InfoHub Logo

7-8 سىنىپتاردا وتكىزىلگەن سىنىپتان تىس جۇمىس
تاقىرىبى: «ينفورماتيكا الەمىندە» سايىسى
ماقساتى: پانگە دەگەن وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق، ونەرپازدىق مۇمكىندىكتەرىن بايقاۋ، تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سىنىپتان تىس

جۇرگىزۋشى: ينفورماتيكا بولاشاققا باستايدى،
كەلەشەككە ءبىلىم قۋعان جاستاردى.
قادام باسىپ 21 - ءشى عاسىرعا،
بارلىق الەم جاڭالىعىن تاستايدى.

نۇرلى ۇمىتپەن ارقالاعان ارقاعا،
جان ساۋلەسىن تاراتاتىن بارشاعا.
شىن پەيىلمەن قۇرمەتىمىزدى كورسەتىپ،
«ينفورماتيكا الەمىندە» كەپ تۇرعان
سايىسكەرلەردى شاقىرايىق ورتاعa.

ارمىسىزدار، ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
مەكتەپىشىلىك «ينفورماتيكا الەمىندە» بىلىمدىلىك سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
ولاي بولسا بۇگىنگى «ينفورماتيكا الەمىندە» بىلىمدىلىك سايىسىن باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. سايىسقا تورەلىك ەتۋشى ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرىپ وتەيىك:
ينفورماتيكا ءپانى مۇعالىمدەرى:
1. ۋسايەۆا سۆەتلانا تارحيپ قىزى
2. كالىمبەتوۆا ارايلىم ءومىرباي قىزى
3. تۇرعانوۆا گۇلسىم كاكىم قىزى بىرلەستىك جەتەكشىسى

«ينفورماتيكا الەمىندە» بىلىمدىلىك سايىسى مىنا بولىمدەر بويىنشا وتكىزىلەدى:
1 - ءبولىم تانىستىرۋ
2 - ءبولىم توپ باسشىلار سايىسى
3 - ءبولىم «ماقال – ءسوز مايەگى»
4 - ءبولىم «قاس - قاعىم ءسات»
5 - ءبولىم ءبارىن بىلگىم كەلەدى
6 - ءبولىم زەردەلىلەر سايىسى
7 - ءبولىم قورىتىندى

كورەرمەن جينالعان بۇل تاماشاعا،
قۇر قاراپ جاي وتىرۋ جاراسا ما؟
تۋىس، دوسقا، سىنىپتاس، تانىسقا ەمەس
سوق قولىڭدى، ءبىلىمدى جاس تالانتقا، – دەي وتىرىپ، ويىنىمىزدىڭ «تانىستىرۋ» ءبولىمىن باستايمىز.

1 – ءبولىم. تانىستىرۋ
ءار توپ باسشىسى ءوز توبىن تانىستىرادى. ۇپايدى ءادىلقازىلار القاسى قويادى. 10 ۇپايدان ەسەپتەلەدى.

*****************************************************************************
ءبىلىم دەگەن بيىك شىڭ،
باقىتقا سەنى جەتكىزەر.
ءبىلىم دەگەن اقىلشىڭ،
قيىندىقتان وتكىزەر، – دەي وتىرىپ، ويىنىمىزدىڭ "توپ باسشىلار سايىسى دەپ اتالاتىن ءبولىمىن باستايمىز.
2 - ءبولىم توپ باسشىلار سايىسى. ءار سۇراق 2 ۇپايدان ەسەپتەلەدى.
1 - توپ باسشىسى
1. كومپيۋتەردىڭ «ميى»؟ (پروسەسسور)
2. اقپاراتتىڭ ەڭ كىشى ولشەم بىرلىگى (1 بيت)
3. سىرتقى جادى (ديسك)
4. پرينتەرلەردىڭ ىشىندەگى ەڭ جىلدامى جانە ساپالىسى (لازەرلىك)
5. كوپ پەرنەلى قۇرىلعى (پەرنەتاقتا)

2 - توپ باسشىسى
1. ءماتىندى جويۋ پەرنەلەرى؟ (Delete، Backspace)
2. پرينتەردىڭ نەشە ءتۇرى بار؟ (3)
3. اقپاراتتى ازىرلەۋ، ساقتاۋ، وڭدەۋ جانە جەتكىزۋ ءۇشىن ارنالعان ەلەكتروندىق اسپاپ؟ (دەربەس كومپيۋتەر)
4. «Microsoft» فيرماسىنىڭ پرەزيدەنتى (بيلل گەيتس)
5. كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى بولىكتەرىنە نەلەر جاتادى؟ (مونيتور، جۇيەلىك بلوك، پەرنەتاقتا)

******************************************************************************
ويىن تولقىن جاتقاندا اسىپ - تاسىپ،
بىرەۋ مىعىم، بىرەۋلەر شالىس باسىپ.
بۇل ويىننان وتەدى عۇلاما ويلار،
جەڭسەڭ دە، جەڭىلسەڭ دە قالما جاسىپ، – دەي وتىرىپ، ويىنىمىزدىڭ «ماقال – ءسوز مايەگى» ءبولىمىن باستايمىز.
3 - ءبولىم «ماقال – ءسوز مايەگى»
توپ مۇشەلەرىنە كومپيۋتەرگە قاتىستى قۇراستىرىلعان ماقال - ماتەلدەر بەرىلەدى، وسى ماقال - ماتەلدەردىڭ كۇندەلىكتى ومىردە قولدانىلاتىن نۇسقالارىن تابۋ قاجەت.
10 ۇپايدان ەسەپتەلەدى.

1. جىگىتتى كومپيۋتەرىنە قاراپ، باعالا.
(جىگىتتى دوسىنا قاراپ، باعالا)
2. بايت بيتتەن قۇرالادى.
(تەڭگە تيىننان قۇرالادى)
3. ۆيرۋستان قورىققان، ينتەرنەتكە شىقپاس.
(شەگىرتكەدەن قورىققان، ەگىن ەكپەس)
4. كومپيۋتەردىڭ جۇمىسى، يەسىنە ءمالىم.
(اتتىڭ سىرى، يەسىنە ءمالىم)
5. ۆەب - ديزاينشىنىڭ ءوز ەركى، سايتتى قالاي جاساسا.
(قازانشىنىڭ ءوز ەركى، قۇلاعىن قايدان شىعارسا)
6. بىلمەسەڭ، «انىقتاما»- دان سۇرا.
(بىلمەسەڭ بىلگەننەن سۇرا)
7. ءبىر يادرولى پروسەسسور جاقسى، ال ەكى يادرولى ودان دا جاقسى.
(ءبىر اقىلدان، ەكى اقىل ارتىق)
8. انتيۆيرۋسى كۇشتىنى - ۆيرۋس الا المايدى.
(دوسى كۇشتىنى - جاۋ المايدى)
9. كۇلسەڭ ەسكىرگەن كومپيۋتەرلەرگە كۇل.
(كۇلسەڭ كارىگە كۇل)
10. كومپيۋتەردە ەكى كولونكا، داۋىسى جەر جارادى.
(ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جارادى)

******************************************************************************
ماڭگى باقي ەستە قالار،
قىزىقتى ءبىر جيىن بولسىن.
بىلىمدىرەك شاكىرت وزار
سۇراقتارى قيىن بولسىن – دەي وتىرىپ، ويىنىمىزدىڭ «قاس - قاعىم ءسات» بولىمىنە دە كەلىپ جەتتىك. وقىلعان سۇراقتارعا جىلدام جاۋاپ بەرۋ كەرەك. 10 ۇپايدان ەسەپتەلەدى.
4 - ءبولىم «قاس - قاعىم ءسات»
1 - توپ
1. اقپاراتتىڭ ەڭ كىشى ولشەم بىرلىگى (بيت)
2. اقپاراتتى شىعارۋ قۇرىلعىسى (پرينتەر)
3. سۋرەت سالۋعا ارنالعان پروگرامما (Paint)
4. ۆيرۋستى تاۋىپ جوياتىن باعدارلاما (انتيۆيرۋس)
5. قاراپايىم ەسەپتەۋلەر جۇرگىزەتىن پروگرامما (كالكۋلياتور)
6. ءبىر بايتتا قانشا بيت بار؟ (8)
7. كومپاكت - ديسكىنى وقۋعا ارنالعان قۇرىلعى (CD - ROM)
8. داۋىس جازۋعا ارنالعان قۇرىلعى (ميكروفون)
9. دۇنيەجۇزىلىك كومپيۋتەر اراسىنداعى بايلانىس جەلىسى (ينتەرنەت)
10. ەكىلىك جۇيەسىنىڭ ساندارى (0، 1)
11. ادام مەن كومپيۋتەردىڭ قارىم - قاتىناس ءتىلى (ينتەرفەيس)
12. پەرنەتاقتادا بولدىرماۋ ءامىرىن راستايتىن پەرنە؟ (Esc)
13. ەڭ العاشقى پروگراممانى جازعان ادام (ادا لاۆلەيس)
14. جويىلعان نىساندار ورنالاساتىن قاپشىق (سەبەت)
15. دەرەكتەردى ساقتاۋعا ارنالعان قۇرىلعى (جادى)

2 - توپ
1. گرافيكالىق اقپاراتتاردىڭ كوشىرمەسىن كومپيۋتەرگە ەنگىزەتىن قۇرىلعى (سكانەر)
2. ماتىندىك اقپاراتتى ەنگىزۋگە ارنالعان باعدارلاما (WORD)
3. دىبىس شىعاراتىن قۇرىلعى (كولونكا)
4. ساناۋ جۇيەلەرىنىڭ قانداي ءتۇرى بار؟ (ەكىلىك، سەگىزدىك، وندىق، ونالتىلىق)
5. كونيۋنكسيا – بۇل لوگيكالىق (كوبەيتۋ)
6. Windows ءسوزىنىڭ اۋدارماسى (تەرەزە)
7. مالىمەتتەردى ەنگىزۋ پەرنەسى (Enter)
8. كومپيۋتەر دەگەن نە؟ (اقپاراتتى وڭدەۋ قۇرالى)
9. كۋرسوردىڭ وڭ جاعىنداعى سيمۆولداردى ءوشىرۋ پەرنەسى (Delete)
10. پەرنەتاقتا قانداي قۇرىلعى (مالىمەتتەردى ەنگىزۋ قۇرىلعىسى)
11. اقپارات ءسوزى قاي تىلدەن شىققان (لاتىن)
12. كومپيۋتەر جادى نەشەگە بولىنەدى (2)
13. ءبىر كيلوبايتتا قانشا بايت بار (1024)
14. مونيتور تۇرلەرى (ەلەكتروندى تۇتىكشەلى، سۇيىق كريستاللدى، پلازمالىق)
15. جالپى جەلىگە قوسىلۋ ءۇشىن قاجەتتى قۇرال (مودەم)

******************************************************************************
«جارىس زاڭى ەجەلدەن،
جەڭىمپازدى انىقتاۋ.
جەڭىمپاز بولۋ شارتى سول
ەڭبەكتەنۋ جالىقپاۋ»- دەي وتىرىپ، ويىنىمىزدىڭ ءبارىن بىلگىم كەلەدى ءبولىمىن - دە ءاربىر ءاربىر توپ مونيتورداعى ۇياشىقتاردى تاڭداپ، جاۋاپ بەرۋى قاجەت. جاۋاپ دۇرىس بولسا، سول ۇپاي توپ ەسەبىنە جازىلادى، ال قاتە بولسا شەگەرىلەدى.
5 - ءبولىم ءبارىن بىلگىم كەلەدى

عالىمدار
10. كومپيۋتەردىڭ اتاسى (چارلز بەببيدج)
20. 19 جاسىندا دۇنيە جۇزىندە ءبىرىنشى رەت قوسۋ ماشيناسىن جاساپ شىعارعان عالىم
(بلەز پاسكال)
30. XVII عاسىردىڭ باسىندا لوگاريفم تۇسىنىگىن ەنگىزگەن شوتلانديالىق ماتەماتيك
(دجون نەپەر)

تاريح
10. بۇل ساناۋ قۇرىلعىلارىن گرەكتەر مەن باتىس ەۋروپالىقتار «اباك» دەپ، قىتايلىقتار «سۋانپان»، دەپ اتاعان، ال، جاپوندىقتار نە دەپ اتاعان؟ (سەروبيان)
20. ەسەپتەۋىش تەحنيكالارىنىڭ قارقىندى دامۋى قاي عاسىردان باستالدى؟ (حح ع. ءى - جارتىسى)
30. ادا لاۆلەيس بەببيدج ماشيناسىنا باعدارلاماسىن قاي جىلى جازدى؟ (1846 ج.)

اقپارات
10. ادام اقپاراتپەن نە ىستەيدى؟ (اقپاراتتى ساقتايدى، تاراتادى، وڭدەيدى)
20. اقپاراتتىق پروسەستەردى اتا (اقپاراتتى الۋ، بەرۋ، ساقتاۋ جانە وڭدەۋ)
30. اقپارات قالاي باعالانادى؟ (تۇسىنىكتى، ءدال، تولىق، جاڭا، پايدالى بولۋى كەرەك)

ءار ءتۇرلى
10. امالداردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىز؟ ( كوبەيتۋ، قوسۋ، ءبولۋ، الۋ)
20. كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى قۇرىلعىلارى (پەرنەتاقتا، مونيتور، جۇيەلىك بلوك)
30. ەەم - ءنىڭ بۋىندارى جانە ەلەمەنتتىك بازالارى (ءى - بۋىن، ەلەكتروندىق شامدار؛
ءىى - بۋىن، ترانزيستورلار؛ ءىىى - بۋىن، ينتەگرالدىق سحەمالار؛ ءىV - بۋىن، ميكروپروسەسسور)

***********************************************************************************
عىلىمنىڭ سىرىن ۇعىنا،
شىعىڭدار ءبىلىم شىڭىنا.
ۇقىپتىلىق پەن زەرەكتىك،
جەتكىزەر سىزدەردەي ورەندى
جەڭىستىڭ مىناۋ شىڭىنا، - دەپ كەلەسى زەردەلىلەر سايىسىنا كوشەيىك. 10 ۇپايدان
ەسەپتەلەدى.
6 - ءبولىم زەردەلىلەر سايىسى
1. بار قۇرىلعىنى باسقاراتىن، كەۋدەسىن كوتەرىپ قاسقاياتىن مي (پروسەسسور)
2. وزىنەن زياندى ساۋلە شاشاتىن، ادام كوزىن قۇرتاتىن جالماۋىز (مونيتور)
3. ساۋساقتاردى بيلەتەتىن، ەكرانعا ءماتىندى سىي ەتەتىن، جوق دەپ مۇلدە ايتا الماي - تىن، ءيا - ءنى قولداپ قايتالايتىن بەرەگەن (پەرنەتاقتا)
4. پەرنەدەن جاسقاناتىن، ادام كومەگىمەن باسقارىلاتىن، قورقاق، كومپيۋتەردىڭ كەنجە بالاسى (تىشقان)
5. تىشقاننىڭ ەڭ جاقىن تۋىسى (ترەكبول، دجويستيك)
6. قاعازعا تويمايتىن مەشكەي (پرينتەر)

****************************************************************************
جەتپەسىڭە جەتكىزگەن،
قىزىقتى ۋاقىت وتكىزگەن
بار عىلىمدى سىيدىرىپ
بىلەتىنى كوپ بىزدەن
جاڭالىقتىڭ جارشىسى
جۇرتتى ەلەڭ ەتكىزگەن
ينفورماتيكاعا مىڭ العىس! – دەپ، ءادىلقازىلار القاسىنا ءسوز بەرەمىز.

7 - ءبولىم. قورىتىندى
جارىس سوڭىندا ءادىلقازىلار القاسى ءار توپتىڭ ۇپاي ساندارىن ەسەپتەپ قورىتىندىلايدى.
جارىسقا قاتىسۋشىلاردى ماراپاتتاۋ.
جۇرەككە ادالدىقتىڭ ەسكەن گۇلىن
عاجايىپ كەلەشەكتىڭ توككەن ءۇنىن
ارداقتى ۇستازدارعا شىن كوڭىلدەن
جولدايمىز ءبىز العىس بۇگىن.
كوڭىل قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا كوپ - كوپ راحمەت. كەلگەن قوناقتارىمىزعا قاناتتارىڭىز بيىككە قاعىلا بەرسىن؟- دەپ العىس بىلدىرەمىز. قوش، ساۋ بولىڭىزدار!