭ دونورلى - اكسەپتورلى مەحانيزمى.
§3. 3. كوۆالەنتتى حيميالىق بايلانىستىڭ قاسيەتتەرى. اتومدىق وربيتالداردىڭ گيبريدتەنۋى جانە مولەكۋلالاردىڭ گەومەترياسى.
§3. 4. يوندىق حيميالىق بايلانىس. يوندىق جانە كوۆالەنتتى بايلانىستىڭ قاسيەتتەرى. لابوراتوريالىق تاجىريبە №4 «ءار ءتۇرلى كريستالدىق تورى بار زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى»
§3. 5. مەتالدىق حيميالىق بايلانىس.
§3. 6. سۋتەكتىك حيميالىق بايلانىس.
ساباق ۇلگىسى:
تاقىرىبى §3. 1. حيميالىق بايلانىس جانە زات قۇرىلىسى. كوۆالەنتتى بايلانىس. لابوراتوريالىق تاجىريبە №3 «مولەكۋلا مودەلدەرىن جاساۋ»
بىلىمدىلىك ماقساتى: حيميالىق بايلانىستىڭ تۇرلەرى، كوۆالەنتتى بايلانىس تۋرالى بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ جانە قورىتىندىلاۋ، كوۆالەنتتى بايلانىستىڭ ماڭىزدى سيپاتتامالارى تۋرالى ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: زاتتارداعى حيميالىق بايلانىستىڭ ءتيپىن انىقتاي ءبىلۋ، كوۆالەنتتىك بايلانىستىڭ ءتۇزىلۋ سحەماسىن قۇراستىرا ءبىلۋ، قورىتىندى جاساۋ، سالىستىرۋ، ءبىلىم - بىلىك داعدىلارىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: ساباق ۋاقىتىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ، ەڭبەكقورلىققا جانە پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ ساباعى.
ساباق وتكىزىلۋ ءتۇرى: ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرۋى، كىتاپپەن ءوز بەتىنشە جۇمىس، جاتتىعۋلار ورىنداۋ، كەستەمەن، سىزبانۇسقامەن جۇمىس، فرونتالدى اڭگىمەلەسۋ،
قۇرالدار مەن رەاكتيۆتەر: كىتاپ، داپتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا. ءتۇرلى ءتۇستى شاريكتەر، تاياقشالار.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: (ساباقتىڭ ماقساتى مەن كەزەڭدەرىن انىقتاۋ.)
- ساباقتا قالىپتى جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك جاساۋ؛
- وقۋشىلاردى پسيحولوگيالىق دايىنداۋ.
امانداسۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ. ساباقتىڭ جالپى ماقساتىن اشۋ، ونى وتكىزۋ جوسپارىن كورسەتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى:
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى:
- ءۇي تاپسىرماسىنىڭ دۇرىس، تولىق ورىندالعانىن تەكسەرۋ؛
- بىلىمدەرىندەگى كەتكەن كەمشىلىكتەردى، تاپسىرما ورىنداۋ بارىسىندا قيىندىقتاردى انىقتاۋ؛
- كەتكەن كەمشىلىكتەردى جويۋ.
1. جاتتىعۋدى تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردى ءبىلىمدى، سانالى جانە بەلسەندى تۇردە مەڭگەرۋگە دايىنداۋ كەزەڭى:
1. ساباق تاقىرىبىن حابارلاۋ. وقۋشىلارمەن بىرىگە وتىرىپ ساباق ماقساتىن ايقىنداۋ.
جاڭا ماتەريالدى وقىپ ۇيرەنۋدىڭ پراكتيكالىق قاجەتتىلىگىن كورسەتۋ. وقۋشىلاردىڭ الدىنا وقۋ پروبلەماسىن قويۋ.
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتا - ىقىلاسىن جۇمىلدىرۋ.
- وقۋشىلاردى ءبىلىم الۋدىڭ ماقساتتارىن انىقتاۋعا؛
- وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى ءبىر مەزگىلدە قابىلداۋى، وي قورىتىندىلارىن جاساۋى، جالپىلاي جانە جۇيەلەي ءبىلۋى.
2. وقىتۋ پروبلەمالارى:
كوۆالەنتتى بايلانىس
3. ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ. (اكتۋاليزاسيا ):
1. فرونتالدى اڭگىمەلەسۋ:(ناشار ۇلگەرۋشىلەرمەن جۇمىس)
• بايلانىستىڭ قانداي تيپتەرىن بىلەسىڭدەر؟
قانداي حيميالىق ەلەمەنت اتومدارى اراسىندا كوۆالەنتتى بايلانىس تۇزىلەدى؟
جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ وتىلگەن ماتەريالدى قابىلداۋ، ەستە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ؛
- ناقتى قورىتىندىلاۋعا، جۇيەلەۋگە اكەلەتىن ادىستەرمەن تاسىلدەردى مەڭگەرۋىنە جاعداي تۋعىزۋ؛
- وقۋشىلاردى وتىلگەن ماتەريالدى قايتا جاڭعىرتىپ، ەسكە ءتۇسىرۋ ادىستەرىمەن قامتاماسىز ەتۋ؛
- تۇسىنىكتەر، زاڭدار، ەرەجەلەردى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تۇسىنۋگە، تالداۋعا كومەك ەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ وقۋ ماتەريالىن ءوز ءادىس - تاسىلدەرىمەن بەتىنشە قابىلداۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
جاڭا ساباق ماتەريالىن ءتۇسىندىرۋ:
اتومدار ءوزارا ارەكەتتەسكەندە حيميالىق بايلانىس تۇزىلەدى:
كوۆالەنتتى بايلانىس
ورتاق ەلەكترون جۇبى ارقىلى تۇزىلگەن بايلانىس كوۆالەنتتى بايلانىس دەپ اتالادى. كوۆالەنتتى بايلانىس ءپوليۋستى جانە ءپوليۋسسىز دەپ ەكىگە بولىنەدى.. كوۆالەنتتى ءپوليۋستى بايلانىس ەلەكترتەرىستىگى بىردەي اتومدار اراسىندا تۇزىلەدى. (ن2و2، س12). مولەكۋلاداعى اتومدار ءوزارا بايلانىسقاندا ەلەكترون بۇلتتارى جاقىنداپ، ءوزارا قاپتاسادى. كوۆالەنتتى بايلانىستىڭ پايدا بولۋىن سۋتەك مولەكۋلاسىنىڭ ءتۇزىلۋى ارقىلى تۇسىندىرۋگە بولادى.
اتومدار جاقىنداسقاندا ولاردىڭ ەلەكتروندىق بۇلتتارى بۇركەسىپ، يادرولاردىڭ اراسىنداعى كەڭىستىكتە ماكسيمال ەلەكترون تىعىزدىعى بار ەلەكترون بۇلتتارى تۇزىلەدى. ورتاق يادرولاردىڭ تىعىز تەرىس ايماققا تارتىلۋى ولاردى جاقىنداستىرىپ، تۇراقتى سۋتەك مولەكۋلاسى تۇزىلەدى دە، ەنەرگيا ۇتىمى بولادى.
قاراما - قارسى سپيندەرى بار جۇپتاسپاعان ەلەكتروندار ءوزارا قوسىلۋى ارقىلى كوۆالەنتتى ءپوليۋسسىز بايلانىس تۇزىلەدى. ول بىلاي جازىلادى.
§3.1، 3.2، 3.3، 3.4، 3.5، 3.6 جۇكتەۋ
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
ءپان ءمۇعالىمى سىدىقبەكوۆات. ن.
تاقىرىپتار:
تەستىلەۋ «د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ اتوم قۇرىلىسى ءىلىمى تۇرعىسىنان العانداعى پەريودتىق زاڭ جانە پەريودتىق جۇيە»
§3. 1. حيميالىق بايلانىس جانە زات قۇرىلىسى. كوۆالەنتتى بايلانىس. لابوراتوريالىق تاجىريبە №3 «مولەكۋلا مودەلدەرىن جاساۋ»
§3. 2. كوۆالەنتتى حيميالىق بايلانىستىڭ دونورلى - اكسەپتورلى مەحانيزمى.
§3. 3. كوۆالەنتتى حيميالىق بايلانىستىڭ قاسيەتتەرى. اتومدىق وربيتالداردىڭ گيبريدتەنۋى جانە مولەكۋلالاردىڭ گەومەترياسى.
§3. 4. يوندىق حيميالىق بايلانىس. يوندىق جانە كوۆالەنتتى بايلانىستىڭ قاسيەتتەرى. لابوراتوريالىق تاجىريبە №4 «ءار ءتۇرلى كريستالدىق تورى بار زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى»
§3. 5. مەتالدىق حيميالىق بايلانىس.
§3. 6. سۋتەكتىك حيميالىق بايلانىس.
ساباق ۇلگىسى:
تاقىرىبى §3. 1. حيميالىق بايلانىس جانە زات قۇرىلىسى. كوۆالەنتتى بايلانىس. لابوراتوريالىق تاجىريبە №3 «مولەكۋلا مودەلدەرىن جاساۋ»
بىلىمدىلىك ماقساتى: حيميالىق بايلانىستىڭ تۇرلەرى، كوۆالەنتتى بايلانىس تۋرالى بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ جانە قورىتىندىلاۋ، كوۆالەنتتى بايلانىستىڭ ماڭىزدى سيپاتتامالارى تۋرالى ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: زاتتارداعى حيميالىق بايلانىستىڭ ءتيپىن انىقتاي ءبىلۋ، كوۆالەنتتىك بايلانىستىڭ ءتۇزىلۋ سحەماسىن قۇراستىرا ءبىلۋ، قورىتىندى جاساۋ، سالىستىرۋ، ءبىلىم - بىلىك داعدىلارىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: ساباق ۋاقىتىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ، ەڭبەكقورلىققا جانە پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ ساباعى.
ساباق وتكىزىلۋ ءتۇرى: ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرۋى، كىتاپپەن ءوز بەتىنشە جۇمىس، جاتتىعۋلار ورىنداۋ، كەستەمەن، سىزبانۇسقامەن جۇمىس، فرونتالدى اڭگىمەلەسۋ،
قۇرالدار مەن رەاكتيۆتەر: كىتاپ، داپتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا. ءتۇرلى ءتۇستى شاريكتەر، تاياقشالار.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: (ساباقتىڭ ماقساتى مەن كەزەڭدەرىن انىقتاۋ.)
- ساباقتا قالىپتى جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك جاساۋ؛
- وقۋشىلاردى پسيحولوگيالىق دايىنداۋ.
امانداسۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ. ساباقتىڭ جالپى ماقساتىن اشۋ، ونى وتكىزۋ جوسپارىن كورسەتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى:
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى:
- ءۇي تاپسىرماسىنىڭ دۇرىس، تولىق ورىندالعانىن تەكسەرۋ؛
- بىلىمدەرىندەگى كەتكەن كەمشىلىكتەردى، تاپسىرما ورىنداۋ بارىسىندا قيىندىقتاردى انىقتاۋ؛
- كەتكەن كەمشىلىكتەردى جويۋ.
1. جاتتىعۋدى تەكسەرۋ.
وقۋشىلاردى ءبىلىمدى، سانالى جانە بەلسەندى تۇردە مەڭگەرۋگە دايىنداۋ كەزەڭى:
1. ساباق تاقىرىبىن حابارلاۋ. وقۋشىلارمەن بىرىگە وتىرىپ ساباق ماقساتىن ايقىنداۋ.
جاڭا ماتەريالدى وقىپ ۇيرەنۋدىڭ پراكتيكالىق قاجەتتىلىگىن كورسەتۋ. وقۋشىلاردىڭ الدىنا وقۋ پروبلەماسىن قويۋ.
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتا - ىقىلاسىن جۇمىلدىرۋ.
- وقۋشىلاردى ءبىلىم الۋدىڭ ماقساتتارىن انىقتاۋعا؛
- وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى ءبىر مەزگىلدە قابىلداۋى، وي قورىتىندىلارىن جاساۋى، جالپىلاي جانە جۇيەلەي ءبىلۋى.
2. وقىتۋ پروبلەمالارى:
كوۆالەنتتى بايلانىس
3. ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ. (اكتۋاليزاسيا ):
1. فرونتالدى اڭگىمەلەسۋ:(ناشار ۇلگەرۋشىلەرمەن جۇمىس)
• بايلانىستىڭ قانداي تيپتەرىن بىلەسىڭدەر؟
قانداي حيميالىق ەلەمەنت اتومدارى اراسىندا كوۆالەنتتى بايلانىس تۇزىلەدى؟
جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.
بىلىمدىلىك مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ وتىلگەن ماتەريالدى قابىلداۋ، ەستە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ؛
- ناقتى قورىتىندىلاۋعا، جۇيەلەۋگە اكەلەتىن ادىستەرمەن تاسىلدەردى مەڭگەرۋىنە جاعداي تۋعىزۋ؛
- وقۋشىلاردى وتىلگەن ماتەريالدى قايتا جاڭعىرتىپ، ەسكە ءتۇسىرۋ ادىستەرىمەن قامتاماسىز ەتۋ؛
- تۇسىنىكتەر، زاڭدار، ەرەجەلەردى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تۇسىنۋگە، تالداۋعا كومەك ەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ وقۋ ماتەريالىن ءوز ءادىس - تاسىلدەرىمەن بەتىنشە قابىلداۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
جاڭا ساباق ماتەريالىن ءتۇسىندىرۋ:
اتومدار ءوزارا ارەكەتتەسكەندە حيميالىق بايلانىس تۇزىلەدى:
كوۆالەنتتى بايلانىس
ورتاق ەلەكترون جۇبى ارقىلى تۇزىلگەن بايلانىس كوۆالەنتتى بايلانىس دەپ اتالادى. كوۆالەنتتى بايلانىس ءپوليۋستى جانە ءپوليۋسسىز دەپ ەكىگە بولىنەدى.. كوۆالەنتتى ءپوليۋستى بايلانىس ەلەكترتەرىستىگى بىردەي اتومدار اراسىندا تۇزىلەدى. (ن2و2، س12). مولەكۋلاداعى اتومدار ءوزارا بايلانىسقاندا ەلەكترون بۇلتتارى جاقىنداپ، ءوزارا قاپتاسادى. كوۆالەنتتى بايلانىستىڭ پايدا بولۋىن سۋتەك مولەكۋلاسىنىڭ ءتۇزىلۋى ارقىلى تۇسىندىرۋگە بولادى.
اتومدار جاقىنداسقاندا ولاردىڭ ەلەكتروندىق بۇلتتارى بۇركەسىپ، يادرولاردىڭ اراسىنداعى كەڭىستىكتە ماكسيمال ەلەكترون تىعىزدىعى بار ەلەكترون بۇلتتارى تۇزىلەدى. ورتاق يادرولاردىڭ تىعىز تەرىس ايماققا تارتىلۋى ولاردى جاقىنداستىرىپ، تۇراقتى سۋتەك مولەكۋلاسى تۇزىلەدى دە، ەنەرگيا ۇتىمى بولادى.
قاراما - قارسى سپيندەرى بار جۇپتاسپاعان ەلەكتروندار ءوزارا قوسىلۋى ارقىلى كوۆالەنتتى ءپوليۋسسىز بايلانىس تۇزىلەدى. ول بىلاي جازىلادى.
§3.1، 3.2، 3.3، 3.4، 3.5، 3.6 جۇكتەۋ
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
You Might Also Like
