InfoHub Logo

ءار كەزەڭنىڭ ءوز ۇرپاعى، ءار ۇرپاقتىڭ ءوز تانىم-تۇسىنىگى، كوزقاراسى بار. ءار زاماننىڭ زاڭى باسقا دەمەكشى، سول زامانعا ۇيرەنگەن ۇرپاقتىڭ دا مىنەز-قۇلقى بولەك بولادى. ەندەشە Z-ۇرپاقتىڭ الداعى تىنىس-تىرشىلىگى، ادەت-عۇرپى قالاي بولماق ءارى ولاردىڭ ەڭبەك نارىعىنا جاڭا ترەند اكەلگەنى راس پا، سولاردى قاراستىرىپ كورەيىك.  

ۇرپاق تەورياسى 

1990-جىلداردىڭ باسىندا اقش سوسيولوگى ۋيليام شتراۋس پەن نيل حوۋۆي ەكەۋى الەۋمەتتانۋ سالاسىنا جاڭاشا تۇسىنىك اكەلدى. Y-ۇرپاق، Z-ۇرپاق، الفا-ۇرپاق دەگەن ۇعىمداردى نەگىزدەمەك بولدى. جاڭا ۇرپاق كەلە جاتىر دەپ ادامزات بۋىنىن لاتىن قارپىمەن بەلگىلەدى.

شىنداپ كەلگەندە، الەۋمەتتانۋشى ماماندارىنىڭ كوبى ۇرپاق بۋىنىن بۇلاي ءبولۋدى قالامايدى. عىلىمي نەگىزى مەن دالەلدەمە دەرەگى جوق دەگەندى العا تارتادى. ءبىراق بۇل ۇعىم عىلىمي ورتادان بولەك سالادا ءجيى قولدانىلىپ كەتتى. اسىرەسە، ماركەتينگ پەن ساياسات، ءبىلىم مەن باسقا الەۋمەتتىك سالادا قولدانۋعا جەڭىل ۇعىمعا اينالدى.

اتالعان بەيرەسمي تەورياعا سەنسەك، ءداۋىر تابالدىرىعىن اتتاعالى تۇرعان ۇرپاق — Z-ۇرپاق ەكەن. ونى "زۋمەر"، "زەد" دەپ اتايدى قىسقاشا. بۇعان 1990 جىلداردىڭ سوڭى مەن 2000-جىلداردىڭ باسىندا تۋعان جەتكىنشەكتەر جاتادى. ءقازىر بۇلاردىڭ الدى جوعارى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ جاتسا، سوڭى مەكتەپتە ءجۇر.

Z-ۇرپاققا ءتان قاسيەت

زەد-ۇرپاقتى كەيدە "ساندىق ۇرپاق"، "سيفر-ادام" دەپ تە اتايدى. بۇل ۇرپاق كوبىنە بالالىق شاعىن كومپيۋتەردىڭ الدىندا، ويىنشىقتىڭ ورنىنا ساندىق گادجەت ۇستاپ وسكەن ۇرپاق. ولار ءوزىنىڭ الدىنداعى ۇرپاق سياقتى ماتەريالدىق قۇندىلىقتى جوعارى قويمايدى. كرەاتيۆتى يدەيا مەن ەموسياعا بەرىلگىش كەلەدى. ءاردايىم موتيۆاسيا قاجەت.

بۇل ۇرپاقتىڭ وكىلدەرى تابيعاتىنان كرەاتيۆتى، شىعارماشىل، يدەيا تۋدىرعىش، امبيسياسى جوعارى كەلەدى. جاڭا ورتاعا وڭاي بەيىمدەلەدى. جاڭاشىلدىقتى تەز قابىلدايدى. ورتا، جەر مەن ەل اۋىستىرۋدان قورىقپايدى. بارىنشا ەركىن جۇرگەندى قالايدى.

ءبىر قىزىعى، بۇل ۇرپاقتىڭ مىنەز-قۇلقى وزىنەن بۇرىنعى ۇرپاققا تۋرا قاراما-قارسى. ەگەر Y-ۇرپاق تۇراقتىلىقتى ۇناتسا، بۇلار تۇراقتىلىقتى جاقسى كورە قويمايدى.

جۇمىس تاڭداۋ، كارەرا قۋۋ

Z-ۇرپاق جۇمىس تاڭداۋعا كەلگەندە ءبىرشاما كىرپياز. الدىڭعى ۇرپاق سياقتى تابىس تاپسام بولدى، كەز كەلگەن جۇمىستى ىستەي بەرەمىن نەمەسە كارەرا قۋىپ، جەتىستىككە جەتەمىن دەگەننەن اۋلاق. ەگەر بۇرىنعى ۇرپاق "بوس جۇرمەۋ كەرەك، ايتەۋىر جۇمىس ىستەۋ كەرەك، تابىس تابۋ كەرەك" دەسە، Z-ۇرپاق ءۇشىن جۇمىس ىستەۋ، جۇمىس تابۋ اسا ماڭىزدى ەمەس.

ەگەر بۇرىنعى ۇرپاققا جۇمىسسىز ءجۇرۋ ۇيات بولسا، بۇلارعا ونداي ۇعىم جات. ءبىرىنشى كەزەكتە جۇمىس ەمەس، "ول جۇمىس ماعان نە بەرەدى؟" دەگەن وي. بوس جۇمىسقا ۋاقىت قۇرتقىسى كەلمەيدى، ۇيرەنەرى بار، موتيۆاسيا بەرەرلىك جۇمىستاردى قوش كورەدى.

ەگەر بۇرىنعى ۇرپاق ءبارىن تومەننەن باستاپ، كارەرا باسپالداعىنان ءوتىپ بارىپ، ەڭبەكاقىسىن وسىرسە، بۇل ۇرپاق ونداي ەمەس. بىردەن جالاقىسى جوعارى جۇمىسقا ورنالاسقىسى كەلەدى.

جاس ۇرپاقتى ەڭ الدىمەن كومپانيانىڭ قۇندىلىعى، ماڭىزدىلىعى تولعاندىرادى. ءىرى كومپانيانىڭ جەتىستىككە جەتۋىنە كومەكتەسكىسى، سول ءىرى ۇيىمنىڭ ءبىر كىرپىشى بوپ قالانعاندى قۇپ كورەدى.

ەڭبەك نارىعى وزگەرىپ بارادى

ءقازىر ەڭبەك نارىعىنا جاستار، ياعني، Z-ۇرپاقتىڭ وكىلدەرى كەلە باستادى. سوعان وراي، ەڭبەك نارىعىنىڭ دا بىرتىندەپ وزگەرگەنىن بايقاۋعا بولادى. ءقازىر ەڭبەك نارىعىندا كەلەسىدەي ترەند باسىمدىق الدى.

بىرىنشىدەن، جۇمىس بەرۋشىلەر قىزمەتكەردى ۋاقىتشا نەمەسە بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا عانا قابىلدايتىنىن ءتۇسىندى. بۇرىنعىداي ءبىر قىزمەتكەر ءبىر مەكەمەدە ءومىر بويى جۇمىس ىستەيدى دەگەن تۇسىنىك جوق. جاستار جۇمىس اۋىستىرۋعا، جاڭا ورتا تابۋعا بەيىم كەلەدى. زۋمەر-ۇرپاققا ءبىر جەردە 10-15 جىل ىستەگەن ءتيىمسىز. بايقاساڭىز، جاستار جاعى ۇنەمى جۇمىس ىزدەۋمەن جۇرەدى.

ەكىنشىدەن، قاشىقتان جۇمىس جاساۋ بەلەڭ الدى. گيبريدتى جۇمىس گرافيگىنە اۋىسىپ جاتقاندار كوپ. زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا جاستاردىڭ 41 پايىزى قاشىقتان جۇمىس ىستەۋگە نيەتتى بولماق.

جۇمىس بەرۋشىلەرگە دە قاشىقتان جۇمىس ىستەگەن ءتيىمدى. كەڭسەگە شىعىن كەتپەيدى.

Z-ۇرپاقتىڭ وكىلدەرى يكەمدى. بىرنەشە جىلدان كەيىن ەڭبەك نارىعىنىڭ 40 پايىزى زۋمەر-ۇرپاق قۇراعان ساتتە، جۇمىس ۋاقىتى يكەمدى گرافيككە كوشپەك.ۇشىنشىدەن، كومپانيالىق مادەنيەت قالىپتاسا باستادى. ياعني، كومپانيا باسشىلىعى الەۋمەتتىك باستامالارعا قولداۋ ءبىلدىرۋشى ينستيتۋتقا اينالۋدى شىنداپ قولعا الدى. Z-ۇرپاق ۆولونتەرلىككە بەيىم. سوندىقتان ءتۇرلى ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك باستامالارعا قاتىسقاندى ۇناتادى. سوعان وراي، كومپانيالار دا ۆولونتەرلىككە اقىرىڭداپ ويىسا باستاعانى بايقالادى.

قالاي دەسەك تە، ۇرپاق الماسۋى — قالىپتى، زاڭدى جايت. ءبىر ۇرپاقتىڭ ورنىنا ءبىر ۇرپاق كەلەدى.

بۇل — تابيعاتتىڭ، ەۆوليۋسيانىڭ زاڭى. كەلەر ۇرپاق ءوزىنىڭ تانىم-تۇسىنىگى مەن مىنەز-قۇلقىنا ساي الەۋمەتتىك ادەت قالىپتاستىرماق. ول جاقسى ما الدە جامان با — ۋاقىت كورسەتەدى.

---