InfoHub Logo

Соңғы онжылдықта Қазақстан Республикасы әлеуметтік-экономикалық процестердегі серпінді өзгерістермен, саяси және әлеуметтік салалардағы институционалдық қайта құрулармен, қоғам өміріндегі экологияның рөлін күшейтумен және шет елдермен қарым-қатынастарды дамытумен алдыңғы қатарға шықты. Қазақстан Республикасының саяси, экономикалық және әлеуметтік өмірінде болып жатқан өзгерістер және бизнесті жүргізудің жаңа тәсілдерін іздестіру экономикалық тиімділікті қамтамасыз ету үшін кәсіпкерлік субъектілерінің алдына бірқатар маңызды мәселелерді қойып отыр.

Осыған байланысты маркетинг жүйесін қалыптастыруды өте маңызды және құнды практикалық мәселе ретінде атап өтуге болады. Еліміздегі ұлттық экономиканы қайта құрылымдау үдерісіндегі өзгерістер, өндірістің еркіндігі және нарықтық ортаның дамуы бизнесті басқару маркетингі тұжырымдамасын қолдануды талап етеді.

Маркетинг концепциясы кәсіпорынның стратегиясы мен тактикасының нәтижелеріне, нарықтағы белсенді басымдық саясатына, экономикалық қызметке және өндірістік ресурстардың барлық түрлерін тиімді пайдалануға әсер ететін маңызды құрал болып табылады. Еліміздегі экономикалық реформаны әлемдік экономикамен интеграциялау үшін нарықтық механизмді, нарықты зерттеу әдістері мен принциптерін, экономикалық жағдайды, стратегиялық жоспарлау негіздерін және бәсекелестік мүмкіндіктерін терең білу қажет. Мұндай ақпаратты нарықты басқару концепцияларын зерттейтін маркетинг ғылымы береді.

Біздің замандағы маркетингтің мәні клиенттің қажеттіліктерін бизнестің пайдасына түрлендіретін іскерлік белсенділікте көрінеді. Маркетинг экономикалық сала ретінде Қазақстанда соңғы уақыттан бері қолданылып келеді және оған дейін капитализмге тән теориялық ұғым және практикалық қызмет ретінде қарастырылды.

Қазіргі уақытта маркетинг жоспарлаудың, өндірісті ұйымдастырудың және кәсіпорындарды басқарудың барлық аспектілерін қамтуы керек. Бұл жағдай біздің заманымызда маркетингтің рөлі мен маңыздылығы туралы идеялармен сәйкес келеді. Кәсіпорын қызметін басқару үшін заманауи маркетингті біртұтас және жүйелі бағытта дамыту қажет.

Нарықтың негізгі мақсаты Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасында көрсетілген сұраныс пен ұсынысты теңестіру болғандықтан, басқарушылық шешімдер қабылдаудың негізгі принциптері кәсіпкерлерді бизнестің негізгі басымдықтарына жетелейді.

Маркетинг («market» ағылшын сөзі – «нарық») – бұл нарық пен экономикалық конъюктураны, өндіретін тауарлар мен қызмет түрлерін тұтынушылардың талабын ескере отырып, кәсіпорынның өнім өндіру мен өткізу және ғылыми-техникалық жұмысын басқарудың нарықтық тұжырымдамасымен тұсіндіріледі. Маркетинг бөлімдерінің қызметі кәсіпорынның негізгі мақсаттарын жүзеге асыруға және оның бәсекелестік жағдайында тиімді жұмыс істеуіне әсер етеді. Кәсіпкерлік қызмет түрі ретінде маркетингтің орындайтын жұмыс түрлерінің толық тізімін беру өте қиын. Сонымен қатар, келесі сұрақтарға бизнестің жауаптарын іздеу маркетингтің рөлін шектемейді:

- Қандай өнімдерді нарыққа шығару керек (жаңа өнімді әзірлеу, ескі өнімді жаңарту немесе өндірісті тоқтату және т.б.)?

- Өнімді кімге ұсыну керек (тұтынушыны зерттеу)?

- Өнімге қашан және қандай шарттарды (бағасы, құны, сапасы, технологиясы және т.б.) қою керек?

- Тауар сатып алушыға қандай арна арқылы жетуі керек (беру жүйесін құру, жарнама, өтімді жылжыту және т.б.)?

Егер компания бұл сұраққа жауап берсе, бұл маркетинг бөлімінің қызметі оңтайлы екенін дәлелдейді. Жалпы бұл сұрақтар маркетинг принциптерінің негізін құрайды.  Кәсіпорында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың негізгі мақсаты өндірілген өнімді өткізу емес, сатылуға тиісті өнімді өндіру болып табылады. Кәсіпорындағы маркетингтік қызметтің негізгі функцияларына нарықты жан-жақты зерттеу (талдау, болжау, конъюнктура), компания өнімін өткізу мүмкіндіктерін талдау, маркетингтік стратегия мен бағдарламаны әзірлеу, тауар саясатын жүзеге асыру, маркетингтік маркетингті қалыптастыру және жүзеге асыру кіреді. Әлеуетті бизнес мүмкіндіктерін бағалау кешенді маркетингтік зерттеулер жүргізудің екі құрамдас бөлігінің бірі болып саналады.

Кәсіпорында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың негізгі мақсаты кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін, оның күшті және әлсіз жақтарын анықтау және кәсіпорын жұмысын жақсарту болып табылады. Кешенді маркетингтік зерттеулер компанияның бағдарламасы мен стратегиясы туралы шешім қабылдау үшін ақылға қонымды негіз болып саналады. Кәсіпорынның ішкі операцияларын басқарудың маркетингтік концепциясының негізгі қағидалары ретінде нарықты болжау, кәсіпорынның нарықтағы жұмысын жоспарлау, стратегияны құрастыру және нарықтық сұранысты қалыптастыру қарастырылады.

Маркетингтік іс-шаралар өткізілгеннен кейін нәтижелерді маркетинг контроллері жинайды және талдайды. Бұл сарапшы ағымдағы нәтижелер мен жоспарланған нәтижелерді салыстырады және шешім қабылдау үшін ұсыныстар жасайды. Маркетингтік бақылаушы алған жалпы нәтижелерге сәйкес маркетингтік іс-шаралар қарастырылып, жетілдіру кезеңі басталады.

Сондықтан, маркетингтің мәні оған жүктелген функциялармен анықталады деп айта аламыз. Біздің дәуірде маркетингтің мәні жетіліп, өзгерді. Құнның өзгеруі өнімді өндіру және өткізу жағдайларының өзгеруімен байланысты. Қазіргі уақытта маркетинг қызметінің мәні нарықтың, демек тұтынушылардың нақты қажеттіліктерін және оған жету үшін кәсіпорынның барлық қызметін (өндіріс, өңдеу, өткізу, жылжыту) ұйымдастыру жүйесін зерттеу болып табылады. Сонымен бірге, компанияның маркетинг негізінде өзінің пайдалы қызметін ұйымдастыруға қажетті алғашқы қадамдары уақытша қиындықтар екенін ұмытпаған жөн. Осыдан кейін не үлкен табыс әкелетін, не фирманың нарықтағы тұрақты жұмысын қанағаттанарлық пайдамен қамтамасыз етуді көздейтін маркетингтік мақсат болуы керек. Маркетингтің бұл түрінің мақсаты тек көбірек пайда алу ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік, тұрақтылықты, қауіпсіздікті және т.б. компанияның қызметінде мақсат болуы мүмкін.

Автор: Камила Тастанбек

---