InfoHub Logo

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
“فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ” فاكۋلتەتى
“ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ” كافەدراسى
ءدىنتانۋ ماماندىعى 4-كۋرس ءابىش اينۇر
جەتەكشى: قازۇۋ اعا وقىتۋشىسى تۋنگاتوۆا ۇ.ا.    

يسلام قارجى جۇيەسى مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنىڭ وتارلىقتان بوساعان كەزەڭدە ءوز باستاۋىن الدى. 1970 جىلداردان باستاپ مۇسىلمان مەملەكەتتەردەگى مۇناي كوزدەرىنىڭ كوپتەپ اشىلۋى حالىقتاردى مول بايلىققا كەنەلتتى دەسەك بولادى. قارجاتتى ءتيىمدى ءارى شاريعات شەڭبەرىندە جۇمساۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى. وسى قاجەتتىلىك يسلام بانكتەرىنىڭ شاريعاتقا ساي كەلەتىن ينۆەستيسيا تۇرلەرىنىڭ، قارجىلىق ونىمدەرىنىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولدى.سونىڭ ىشىندە مۋدارابا جانە مۋشاراكا قارجىلىق ونىمدەرى ينۆەستيسيالاۋعا ارنالعان ونىمدەر بولىپ تابىلادى. بۇل ادىستەر كارجىلىق ءونىم رەتىندە كەشە تانىلعانىمەن ولاردىڭ تاريحى سوناۋ ساحابالار زامانان باستاۋ الادى. ساحابا زۋباير يبن ال-اۋۋام ساۋداداعى ەپتىلىگىمەن اماناتقا بەرىكتىگىمەن ەلگە تانىلعان بولاتىن. سوندىقتان ادامدار وعان ءوز زاتتارىن امانات رەتىندە قالدىراتىن. الايدا زۋباير ەلدىڭ زاتىن قارىز رەتىندە قاراپ الىپ قالاتىن. سەبەبى، ونى ءبىر ىسكە جاراتۋعا تىرىساتىن. ويتكەنى اماناتقا بەرىلگەن زاتتى تەك ساقتاۋعا عانا بولادى جانە ول جوعالىپ نەمەسە وعان زاقىم كەلەتىن بولسا اماناتقا العان ادام ونىڭ شىعىنىن وتەۋگە مىندەتتى بولمايتىن. مۋدارابا يسلامي قارجىلىق ءونىم. مۋدارابا-بۇل سەرىكتەستىكتىڭ ەرەكشە ءتۇرى، وندا ءبىر سەرىكتەس باسقا سەرىكتەسكە كوممەرسيالىق كاسىپورىنعا ينۆەستيسيالاۋ ماقساتىندا قولما-قول اقشا بەرەدى. قاراجاتتى ينۆەستيسيالايتىن سەرىكتەس رابب-ۋل-مال دەپ اتالادى، ال ەكونوميكالىق قىزمەتتى باسقارۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ ەكىنشى تاراپتىڭ ياعني ءمۋداريبتىڭ ەرەكشە مىندەتى بولىپ تابىلادى. مۋشاراكا دەگەگىمىز نە ونىڭ مۋدارابادان ايىرماشىلىعى قانداي؟ مۋشاراكا كەلىسىمشارتاعى ەكى جاقتا (نەمەسە كوپ بولۋدى مۇمكىن) ورتاق جوباعا اقشا ءبولۋى جانە ونى ارى قاراي جۇرگىزۋدەگى قۇقىق ەكى جاققا ورتاق بولۋ. ءىستى جۇرگىزۋ ەكى جاققا قالاي ورتاق بولسا ءدال سولاي شىعىنعا ۇشىراعان جاعدايدا ەكى جاقتا شىعىنعا جاۋاپتى.

قورىتىندىلاي كەلە يسلامداعى ينۆەستيسيالاۋدىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ينۆەستيسيانى قانداي ىسكە پايدالانۋدى تاراپتاردىڭ ورتاق شەشىمىمەن قابىلدانادى. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا يسلام شاريعاتىنا نەگىزدەلگەن يسلام قارجى جۇيەسى ءداستۇرلى قارجى جۇيەسىنىڭ وزەكتى جاڭالىعىنااينالىپ، ءوز ورنىن ايشىقتاۋ ۇستىندە. سەبەبى، ءدىني دوگمالاردىڭ ماڭىزدىلىعى سەنۋشىلەردىڭ قورشانى ورتانى قابىلداۋعا دەگەن كوزقاراستارىنىڭ كورىنىسى بولىپ تابىلادى.

---