ينتەرنەتى قاتاڭ تۇردە شەكتەلەتىن سولتۇستىك كورەيا مەن جۇڭگو جۇرتى قالاي ءومىر ءسۇرىپ جاتىر
ينتەرنەتتىڭ ارقاسىندا جەر شارىنىڭ ارعى جاعىنان جاڭالىق وقىپ نەمەس دوس تاۋىپ الا الاسىز جانە سىزدەردى ءبولىپ تۇرعان نارسە تەك ساعاتتىق بەلدەۋ عانا بولادى. ەرتەڭ ءسىزدىڭ بۇنداي مۇمكىندىگىڭىز بولماي قالسا، جاعدايىڭىز قانداي بولاتىنىن ەلەستەتىپ كورىڭىزشى. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا الەمدەگى ميلليونداعان ادامدار قالاعان ادامىمەن حابارلاسا الماي، وزدەرىنە ۇناعان سايتتارعا كىرە الماي ءجۇر. ولاردىڭ Facebook، Youtube نەمەسە باسقا دا تانىمال الەۋمەتتىك جەلىلەردە اككاۋنتتارى جوق. اڭگىمەنىڭ دەنى قىتايلىقتار مەن سولتۇستىككورەيالىقتار جايىندا بولىپ وتىر. بۇل ەلدەردە ينتەرنەتتىڭ قالاي ىستەيتىنىنە شولۋ جاساپ كورەيىك.
قىتايداعى ينتەرنەتتىڭ شەكتەلۋى
● ءوز سايتىڭىزدى قۇرۋ ءۇشىن ءوندىرىس جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مينيسترلىگىندە ۇزاق جانە ادامدى جالىقتىرىپ، ءتۇڭىلتىپ جىبەرەتىن تىركەلۋ پروسەدۋراسىن باستان وتكەرۋگە تۋرا كەلەدى. كەرى جاعدايدا ۆەب-پاراقشاڭىزدى جاريالاۋىڭىزعا ەشكىم رۇقسات ەتپەيدى.
● جۇڭگو ۇكىمەتى وقتىن-وقتىن بۇكىل «ۆيكيپەديانى» نەمەسە ونىڭ كەيبىر پاراقتارىن بۇعاتتاپ تاستاپ ءجۇر. «جانعا باتاتىن» تاقىرىپتار، مىسالى 1989 جىلى نارازىلىعىن بىلدىرگەن ستۋدەنتتەرگە قارسى تانكتەردى قولدانىپ، ناتيجەسىندە كوپتەگەن ادامدار ناقاقتان ناقاق ءزابىر كورگەن تيانانمەن الاڭىنداعى قاندى قىرعىن تۋرالى ماتەريالدار ۇكىمەتتىڭ قاھارىنا ۇشىراپ جاتادى. بۇعاتتاۋ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى زورلىق-زومبىلىقتى ناسيحاتتاۋعا قارسى كۇرەس اياسىندا جۇزەگە اسىرىلادى.
● مەملەكەتكە قىزمەت ەتەتىن بلوگگەرلەر نەمەسە ۋماوداندار ارمياسى بار. ولاردىڭ بەيرەسمي اتاۋى — «50 سەنتتىك پارتيا»: ونداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ءارقايسىسى ينتەرنەتتەگى جازعان ماقالاسى نەمەسە پىكىرى ءۇشىن وسى مولشەردە اقى الادى. بۇل ارميانىڭ باستى مىندەتى — ۇكىمەتتىڭ ىس-ارەكەتىنە وڭدى باعا بەرۋ. The Guardian-نىڭ ەسەپتەۋىنشە ۋماودانداردىڭ جالپى سانى 300 مىڭ ادامعا جەتىپ جىعىلادى. «50 سەنتتىك پارتيانىڭ» مۇشەلەرى مەملەكەتتىڭ ابىرويىنا نۇقسان كەلتىرەتىن كەز كەلگەن ماقالانى سول ساتتە-اق تەرىسكە شىعارادى نەمەسە كەلەمەجدەپ، كۇلكىگە اينالدىرادى.
● ينتەرنەتتى پايدالانۋشى قىتايلىقتار سەنزۋرادان وتپەيتىن ماتىندەردى شيفرلاۋدى ۇيرەنىپ الدى. ول ءۇشىن ولار «مارس» ءتىلىن — شىعۋ تەگى ءارتۇرلى يەروگليفتەردىڭ (كوبىنەسە ادەيىلەپ قاتە جازىلاتىن)، اراب ساندارىنىڭ جانە اعىلشىن ءتىلىنىڭ سلەنگ سوزدەرىنىڭ قوسپاسىن پايدالانادى.
● 2003 جىلدان بەرى جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ازاماتتارىن شەتەل سايتتارىنا كىرۋىن شەكتەيتىن «التىن قالقان» اتتى ارنايى جوباسى بار. ونىڭ بەيرەسمي اتاۋى — «ۇلى جۇڭگو فايرۆولى». وسى جوبا شەتەلدىك ب ا ق جانە بلوگتارعا قوسىپ بەرەتىن گيپەرسىلتەمەلەردى دە قاداعالاپ وتىرادى. بار گاپ ارنايى رۇقساتسىز بىردە-بىر جۇڭگو سايتىنىڭ شەتەلدىك ب ا ق سىلتەمە جاساي الماتىنىندا جانە ولاردىڭ جاڭالىقتارىن اۋدارىپ جاريالاي المايتىنىندا.
● قىتايلىقتارعا YouTube، Twitter، Gmail، Google Play، Google Docs، Flickr، WhatsApp جانە Facebook تاقىلەتتەس جاپپاي قولدانىسقا يە سەرۆيستەردى پايدالانۋعا تىيىم سالىنعان. بۇل سايتتار ول ەلدىڭ اۋماعىندا قولجەتىمسىز.
● قىتايداعى الەمدىك الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ەڭ ءىرى انالوگى — ول ۆەيبو (اعىل. Sina Weibo). ول جەلىگە تىركەلۋ ءۇشىن ينتەرنەت پايدالانۋشى ءوزىنىڭ ءتولقۇجاتتىق دەرەكتەرىن جانە ناقتى تۇرعىلىقتى جەرىن ەنگىزۋى كەرەك.
● 2013 جىلى ينتەرنەتتەگى سىبىس (حالىق اراسىندا تاراعان الىپ-قاشپا اڭگىمە) تۋرالى زاڭ قابىلداندى. ەگەر ينتەرنەت پايدالانۋشى راستالماعان اقپاراتتى جاريالاپ، ونىسىن 5000-نان استام ادام وقىسا نەمەسە 500-دەن اسا ادام كوشىرىپ جاريالاسا، ونى 3 جىلعا تۇرمەگە جىبەرۋى مۇمكىن. زاڭنىڭ بۇزىلعانىن انىقتاۋعا Piyao جاساندى ينتەللەكتى — «سىبىستى تەرىسكە شىعارۋشى» پايدالانىلادى.
سولتۇستىك كورەياداعى وقشاۋ قالعان ينتەرنەت
● بۇل ەلدە دۇنيەجۇزىلىك جەلىنى پايدالانۋعا رەسمي تۇردە العان رۇقساتى بار ۇيىمدار عانا قۇقىلى. ولاردىڭ ىشىندە 3 ۋنيۆەرسيتەت، بىرنەشە عىلىمي زەرتحانا، قاۋىپسىزدىك قىزمەتتەرى جانە مينيسترلىكتەر، مىسالى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بار. ول جەرلەردەگى كومپيۋتەرلەردىڭ بارلىعى تەك رۇقساتناما ارقىلى كىرۋگە بولاتىن ارنايى بولمەلەردە تۇرادى.
● باسقا كارىستەردىڭ ءبارى كۆانمەن دەپ اتالىپ جۇرگەن ينترانەتتى (ۇلتتىق ينتەرنەت) پايدالانادى. ءتۇرلى ەسەپپەن ول جەلىدە 1 000-نان 5 500-گە دەيىنگى سايتتار ىستەپ تۇر. ولاردى ساناپ شىعۋ وتە قيىن، ويتكەنى ولاردىڭ كوبى جاھاندىق ينتەرنەتتى پايدالانۋشىلار ءۇشىن قولجەتىمسىز بولىپ وتىر.
● 2017 جىلى امەريكالىق باعدارلاماشى كەز كەلگەن ادام الەمنىڭ كەز كەلگەن جەرىنەن كىرە الاتىن سولتۇستىككورەيالىق سايتتاردىڭ ءتىزىمىن جەلىگە جايعاستىردى. ولار سونشالىقتى كوپ ەمەس ەكەن — بارى-جوعى 28 سايت.
● سولتۇستىككورەيالىق جەلىنىڭ كەڭىستىگىندە ورنالاستىرىلاتىن اقپاراتتىڭ دەنى مەملەكەت باسشىسى، ونىڭ ىشىندە ەل باسشىسىنىڭ ەگجەي-تەگجەيلى كۇن ءتارتىبى تۋرالى بولىپ كەلەدى. الايدا، فيلمدەر، رەسەپتتەر جانە تۋريستەرگە ارنالعان كەڭەستەر بەرىلەتىن كوڭىل كوتەرۋگە ارنالعان پورتالدار دا بار.
● ولاردىڭ ءتىپتى «مەنىڭ ەلىم» دەگەن ورتاق چاتتارى دا بار. ول كومپيۋتەر، كينو، ونەر ت.ب. بەلگىلى ءبىر سالاعا قىزىعاتىندارعا ارنالعان كىشى چاتتارعا بولىنگەن. Facebook نەمەسە Twitter سياقتى الەۋمەتتىك جەلىلەر ولاردا جوق. بولۋى دا مۇمكىن، ءبىراق سىرتتاعى الەم ول جايىندا ەشتەڭە بىلمەيدى.
● ءاربىر كومپيۋتەر پوليسيادا تىركەۋدە تۇرۋى ءتيىس. وسى ءۇشىن 2004 جىلى قۇرىلعان ارنايى «109 توپ» بار. توپتىڭ مۇشەلەرى ءاربىر قۇرىلعىنى ەلەكتروندىق كونتراباندانىڭ بارى-جوعىن انىقتاۋ ءۇشىن جوسپارلى جانە بەيجوسپارلى تۇردە مەزگىل-مەزگىل تەكسەرىپ تۇرادى. ادەتتە شەتەلدىك فيلمدەردى، مۋزىكانى ىزدەيدى.
ال باسقا ەلدەردەگى جاعداي قالاي؟
● الەم حالقىنىڭ 44 % كەدەي بولۋى سەبەپتى نەمەسە ءوز ەلىنىڭ ساياساتى سالدارىنان ءالى كۇنگە دەيىن ينتەرنەتتى پايدالانا الماي وتىر.
● ەفيوپياداعى 100 ملن ادامنىڭ بارى-جوعى 15 ملن عانا الەمدىك جەلى قولجەتىمدى. باسقا سەبەپتەرمەن قوسا بۇل ينتەرنەتكە دەگەن باعانىڭ ۇشىپ تۇرعانىنا بايلانىستى: ەڭ ارزان ءتاريفتىڭ باعاسى $ 26 (ونىڭ ۇستىنە بۇل تاريفتەگى ترافيك تەز ءبىتىپ قالادى)، ەڭ قىمبات تاريف — $ 155. ال جۇرتتىڭ كوپشىلىگى قىمبات ينتەرنەت ءتاريفىنىڭ باعاسىنا تەڭ ايلىق الادى.
● فرانسيانىڭ ازاماتتارى توررەنتتەر مەن باسقا دا ليسەنزياسىز ءونىم ۇسىناتىن سايتتارعا قورقا-قورقا كىرەدى، ويتكەنى ولاردىڭ ۇكىمەتى فيلمدەر مەن مۋزىكانى زاڭسىز جۇكتەپ الۋعا قارسى بارىن سالىپ كۇرەسىپ وتىر. توررەنتكە ءبىرىنشى رەت كىرگەنىڭىز ءۇشىن سىزگە ەندى بۇلاي ىستەمەۋدى وتىنەتىن حات جىبەرەدى، ەكىنشى رەت كىرسەڭىز — تاعى ءبىر حات الاسىز، ال ەگەر تىيىمدى ءۇشىنشى رەت بۇزساڭىز — باسقا شارالار قولدانىلادى. ينتەرنەتسىز قالدىرۋى دا مۇمكىن.
● ءۇندىستان بيلىگى بۇكىل ايماقتاعى ينتەرنەتتى ءوشىرىپ تاستاۋ قۇقۇعىن پايدالانادى. ەگەر ول ايماقتىڭ تۇرعىندارى قانداي دا ءبىر زاڭسىز نارسەگە كەلىسىپ العانىنان كۇدىكتەنسە، ول جەر وففلاين بولىپ شىعا كەلەدى.
● قازاقستاندا دا جاعداي جەتىسىپ تۇرعان جوق. بىزدە دە بيلىك كەز كەلگەن ۋاقىتتا ينتەرنەت ترافيگىن ازايتىپ نەمەسە ينتەرنەتتى مۇلدەم بۇعاتتاپ تاستاي الۋى مۇمكىن. بۇعان فرانسيادان جاندى ەفيرگە اۋىق-اۋىق شىعىپ تۇراتىن «وپپوزيسيونەر» فاكتورى مىسال بولا الادى.
بۇل ايعاقتاردىڭ قايسىسى ءسىزدى كوبىرەك تاڭ قالدىردى؟ ويلارىڭىزبەن بولىسىڭىزدەر.
You Might Also Like
-
Twitterء-دىڭ نەگىزىن قالاۋشىسى تۋرالى بىزگە نە ءمالىم جانە ول نەسىمەن تانىمال بولىپ كەتكەنىن وسى ماتەريالىمىزدا ايتىپ بەرەمىز.
-
ەگەر ادامدار ءقاۋىپتى جاعدايدا دۇرىس ارەكەت جاساي السا، كوپتەگەن جاراقاتتان نەمەسە ءتىپتى ولىمنەن دە امان قالۋعا بولار ەدى. كەي كەزدەرى جاي عانا ءبىر ايعاقتى ءبىلۋ امان قالۋ نەمەسە بىرەۋدى قۇتقارىپ قال...
