InfoHub Logo

ينۆەستيسيا - تابىس الۋ، مەنشىكتى كاپيتالىن مولايتۋ، ەلدىڭ ماتەريالدىق بايلىعى مەن ماتەريالدىق ەمەس سيپاتتاعى قوعامدىق قۇندىلىقتارىن ەسەلەي ءتۇسۋ ءۇشىن شارۋاشىلىق جۇرگىزۋشى سۋبەكتىلەر سالاتىن ينۆەستيسيالىق قاراجات.

ينۆەستيسيادا قاراجات تەك ماتەريالدىق اكتيۆتەرگە عانا سالىنبايدى، قارجىلىق جانە ماتەريالدىق ەمەس اكتيۆتەرگە دە سالىنادى. بۇل - ينۆەستيسيانىڭ التەرناتيۆتى تۇرلەرى. ينۆەستيسيا تۋرالى تاقىرىپتى تەرەڭىرەك اشۋ ءۇشىن جاس كاسىپكەر ايان ءبىرىمجانوۆتان سۇحبات الدىق.  

– بۇل جەردە ايتا كەتەتىن جايت، كينودا ءبارى دە ەلەۋلى تۇردە اشەكەيلەنىپ، درامالىق كورىنىستەر كوپ قوسىلعان. شىن مانىندە، ينستيتۋسيونالدىق، ۇزاق مەرزىمدى ينۆەستورلاردىڭ پورتفەلدەرىندەگى بالامالى ينۆەستيسيالاردىڭ ءرولى وتە جوعارى. مىسالى، ايۆي ليگاسىنىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىك قور پورتفوليوسىنىڭ قۇرىلىمىندا جەكە كاپيتال، جىلجىمايتىن مۇلىك جانە حەدج-قورلار سياقتى بالاما اكتيۆتەر سىنىپتارىنا ينۆەستيسيالار جالپى اكتيۆتەردىڭ 50-65% قۇرايدى.

سوڭعى كەزدەرى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا، ءتىپتى كينودا «بالاما ينۆەستيسيا» تەرمينى ءجيى ايتىلا باستادى. كوپشىلىك «قىسقا ساتىلىم»، «وتىرىكشى»، «ۇلى جانە قورقىنىشتى»، «قاقپاداعى ۆارۆارلار» فيلمدەرىن جانە «ميللياردتار» تەلەحيكاياسىن كوردى. بۇل فيلمدەردىڭ بارلىعىندا حەدج-قورلار جانە جەكە كاپيتال قورلارى سياقتى بالامالى ينۆەستيسيالىق كومپانيالاردىڭ سيۋجەتى بار. قانداي بالاما ينۆەستيسيالار بار ەكەنىن ايتىڭىزشى؟

– بۇل جەردە ايتا كەتەتىن جايت، كينودا ءبارى دە ەلەۋلى تۇردە اشەكەيلەنىپ، درامالىق كورىنىستەر كوپ قوسىلعان. شىن مانىندە، ينستيتۋسيونالدىق، ۇزاق مەرزىمدى ينۆەستورلاردىڭ پورتفەلدەرىندەگى بالامالى ينۆەستيسيالاردىڭ ءرولى وتە جوعارى. مىسالى، ايۆي ليگاسىنىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىك قور پورتفوليوسىنىڭ قۇرىلىمىندا جەكە كاپيتال، جىلجىمايتىن مۇلىك جانە حەدج-قورلار سياقتى بالاما اكتيۆتەر سىنىپتارىنا ينۆەستيسيالار جالپى اكتيۆتەردىڭ 50-65% قۇرايدى.

نەگىزىندە بالاما ينۆەستيسيالار اكسيالاردى، وبليگاسيالاردى جانە اقشا قاراجاتتارىن قامتيتىن ءداستۇرلى قارجى قۇرالدارىنان تىس قارجىلىق اكتيۆتەر بولىپ تابىلادى. كۇردەلى قۇرىلىمعا، رەتتەۋدىڭ ءارتۇرلى تاسىلدەرىنە جانە بالامالى ينۆەستيسيالاردىڭ تاۋەكەل دەڭگەيىن باعالاۋدىڭ قيىندىعىنا بايلانىستى، بالامالى قۇرالداردىڭ نەگىزگى ينۆەستورلارى زەينەتاقى قورلارى، ۇلتتىق ءال-اۋقات قورلارى، ۋنيۆەرسيتەت قورلارى، سونداي-اق وتباسىلىق كەڭسەلەر سياقتى ينستيتۋسيونالدىق ينۆەستورلار بولىپ تابىلادى. ءتيىستى ءبىلىمى بار جانە كوبىنەسە اككرەديتتەلگەن نەمەسە بىلىكتى ينۆەستورلار دەپ اتالادى.

بالامالى ينۆەستيسيالارعا جىلجىمايتىن مۇلىك، تاۋارلار، حەدج-قورلار، جەكە كاپيتالعا ينۆەستيسيالار، جەكە نەسيەلەر، ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار جانە باسقا دا ءداستۇرلى ەمەس اكتيۆ سىنىپتارى جاتادى. بالامالى اكتيۆتەردىڭ كوپشىلىگى ءداستۇرلى قارجى قۇرالدارىمەن سالىستىرعاندا وتىمدىلىگى تومەن جانە ۇزاق مەرزىمدى.

– نەلىكتەن ينۆەستورلار ءوز قاراجاتىن وسىنداي كۇردەلى جانە وتىمدىلىگى تومەن قارجى قۇرالدارىنا سالۋى كەرەك؟

– شىن مانىندە، پورتفەل دەڭگەيىندە قارجىلىق تاۋەكەلدەردى ازايتۋ ماقساتىندا ينۆەستيسيالىق كىرىستىڭ جوعارى دەڭگەيىن الۋ جانە ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن بالاما ينۆەستيسيالار پورتفەلگە ەنگىزىلگەن. تابىستىلىق تۇرعىسىنان العاندا، تاريحي بالاما اكتيۆتەردىڭ جەكە كاپيتال كلاسى بويىنشا ورتاشا كىرىستىلىگى سالىستىرمالى اشىق كومپانيالاردىڭ يندەكسىنىڭ كىرىستىلىگىنەن اسىپ ءتۇستى. مىسالى، تومەندەگى گرافيكتە كورسەتىلگەندەي، Cliffwater LLC مالىمەتتەرى بويىنشا، 20 جىلدىق كوكجيەكتە اقش زەينەتاقى قورىنىڭ جەكە كاپيتالعا سالعان ينۆەستيسيالارىنىڭ ورتاشا جىلدىق كىرىسى 9،2% بولدى، مەملەكەتتىك ۇلەستىڭ سالىستىرمالى كىرىستىلىگى 5،4% بولدى.

سونداي-اق، بالاما ينۆەستيسيالار ينۆەستورلار ءۇشىن قىزىقتى، ويتكەنى ولار ءداستۇرلى قارجى قۇرالدارىنىڭ نارىقتارىنداعى باعا اۋىتقۋىنا از تاۋەلدى جانە ەكونوميكالىق سيكلگە سونشالىقتى سەزىمتال ەمەس. وسىلايشا، بالاما قۇرالدارعا ينۆەستيسيالاۋ ارقىلى ينۆەستور قارجىلىق كۇيزەلىستەرگە ءتوزىمدى جانە جوعارى كىرىستى الاتىن ينۆەستيسيالىق پورتفەلدى قۇرۋدى كوزدەيدى.

– بالامالى قارجى قۇرالدارىنىڭ ارتىقشىلىقتارىمەن بولىسكەنىڭىز ءۇشىن راحمەت. مەن بالاما قۇرالداردىڭ قانداي سىنىپتارى بار ەكەندىگى تۋرالى كوبىرەك بىلگىم كەلەدى؟

– بىرىنشىدەن، بالامالى قارجى قۇرالدارىنىڭ جالپى قابىلدانعان ەڭ ۇلكەن كلاسى جەكە كاپيتالعا ينۆەستيسيالاۋ بولىپ تابىلادى - بۇل جەكە كومپانيالاردىڭ اكسيالارىن ساتىپ الۋ، ياعني اكسيالارى قور بيرجاسىندا ساتىلمايتىن كومپانيالار. ناتيجەسىندە ينۆەستور تابىستىڭ ءوسۋى، شىعىنداردىڭ ازايۋى نەمەسە جالپى نارىقتىڭ ءوسۋى ناتيجەسىندە كومپانيا قۇنىنىڭ وسۋىنەن پايدا الۋ مۇمكىندىگىن الادى. ايتا كەتۋ كەرەك، ادەتتە، جەكە ينۆەستورلار كومپانيانى باسقارۋعا قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە كومپانيا كاپيتالىنىڭ باقىلاۋ پاكەتىن نەمەسە ەلەۋلى ازشىلىق ۇلەسىن ساتىپ الۋ ارقىلى يە بولادى. كاسىپورىندى باسقارۋعا قاتىسۋ ناتيجەسىندە ينۆەستورلار وپەراسيالىق كورسەتكىشتەرگە اسەر ەتۋ مۇمكىندىگىن الادى، بۇل تابىستى باسقارۋ جاعدايىندا كومپانيا قۇنىنىڭ وسۋىنە اكەلەدى. جەكە كاپيتالعا ينۆەستيسيالار 5-10 جىل مەرزىمگە ارنالعان ۇزاق مەرزىمدى ينۆەستيسيالار بولىپ تابىلادى جانە پايدا باستاپقى ورنالاستىرۋ (IPO) نەمەسە كومپانياداعى ۇلەستى ستراتەگيالىق نەمەسە قارجىلىق ينۆەستورعا ساتۋ ارقىلى الىنادى.

سونداي-اق، ۆەنچۋرلىق ينۆەستيسيالار جەكە كاپيتالعا ينۆەستيسيالاردىڭ قىزىقتى ىشكى سىنىبى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ وتكەن ءجون.   ۆەنچۋرلىق ينۆەستيسيالار – بۇل باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋ، تەلەكوممۋنيكاسيا، ينتەرنەت نەمەسە دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى ءوسۋ الەۋەتى جوعارى سالالاردا جۇمىس ىستەيتىن جانە بيزنەس ۇلگىسىن كەڭەيتۋ جولدارىن ىزدەيتىن ستارتاپ-كومپانيالارعا ينۆەستيسيالار. مۇنداي ينۆەستيسيالاردىڭ نەگىزگى سەبەبى - تابىستىلىق. تابىستى جوبالارعا ينۆەستيسيالاۋ جاعدايىندا ۆەنچۋرلىق كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيسيالار بىرنەشە ەسە قايتارىلادى. Facebook، Instagram، Tesla، Uber، Zoom جانە باسقا دا تانىمال كومپانيالاردىڭ العاشقى ينۆەستورلارى ۆەنچۋرلىق كاپيتاليستەر بولدى. ءبىراق ءسىز ۆەنچۋرلىق ينۆەستيسيالاردىڭ جوعارى تاۋەكەلدەرمەن بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىنۋىڭىز كەرەك، ويتكەنى بارلىق جاس كومپانيالار تابىستى بولا بەرمەيدى، سوندىقتان ينۆەستيسيانىڭ بۇل ءتۇرى ارنايى داعدىلار مەن تاجىريبەنى تالاپ ەتەدى.

كەلەسى ەڭ تانىمال كلاسس – جىلجىمايتىن مۇلىككە ينۆەستيسيا - جالپى العاندا، جىلجىمايتىن مۇلىككە ينۆەستيسيا جەكە كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيسياعا ۇقساس. ايىرماشىلىعى ينۆەستيسيالاۋ وبەكتىسى كومپانيا ەمەس، جىلجىمايتىن مۇلىك وبەكتىسى نەمەسە ونداعى ۇلەس بولىپ تابىلادى. ينۆەستيسيالاردىڭ بۇل ءتۇرى ينفلياسيادان جاقسى قورعانىس بولىپ تابىلادى، ادەتتە، اقشا قۇنسىزدانعان كەزدە جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ قۇنى كوتەرىلەدى. سونىمەن قاتار، ينۆەستور جالداۋ تولەمدەرىنەن تۇراقتى تابىس الا الادى. بۇل ينۆەستيسيالار دا ۇزاق مەرزىمدى.

 كەلەسى كەزەكتە جىلجىمايتىن مۇلىككە ينۆەستيسيا سالۋعا ۇقساس ينفراقۇرىلىمعا ينۆەستيسيا. بۇل اۋەجايلار، پورتتار، جولدار، ەلەكتر ستانسيالارى سياقتى سالىنىپ جاتقان ينفراقۇرىلىمدىق نىساندارعا ينۆەستيسيا، سونداي-اق جۇمىس ىستەپ تۇرعان نىسانداردى ساتىپ الۋ بولۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، ءبىرىنشى جاعدايدا قۇرىلىسقا سالىنعان ينۆەستيسيانىڭ وتە ۇلكەن كولەمى جانە ينۆەستيسيانىڭ قايتارىمدىلىعىنىڭ ۇزاق كەزەڭى ءتان. ال ەكىنشى جاعدايدا، ينۆەستور ينۆەستيسيا سالىنعاننان كەيىن بىردەن تۇراقتى، تۇراقتى كىرىس الادى دەپ كۇتە الادى، ويتكەنى، ادەتتە، قولدانىستاعى ينفراقۇرىلىمدىق نىسانداردىڭ ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتارى بار. سوندىقتان دا ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيسيالاردىڭ نەگىزگى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى ينفراقۇرىلىم وبەكتىلەرىن پايدالانۋ ءۇشىن ۇزاق مەرزىمدى تۇراقتى اقشا اعىندارىن الۋ بولىپ تابىلادى، مىسالى، اۋەجايلار، پورتتار، اقىلى جولدار ءۇشىن سالىقتار، ەلەكتر ەنەرگياسى ءۇشىن تولەمدەر جانە ت. ب.   جاقىندا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە – جەل، كۇن ەلەكتر ستانسيالارىنا، سونداي-اق سيفرلىق ينفراقۇرىلىم نىساندارىنا – 5G، داتا ورتالىقتارىنا جانە ت. ب. ينۆەستيسيالار تانىمال بولدى. مۇنداي ينۆەستيسيالار كەلەشەگى زور تەحنولوگيالاردىڭ ارقاسىندا عانا ەمەس، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە بەلسەندى قولداۋدىڭ ارقاسىندا دا تارتىمدى.

سونداي-اق حەدج-قورلار سياقتى بالاما اكتيۆتەر كلاسىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. ادەتتە، بۇل وتە تاجىريبەلى ينۆەستيسيالىق مەنەدجەرلەر باسقاراتىن قور بيرجالارىندا ساتىلاتىن باعالى قاعازدار پورتفوليوسى. پايدا تابۋ ءۇشىن حەدج-قورلار ستراتەگيالاردىڭ وتە كەڭ اۋقىمىن پايدالانادى - ولار باعالى قاعازداردى ساتىپ الادى، باعالى قاعازداردىڭ قىسقا ساتىلىمدارىن جۇزەگە اسىرادى، قارجىلىق تۋىندى قۇرالدارمەن، تاۋارلارمەن ساۋدا جاسايدى، سونىمەن قاتار بەلگىلى ءبىر ماكروەكونوميكالىق وقيعالاردىڭ قارجى قۇرالدارىنىڭ قۇنىنا قالاي اسەر ەتەتىنىن بولجايدى. حەدج-قورلارعا ينۆەستيسيالاۋ نارىقتىق كۇيزەلىستەردىڭ ينۆەستيسيالىق پورتفەلگە اسەرىن ازايتۋعا جانە نارىقتارداعى جاعدايعا قاراماستان ارتىق كىرىس (الفا) الۋعا باعىتتالعان.

وسىلايشا، بالامالى ينۆەستيسيالار پورتفەلدى ءارتاراپتاندىرۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ساپالى ءار ءتۇرلى، بىرەگەي پورتفەل قۇرىلىمىن قۇرۋدىڭ جانە كۇتىلەتىن پورتفەل كىرىسىن ارتتىرۋدىڭ وڭتايلى قوسىمشا قۇرالى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ وتكىم كەلەدى.

– ايان، قىزىقتى دا مازمۇندى سۇحباتىڭىز ءۇشىن راحمەتىمدى ايتا وتىرىپ، جۇمىسىڭىزعا تابىس تىلەيمىن!

راحيمجان انەل

---