يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى
اتىراۋ وبلىسى، قۇرمانعازى اۋدانى،
ن. س. مانايەۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
حيلاۋوۆا ارمانگۋل امانگەلدى قىزى
اشىق تاربيە شاراسى «يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى» 9 سىنىپ
م ا ق س ا ت ى:
يماندىلىق ءسوزىنىڭ ناقتى ماعىناسىن ءتۇسىنۋ. وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن كەڭەيتە وتىرىپ، وي - ءورىسىن، قيالىن، قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن، قۇشتارلىعىن، ياعني، ادامي قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، انا ءتىلىن سۇيۋگە، اتا - سالتىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرىپ، بابالاردان قالعان ۇلاعاتتى، عيبرات سوزدەردى ءتۇسىندىرىپ، سودان ۇلگى - ونەگە الۋعا باۋلۋ. وقۋشى بويىنا يماندىلىق، ادامگەرشىلىك، قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ. ادامگەرشىلىك قاسيەتتتەرگە باعىتتاي وتىرىپ، وقۋشىنىڭ رۋحاني ءبىلىمىن بايىتۋ، لوگيكالىق ويىن دامىتۋ. يماندىلىققا، پاراساتتىلىققا، بىلىكتىلىككە، ادالدىققا، قايىرىمدىلىققا، مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە، ەڭبەكقورلىققا، دوستىققا، ەرلىككە، ىزدەنىمپازدىققا، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە، ۇقىپتىلىققا، دالدىككە ۇلتتىق پەداگوگيكا نەگىزدە تاربيەلەۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءتۇرى: اۋىزشا جۋرنال.
تاربيە ساعاتىنىڭ ادىستەرى: توپتاستىرۋ، سىر - سۇحبات،
كورنەكىلىكتەر: ابايدىڭ ناقىل سوزدەرى؛ يماندىلىق تۋرالى ناقىل سوزدەر، پرەزەنتاسيا، سۋرەتتەر، بۋكلەت، شار.
يماندىلىق تۋرالى
جيعانىڭا سەنبە - يمانىڭا سەن.
يماندى ادام - ارلى ادام،
يمانسىز ادام - سورلى ادام.
ءۇستىڭنىڭ كىرىن - سابىن كەتىرەدى،
جانىڭنىڭ كىرىن - يمان كەتىرەدى.
«يماندىلىق قاستەرلى قاسيەت»
«يماندىلىق - يناباتتىلىق ايناسى»
«يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى»
بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. كىرىسپە
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم.
ءىV. قورىتىندى.
ەپيگراف:
" ءاربىر اقىلدى ادامعا يمان پارىز، ءاربىر يماندى ادامعا عيبادات پارىز " اباي
اۋىزشا جۋرنال
كىرىسپە ءبولىم
ءمۇعالىم ءسوزى: حيلاۋوۆا ارمانگۇل سىنىپ جەتەكشىسى.
ارمىسىزدار، ءقادىرلى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار!
بۇگىنگى سىنىپ ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى» دەپ اتالادى. بۇگىنگى سىنىپ ساعاتىمىزعا اۋداندىق مەشىتتىڭ باس يمامى - نۇرلان مىرزا كەلىپ وتىر. قوناعىمىزدى قوشەمەتپەن ورتاعا شاقىرايىق. ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بولاشاق ۇرپاق قولىندا. بولاشاق ۇرپاقتى يماندىلىق تاربيەگە باۋلي وتىرىپ، حالىق ءداستۇرىن جۇرەگىنە ۇيالاتىپ، ساناسىنا قۇيۋ - بۇگىنگى ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ باستى مىندەتى. قازىرگى كەزدە اتا - اناسىن قارتتار ۇيىنە وتكىزگەن بالا، بالالارىن ءتىرى جەتىم ەتىپ، جۇرگەن الاياقتار، ماسكۇنەم، ۇرىلاردىڭ كوبەيۋى ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاربيەمىزگە سىن. سوندىقتان، مەكتەپتە يماندىلىق تاربيەسىنىڭ بەرىلۋى وقۋشىلار بويىنا ىزگى قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ ءۇشىن، ءوزىن مۇسىلمان دەپ تانۋعا ۇلتىنىڭ وزىق ءداستۇرىن، ادەت - عۇرپىن ۇعىنۋعا، ۇلتجاندى ازامات بولىپ ءوسىپ جەتىلۋىنە يگى اسەر ەتەدى دەپ سەنەمىز.
ترەنينگ: «جۇرەكتەن شىققان جىلى ءسوز» وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە وزدەرىنىڭ جۇرەكتەرىنەن شىققان جىلى سوزدەرىن ايتادى.
ءتۇس تاڭداۋ: «قىزىل» «جاسىل»
ستول ۇستىندە قىزىل، جاسىل ءتۇستى قاعاز جاتىر، سول تۇستەردى تاڭداپ ەكى توپقا بولىنەمىز.
«توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى
ءى توپ: «قىزىل»
ءى توپ: «يماندىلىق»
ءىى توپ: «جاسىل»
ءىى توپ: «دوستىق
اق قاعاز بەتىنە ادامنىڭ بويىندا كەزدەسەتىن جاقسى جانە جامان جاقتاردى جازۋ.
ءان «دۇنيە كەرۋەن» ورىندايتىن ساپاشوۆ دياس.
جۋرنالدىڭ ەكىنشى بەتى: «يماندىلىق - جۇرەككە ۇيالاسا»
ءمۇعالىم ءسوزى: حيلاۋوۆا ارمانگۇل سىنىپ جەتەكشىسى. جۋرنالىمىزدىڭ ەكىنشى بەتى «يماندىلىق - جۇرەككە ۇيالاسا» دەپ اتالادى. بۇگىنگى تاقىرىپقا ساي ءوز وقۋشىلارىمىز ءدىني باعىتتا قانداي ۇعىمداردى بىلەدى ەكەن، وقۋشىلارعا ءسوز كەزەگىن بەرەيىك.
يماندىلىق مەشىت
ءدىن، قۇران
يسلام ءدىنى، يمان
مۇحاممەد پايعامبار، قۇربان ايت
مۇسىلمان، حاديس
بەس پارىز، عيبادات
ناماز، اۋليە
ورازا، ادام اتا
زەكەت، حاۋا انا
قاجىلىق
1 وقۋشى: بەكزات ق.
يماندىلىق – ادامنىڭ قوعامداعى، كۇندەلىكتى ومىردەگى ءىس - ارەكەتتەرىن بەلگىلى - ءبىر قالىپقا تۇسىرەتىن ىشكى رۋحاني رەتتەۋىش ءقادىر - قاسيەت، ادام بويىنداعى ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، كىسىلىك بەلگىسى. ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا ادامنىڭ يماندىلىعىنا – مىنەز - قۇلىق جۇيەسىندەگى ەرەكشەلىكتەرىنە كوپ كوڭىل بولىنگەن. ادامنىڭ جارىق دۇنيەگە كەلۋى، ءوسۋى، ەرجەتۋى، تىرشىلىك ەتۋى، قارتايۋى، اتا مەن بالانىڭ قارىم - قاتىناسى، ۇلكەندىك پەن كىشىلىك، سىيلاستىق، ادەپتىلىك پەن ارلىلىق، يناباتتىلىق ءتارىزدى ماڭىزدى ماسەلەلەر يماندىلىقتىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى رەتىندە ەشقاشان دا نازاردان تىس قالماعان. جاستاردىڭ ۇلكەندەرگە قۇرمەت كورسەتۋى، ۇلكەندەردىڭ كىشىلەرگە ىزەت ءبىلدىرۋى ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا اينالعان. قوعامدا بەرىك قالىپتاسقان وسىنداي كورگەندىلىكپەن ءومىر كەشۋ داعدىلارى جينالا كەلىپ، بارشا ادامگەرشىلىك قاعيدالاردىڭ، يماندىلىقتىڭ جازىلماعان كودەكستەرىنىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولعان. بويىنا ادامگەرشىلىك اسىل قاسيەتتەردى جيناپ وسكەن جاستى “كورگەندى” دەپ، جۇرەگىنەن نۇر، وڭىنەن جىلۋ كەتپەيتىن، ءاردايىم جاقسىلىق جولىن ويلايتىن، ءار ىستە ادىلدىك كورسەتەتىن ادامداردى “يماندى” دەپ اتاعان. مۇسىلماندىق دۇنيەتانىم بويىنشا، يماندىلىق يماننان پايدا بولادى. ال يمان – جۇرەكتەگى نۇر، نۇردىڭ سىرتقى بولمىسى، ياعني يماندىلىق – اللا تاعالاعا يمان ەتكەن ادامعا بىتەتىن كوركەم مىنەز. اللا جىبەرگەن ءاربىر پايعامبارىنىڭ مىندەتى – يمان مەن يماندىلىققا ۋاعىزداۋ دەپ سانالعان. ەڭ سوڭعى پايعامبار مۇحاممەد (ع. س.): “مەن ەڭ عاجاپ كوركەم مىنەزدى تولىقتىرۋ ءۇشىن جىبەرىلدىم”، – دەۋ ارقىلى الەمدەگى ءتالىم - تاربيە مەن يماندىلىقتىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتكەن، يماندىلىققا ءوزى ءبىرىنشى ۇلگى بولعان دەلىنەدى. اللا تاعالا ادامدى يمان مەن يماندىلىق ءۇشىن جاراتقان، سوندىقتان: “اللانىڭ مىنەزىنەن ۇلگى - ونەگە الىڭدار” (مۇحاممەد پايعامبار)، – دەپ ۋاعىزدالادى. يماندىلىقتىڭ نەگىزىن مۇسىلماندار قۇراندا دەپ بىلەدى. قازىرگى زايىرلى وركەنيەتتى قوعامدا دا يماندىلىق – اسا قاستەرلى، بيىك ادامشىلىق قاسيەت رەتىندە ۇعىنىلادى. يماندىلىققا قاراما - قارسى جاعىمسىز سيپات – يمانسىزدىق
2 وقۋشى: سۇلتانبەك.
يماندىلىقتىڭ شىنايى تورىنە ءتورت نارسە ارقىلى جەتۋگە بولادى.
1. الانىڭ جازۋىنا شۇكىرشىلىك؛
2. اللا تاعالاعا شىن پەيىلمەن سەنۋشىلىك؛
3. بارلىق ىستە دە اللاعا جۇگىنۋشىلىك؛
4. سانا سەزىمىڭە كەرەعار نارسەگە شىدامدىلىق
ن. س. مانايەۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
حيلاۋوۆا ارمانگۋل امانگەلدى قىزى
اشىق تاربيە شاراسى «يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى» 9 سىنىپ
م ا ق س ا ت ى:
يماندىلىق ءسوزىنىڭ ناقتى ماعىناسىن ءتۇسىنۋ. وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن كەڭەيتە وتىرىپ، وي - ءورىسىن، قيالىن، قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن، قۇشتارلىعىن، ياعني، ادامي قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، انا ءتىلىن سۇيۋگە، اتا - سالتىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرىپ، بابالاردان قالعان ۇلاعاتتى، عيبرات سوزدەردى ءتۇسىندىرىپ، سودان ۇلگى - ونەگە الۋعا باۋلۋ. وقۋشى بويىنا يماندىلىق، ادامگەرشىلىك، قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋ. ادامگەرشىلىك قاسيەتتتەرگە باعىتتاي وتىرىپ، وقۋشىنىڭ رۋحاني ءبىلىمىن بايىتۋ، لوگيكالىق ويىن دامىتۋ. يماندىلىققا، پاراساتتىلىققا، بىلىكتىلىككە، ادالدىققا، قايىرىمدىلىققا، مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە، ەڭبەكقورلىققا، دوستىققا، ەرلىككە، ىزدەنىمپازدىققا، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە، ۇقىپتىلىققا، دالدىككە ۇلتتىق پەداگوگيكا نەگىزدە تاربيەلەۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءتۇرى: اۋىزشا جۋرنال.
تاربيە ساعاتىنىڭ ادىستەرى: توپتاستىرۋ، سىر - سۇحبات،
كورنەكىلىكتەر: ابايدىڭ ناقىل سوزدەرى؛ يماندىلىق تۋرالى ناقىل سوزدەر، پرەزەنتاسيا، سۋرەتتەر، بۋكلەت، شار.
يماندىلىق تۋرالى
جيعانىڭا سەنبە - يمانىڭا سەن.
يماندى ادام - ارلى ادام،
يمانسىز ادام - سورلى ادام.
ءۇستىڭنىڭ كىرىن - سابىن كەتىرەدى،
جانىڭنىڭ كىرىن - يمان كەتىرەدى.
«يماندىلىق قاستەرلى قاسيەت»
«يماندىلىق - يناباتتىلىق ايناسى»
«يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى»
بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. كىرىسپە
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم.
ءىV. قورىتىندى.
ەپيگراف:
" ءاربىر اقىلدى ادامعا يمان پارىز، ءاربىر يماندى ادامعا عيبادات پارىز " اباي
اۋىزشا جۋرنال
كىرىسپە ءبولىم
ءمۇعالىم ءسوزى: حيلاۋوۆا ارمانگۇل سىنىپ جەتەكشىسى.
ارمىسىزدار، ءقادىرلى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار!
بۇگىنگى سىنىپ ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «يماندىلىق – ىزگىلىك نەگىزى» دەپ اتالادى. بۇگىنگى سىنىپ ساعاتىمىزعا اۋداندىق مەشىتتىڭ باس يمامى - نۇرلان مىرزا كەلىپ وتىر. قوناعىمىزدى قوشەمەتپەن ورتاعا شاقىرايىق. ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بولاشاق ۇرپاق قولىندا. بولاشاق ۇرپاقتى يماندىلىق تاربيەگە باۋلي وتىرىپ، حالىق ءداستۇرىن جۇرەگىنە ۇيالاتىپ، ساناسىنا قۇيۋ - بۇگىنگى ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ باستى مىندەتى. قازىرگى كەزدە اتا - اناسىن قارتتار ۇيىنە وتكىزگەن بالا، بالالارىن ءتىرى جەتىم ەتىپ، جۇرگەن الاياقتار، ماسكۇنەم، ۇرىلاردىڭ كوبەيۋى ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاربيەمىزگە سىن. سوندىقتان، مەكتەپتە يماندىلىق تاربيەسىنىڭ بەرىلۋى وقۋشىلار بويىنا ىزگى قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ ءۇشىن، ءوزىن مۇسىلمان دەپ تانۋعا ۇلتىنىڭ وزىق ءداستۇرىن، ادەت - عۇرپىن ۇعىنۋعا، ۇلتجاندى ازامات بولىپ ءوسىپ جەتىلۋىنە يگى اسەر ەتەدى دەپ سەنەمىز.
ترەنينگ: «جۇرەكتەن شىققان جىلى ءسوز» وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە وزدەرىنىڭ جۇرەكتەرىنەن شىققان جىلى سوزدەرىن ايتادى.
ءتۇس تاڭداۋ: «قىزىل» «جاسىل»
ستول ۇستىندە قىزىل، جاسىل ءتۇستى قاعاز جاتىر، سول تۇستەردى تاڭداپ ەكى توپقا بولىنەمىز.
«توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى
ءى توپ: «قىزىل»
ءى توپ: «يماندىلىق»
ءىى توپ: «جاسىل»
ءىى توپ: «دوستىق
اق قاعاز بەتىنە ادامنىڭ بويىندا كەزدەسەتىن جاقسى جانە جامان جاقتاردى جازۋ.
ءان «دۇنيە كەرۋەن» ورىندايتىن ساپاشوۆ دياس.
جۋرنالدىڭ ەكىنشى بەتى: «يماندىلىق - جۇرەككە ۇيالاسا»
ءمۇعالىم ءسوزى: حيلاۋوۆا ارمانگۇل سىنىپ جەتەكشىسى. جۋرنالىمىزدىڭ ەكىنشى بەتى «يماندىلىق - جۇرەككە ۇيالاسا» دەپ اتالادى. بۇگىنگى تاقىرىپقا ساي ءوز وقۋشىلارىمىز ءدىني باعىتتا قانداي ۇعىمداردى بىلەدى ەكەن، وقۋشىلارعا ءسوز كەزەگىن بەرەيىك.
يماندىلىق مەشىت
ءدىن، قۇران
يسلام ءدىنى، يمان
مۇحاممەد پايعامبار، قۇربان ايت
مۇسىلمان، حاديس
بەس پارىز، عيبادات
ناماز، اۋليە
ورازا، ادام اتا
زەكەت، حاۋا انا
قاجىلىق
1 وقۋشى: بەكزات ق.
يماندىلىق – ادامنىڭ قوعامداعى، كۇندەلىكتى ومىردەگى ءىس - ارەكەتتەرىن بەلگىلى - ءبىر قالىپقا تۇسىرەتىن ىشكى رۋحاني رەتتەۋىش ءقادىر - قاسيەت، ادام بويىنداعى ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، كىسىلىك بەلگىسى. ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا ادامنىڭ يماندىلىعىنا – مىنەز - قۇلىق جۇيەسىندەگى ەرەكشەلىكتەرىنە كوپ كوڭىل بولىنگەن. ادامنىڭ جارىق دۇنيەگە كەلۋى، ءوسۋى، ەرجەتۋى، تىرشىلىك ەتۋى، قارتايۋى، اتا مەن بالانىڭ قارىم - قاتىناسى، ۇلكەندىك پەن كىشىلىك، سىيلاستىق، ادەپتىلىك پەن ارلىلىق، يناباتتىلىق ءتارىزدى ماڭىزدى ماسەلەلەر يماندىلىقتىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى رەتىندە ەشقاشان دا نازاردان تىس قالماعان. جاستاردىڭ ۇلكەندەرگە قۇرمەت كورسەتۋى، ۇلكەندەردىڭ كىشىلەرگە ىزەت ءبىلدىرۋى ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا اينالعان. قوعامدا بەرىك قالىپتاسقان وسىنداي كورگەندىلىكپەن ءومىر كەشۋ داعدىلارى جينالا كەلىپ، بارشا ادامگەرشىلىك قاعيدالاردىڭ، يماندىلىقتىڭ جازىلماعان كودەكستەرىنىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولعان. بويىنا ادامگەرشىلىك اسىل قاسيەتتەردى جيناپ وسكەن جاستى “كورگەندى” دەپ، جۇرەگىنەن نۇر، وڭىنەن جىلۋ كەتپەيتىن، ءاردايىم جاقسىلىق جولىن ويلايتىن، ءار ىستە ادىلدىك كورسەتەتىن ادامداردى “يماندى” دەپ اتاعان. مۇسىلماندىق دۇنيەتانىم بويىنشا، يماندىلىق يماننان پايدا بولادى. ال يمان – جۇرەكتەگى نۇر، نۇردىڭ سىرتقى بولمىسى، ياعني يماندىلىق – اللا تاعالاعا يمان ەتكەن ادامعا بىتەتىن كوركەم مىنەز. اللا جىبەرگەن ءاربىر پايعامبارىنىڭ مىندەتى – يمان مەن يماندىلىققا ۋاعىزداۋ دەپ سانالعان. ەڭ سوڭعى پايعامبار مۇحاممەد (ع. س.): “مەن ەڭ عاجاپ كوركەم مىنەزدى تولىقتىرۋ ءۇشىن جىبەرىلدىم”، – دەۋ ارقىلى الەمدەگى ءتالىم - تاربيە مەن يماندىلىقتىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتكەن، يماندىلىققا ءوزى ءبىرىنشى ۇلگى بولعان دەلىنەدى. اللا تاعالا ادامدى يمان مەن يماندىلىق ءۇشىن جاراتقان، سوندىقتان: “اللانىڭ مىنەزىنەن ۇلگى - ونەگە الىڭدار” (مۇحاممەد پايعامبار)، – دەپ ۋاعىزدالادى. يماندىلىقتىڭ نەگىزىن مۇسىلماندار قۇراندا دەپ بىلەدى. قازىرگى زايىرلى وركەنيەتتى قوعامدا دا يماندىلىق – اسا قاستەرلى، بيىك ادامشىلىق قاسيەت رەتىندە ۇعىنىلادى. يماندىلىققا قاراما - قارسى جاعىمسىز سيپات – يمانسىزدىق
2 وقۋشى: سۇلتانبەك.
يماندىلىقتىڭ شىنايى تورىنە ءتورت نارسە ارقىلى جەتۋگە بولادى.
1. الانىڭ جازۋىنا شۇكىرشىلىك؛
2. اللا تاعالاعا شىن پەيىلمەن سەنۋشىلىك؛
3. بارلىق ىستە دە اللاعا جۇگىنۋشىلىك؛
4. سانا سەزىمىڭە كەرەعار نارسەگە شىدامدىلىق
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«سىر ەلى - جىر ەلى. نۇرتۋعان اقىننىڭ مۇراسى».
