Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý
Sabaqtyń taqyryby: Abaı Qunanbaev shyǵarmashylyǵy
(Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Halqymyzdyń uly aqyny, ǵulama oıshyly, sazger Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn qalaı meńgergendigin baqylap, pysyqtaý, óleńderin jatqa aıtý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine áser etý, sheberligin, sóıleý mádenıetin jetildirý. Oı - órisin keńeıtip, tilin damytý.
Tárbıelik: Búgingi urpaqtyń Abaı murasyna qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oqyp - bilýge, tanı túsýine yntalandyrý. Adamgershilik, estetıkalyq tárbıe berip, týǵan elin, Otanyn súıý, qurmetteý sezimderine áser etý.
Sabaqtyń túri: qorytyndy, bekitý sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, taldaý, salystyrý
Kórnekiligi: Abaıdyń portreti, slaıdtar, topshamalar, kitap kórmesi
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, mýzyka, tarıh, orys ádebıeti
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
- Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý,
- Oqýshylardyń sabaqqa ázirlikterin tekserý,
- Synyp tazalyǵyn tekserý
II. Qaıtalaý, bekitý sabaǵy
1. Muǵalimniń kirispe sózi:
«Álemniń Abaıy» óleńinen úzindi oqý.
Abaı bizdiń – Kemeńger,
Teńdesi joq asqar bıik shyńymyz,
Aq nıetti, ádiletshil shyńymyz,
Asyl qazyna, ashylmaǵan syrymyz.
Taýsylmaıtyn máńgi baqı jyrymyz!
Parasatty bolyp týǵan,
Shyńǵystaýdyń Abaıy
Án men jyryn mura qylǵan,
Saryarqanyń Abaıy,
Naqylmenen sana quıǵan,
Qazaǵymnyń Abaıy,
Aqylmenen dana bolǵan
Búkil eldiń Abaıy.
Búgingi sabaǵymyzdyń epıgrafy: «Óldi deýge sıa ma, oılańdarshy, ólmeı tuǵyn artynda sóz qaldyrǵan,»- dep tóreligin ózi sheshken Abaı búgin jarqyn beınesimen de, jalyndy jyrymen de, bizben birge jasasyp keledi. Uly atamyzdyń bizge bergen ekinshisi, qaldyrǵan amanaty – asyl sózderi. Biz ony ardaqtaımyz. Az ómir súrip, azappen ótken Abaı búgin bizben máńgi jasamaq.
1. Abaıdyń ómirine sholý.
A) Abaıdyń ómiri men shyǵarmashylyǵy
B) Ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalǵan slaıd
«Qarly kesek» oıyny
Mańyzdy jyldar - Mańyzdy oqıǵalar
1845 - Burynǵy Semeı oblysy, Abaı aýdany, Shyńǵys taýynyń eteginde týǵan.
1855 - Ákesi Semeıge oqýǵa jiberedi. Áýeli Ǵabýl – Jappardyń, keıin Ahmet - Rıza medresesinde oqıdy
1870 - Peterbýrgten jer aýdarylyp kelgen jas tóńkerisshil Mıhaelıspen tanysady
1882 - Óleńderin júıeli, aqyndyq úlgide jaza bastaıdy
1886 – 1890 - Tabıǵat lırıkasy jazylǵan kezeń
1904 - Dúnıeden ótedi
2. Lırıka - adamnyń kóńil - kúıin, qýanysh - renish sezimin kúıitteıtin poezıa. Lırıka bes túrge bólinedi:
A) Tabıǵat lırıkasy
B) Mahabbat lırıkasy
V) Fılosofıalyq lırıka
G) Saıası lırıka
D) Kóńil - kúı lırıkasy
1. Tabıǵat lırıkasy:
- «Qys»
- «Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa»
- «Jaz»
- «Kúz»
- «Qarasha jeltoqsanmen sol bir – eki aı»
- «Jelsiz túnde jaryq aı»
- «Jazǵytury»
Sózdikpen jumys:
«Qys» óleńi:
Ushpadaı - jeke shoq bult
Oqshyraıtyp - shoshaıtyp, oqshaýlandyryp
Ajarlandy - sulýlandy, óńi kirdi
Doldanǵanda - ashýlanǵanda
Úsik shalý - úsý, toný
Ymtyǵy qurý - qajý, sharshaý
Dombyǵyp - úsip
Tumsyǵyn saldy - bul jerde qasqyr shapty
Shıdem - kúpi
Qondybaı, Qanaı - kedeı aýyldarynyń attary
Qor qylma - ysyrap qylma
«Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa» óleńi:
Qansonar - jańa jaýǵan qardaǵy iz.
Ǵanıbet - qyzyq, tamasha, kóńil kóterý.
Ańdaǵanda - túlkiniń izine túsýshilerdiń júrisi
Tomaǵa - búrkittiń bas qaby.
Qyrymnan - alystan degen maǵynada
«Kúz» óleńi
Malma – teri ıleıtin ashytqy, ıge salatyn terini asty - ústine shyǵaryp, aralastyrýdy malma sapsý degen.
Shýda jip – túıeniń shýdasynan ıirilgen jipti aıtady. Ony ájeler urshyqpen ıirgen.
Shom – túıeniń beline júk batpas úshin salynatyn jumsaq nárse, shomshy - túıemenjúk tasýshy adam.
Kúzeý – malshylardyń kúzde otyratyn qonysy. jaıylymy.
Alty qanat úı – kıiz úıler keregesiniń sanyna baılanysty 5, 6, 7, 12 qanat bolyp keledi. Ol mynadaı bólikterden turady: kerege, ýyq, shańyraq, syqyrlaýyq, túndik, irgelik, týyrlyq, úzik, basbaý, baý, t. b.
Shıdem – qoıdyń jabaǵysynan tigip, syrtyn matalap qaptaǵan kıim, ony kúpi dep te ataǵan. Qazaqta sondaı - aq ton, ishik, tymaq, bókebaı, túlki tymaq, qulaqshyn, pıma, baıpaq. t. b. kıimder bar.
Ene – kelinder kúıeýiniń sheshesi.
Quda – qyz alysyp, qyz berisken adamdar."Quda myń jyldyq, kúıeý – júz jyldyq", "Qudańdy qudaıyńdaı syıla"
2. Saıası lırıkasy
- «Qalyń elim, qazaǵym»
- «Bolys boldym minekeı»
- «Máz bolady bolysyń»
- «Boldy da partıa»
3. Mahabbat lırıkasy
- «Ǵashyqtyń tili – tilsiz til»
- «Keıde eser kóńil qurǵyryń»
- «Ǵashyqtyq qumarlyqpen - ol eki jol»
- «Sen meni ne etesiń»
- «Kózimniń qarasy»
4. Fılosofıalyq lırıka
- «Jasymda ǵylym bar dep eskermedim»
- «Ǵylym tappaı maqtanba»
- «Ásempaz bolma árnege»
- «Óleń – sózdiń patshasy»
- «Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin»
- «Ózgege kóńilim toıarsyń»
- «Senbe jurtqa tursa da qansha maqtap»
- «Kóńil qusy quıqyljyr shartarapqa»
- «Qulaqtan kirip boıdy alar»
5. Kóńil - kúı lırıkasy
- «Ólsem, ornym qara jer syz bolmaı ma?»
- «Kóńilim qaıtty dostan da, dushpannan da»
- «Ábdirahman ólimine»
- «Adamnyń keıbir kezderi»
- «Oıǵa tústim tolǵandym»
3. Abaı óleńderiniń tili
Epıtet - bir zattyń ne bir qubylystyń aıryqsha sıpatyn, sapasyn anyqtaý úshin qoldanylatyn beıneli sóz
Mysaly: «Yzaly júrek doly qol», «Asaý júrek aıańyn shalys basqan», «Ústi - basy - aq qyraý, túsi sýyq, dem alysy - úskirik, aıaz ben qar»
Teńeý - zattyń, qubylystyń qasıetin sapasyn ashý, ekinshi bir zatpen, qubylyspen salystyrý.
Mysaly: «Ushpadaı bórki, bulttaı qasy, býradaı doldanǵanda» degen tirkesterdegi ushpadaı, bulttaı, býradaı – teńeý sózder.
Keıipteý - tabıǵat qubylystaryn jandandyryp, tiri kisi keıpinde sýretteý.
Mysaly: Abaı qysty «Kári quda» keıpinde sýretteı otyryp, óli tabıǵatty
jandandyra, qımyl - áreket ústinde kórsetý arqyly jańasha obraz jasap otyr. Qystyń jańa obrazy -«Kári quda». Mundaı sýretteý tásili tek Abaı ashqan jańalyq. Bizbudan Abaı atamyzdyń jańashyl - reformator aqyn ekendigin kóremiz.
Shendestirý – tásili kereǵar eki zatty nemese qubylysty qatar qoıa otyryp, kelesi bir zattyń, uǵymnyń, qubylystyń sıpatyn ańǵartatyn aıshyqtaýdyń bir túri.
Mysaly: Qar - appaq, búrkit - qara, túlki - qyzyl, Uqsaıdy qasa sulý shomylǵanǵa...
4. Óleń qurylysyna taldaý
6. Abaı poemalary
Abaıdan qalǵan úsh poema bar: «Eskendir», «Masǵut», «Ázim áńgimesi».
«Eskendir»poemasy Shyǵys elderinde «Eskendir Zulqarnaıyn» degen atpen taraǵan, Eýropaǵa Aleksandr Makedonskıı degen atpen belgili qolbasshynyń ómiri jaıly ańyzdar negizinde jazylǵan.
«Masǵut» poemasy. Poemanyń negizgi oıy – negizgi geroı Masǵudty birneshe erekshe halderge, ýaqıǵalarǵa ushyratyp baryp, oǵan úlken sapaly adamgershiliktiń qasıetterin bitirý. Masǵud aqyldylyqtan da, eńbeksiz tabylǵan baılyqtan da qashyp, áıel zatyn adamzattyń qaq jarymy dep túsinip, qyzyl jemisti alady. Bul áreketin ol áıeldiń dostyǵyn erekshe qadir tutatyndyǵymen túsindiredi. Er jynysy men áıeldi adamdyq aldynda teń dárejede baǵalap, qadirleıtindigin aıtady.
«Ázim áńgimesi» - «Myń bir tún» ertegisinen alynǵan bir oqıǵanyń óleńmen jazylǵan túri.
«Lezdeme» strategıasy
1. Abaıdyń poemalary - «Eskendir», «Masǵut», «Ázim áńgimesi»
2. Eskendir Eýropada qandaı atpen belgili – Aleksandr Makedonskıı
3. Eskendir patshanyń jasy – 21
4. Eskendirdiń ákesiniń esimi – Fılıpp
5. Abaıdyń aıaqtalmaǵan poemasy - Ázim áńgimesi
6. "Eskendir" poemasynyń negizgi ıdeıasy - toıymsyzdyqty tyıý
7. Arıstotel kim? – uly ǵalym, gýmanıs
8. Abaıdyń ýaqıǵasy «Myń bir tún» ertegisinen alynǵan poemasy - «Ázim áńgimesi»
9. Masǵutqa kezdesken shal kim? – Qydyr
10. Masǵut tańdaǵan jemis – qyzyl jemis
7. Abaıdyń qara sózderi
Abaıdyń kórkemdik, áleýmettik gýmanısik jáne dinge kózqarastary tereń bilingen eńbegi - qara sózderi. Abaıdyń qara sózderi (Ǵaqlıa) - uly aqynnyń sóz ónerindegi kórkemdik qýatyn, fılosofıadaǵy danalyq dúnıetanymyn daralap kórsetetin klasıkalyq stılde jazylǵan prozalyq shyǵarmasy. Jalpy sany qyryq bes bólek shyǵarmadan turatyn Abaıdyń qara sózderi taqyryby jaǵynan bir baǵytta jazylmaǵan, ár alýan. Onyń alty - jeti úlgisi qysqa bolsa, qaısybireýi mazmun, taqyryp jaǵynan ózgesheleý, aýqymdy bolyp keledi. Abaı óziniń qara sózderinde shyǵarmanyń ajaryna ǵana nazar aýdaryp qoımaı, onyń tereńdigine, logıkalyq mánine zor salǵan.
Sóıtip kórkemdik sheberlik pen ǵylymı zerdelik arqyly kórkemdik sana men fılosofıalyq sanany ushtastyrady. Abaıdyń qara sózderindegi gýmanısik, aǵartýshylyq, áleýmettik oılary din týraly pikirlerimen birigip, tutas bir qazaq halqynyń fılosofıalyq konsepsıasyn quraıdy. Abaıdyń qara sózderi sondaı - aq jalpy adamzat balasyna ortaq asyl sózge aınaldy. Onyń qara sózderiniń birnesheýi eń alǵash 1918 j. Semeıde shyqqan "Abaı" jýrnalynda jaryq kórdi. Keıinnen, Abaıdyń qara sózderi orys, qytaı, fransýz, t. b. kóptegen álem tilderine aýdaryldy.
- Stýdentter ózderi biletin qara sózderin jatqa oqyp, túsindiredi
8. Abaı – sazger
“Kóńil qusy quıqyljyr”
“Qulaqtan kirip boıdy alar”
“Kózimniń qarasy”
“Jelsiz túnde jaryq aı”
“Aıttym sálem Qalamqas”
«Segiz aıaq»
- Ánderinen úzindi aıtý
9. Abaı týraly beınefılm, eskertkishteri týraly. Abaı týraly aqyn - jazýshylardyń aıtqan qanatty sózderi
10.“Toptastyrý” strategıasy.«Abaı kim?» - uly aqyn, jazýshy, aǵartýshy, aýdarmashy, bolys, ǵalym, dana, sazger, fılosof. Stýdentter óz oılaryn taqtaǵa jazady.
11. Bekitý. Test tapsyrmalary
1 - nusqa
1. Abaı Qunanbaevtyń týǵan jerin belgileńiz.
A) Shyǵys Qazaqstan oblysy, Aıagóz aýdany, Aq jaılaý óńiri;
V) Shyǵys Qazaqstan oblysy, Shyńǵystaý baýyryndaǵy Qasqabulaqta;*
S) Aqmola oblysyndaǵy Qoskól degen jerde;
D) Aqmola oblysy, áıgili Býrabaı kóli;
E) Qostanaı oblysy, Qusmuryn beketinde.
2. Qunanbaı Abaıdy neshe jasynda Semeıge oqýǵa jiberdi?
Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý júkteý
Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý slaıd júkteý
(Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Halqymyzdyń uly aqyny, ǵulama oıshyly, sazger Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn qalaı meńgergendigin baqylap, pysyqtaý, óleńderin jatqa aıtý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine áser etý, sheberligin, sóıleý mádenıetin jetildirý. Oı - órisin keńeıtip, tilin damytý.
Tárbıelik: Búgingi urpaqtyń Abaı murasyna qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oqyp - bilýge, tanı túsýine yntalandyrý. Adamgershilik, estetıkalyq tárbıe berip, týǵan elin, Otanyn súıý, qurmetteý sezimderine áser etý.
Sabaqtyń túri: qorytyndy, bekitý sabaǵy
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, taldaý, salystyrý
Kórnekiligi: Abaıdyń portreti, slaıdtar, topshamalar, kitap kórmesi
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, mýzyka, tarıh, orys ádebıeti
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
- Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý,
- Oqýshylardyń sabaqqa ázirlikterin tekserý,
- Synyp tazalyǵyn tekserý
II. Qaıtalaý, bekitý sabaǵy
1. Muǵalimniń kirispe sózi:
«Álemniń Abaıy» óleńinen úzindi oqý.
Abaı bizdiń – Kemeńger,
Teńdesi joq asqar bıik shyńymyz,
Aq nıetti, ádiletshil shyńymyz,
Asyl qazyna, ashylmaǵan syrymyz.
Taýsylmaıtyn máńgi baqı jyrymyz!
Parasatty bolyp týǵan,
Shyńǵystaýdyń Abaıy
Án men jyryn mura qylǵan,
Saryarqanyń Abaıy,
Naqylmenen sana quıǵan,
Qazaǵymnyń Abaıy,
Aqylmenen dana bolǵan
Búkil eldiń Abaıy.
Búgingi sabaǵymyzdyń epıgrafy: «Óldi deýge sıa ma, oılańdarshy, ólmeı tuǵyn artynda sóz qaldyrǵan,»- dep tóreligin ózi sheshken Abaı búgin jarqyn beınesimen de, jalyndy jyrymen de, bizben birge jasasyp keledi. Uly atamyzdyń bizge bergen ekinshisi, qaldyrǵan amanaty – asyl sózderi. Biz ony ardaqtaımyz. Az ómir súrip, azappen ótken Abaı búgin bizben máńgi jasamaq.
1. Abaıdyń ómirine sholý.
A) Abaıdyń ómiri men shyǵarmashylyǵy
B) Ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalǵan slaıd
«Qarly kesek» oıyny
Mańyzdy jyldar - Mańyzdy oqıǵalar
1845 - Burynǵy Semeı oblysy, Abaı aýdany, Shyńǵys taýynyń eteginde týǵan.
1855 - Ákesi Semeıge oqýǵa jiberedi. Áýeli Ǵabýl – Jappardyń, keıin Ahmet - Rıza medresesinde oqıdy
1870 - Peterbýrgten jer aýdarylyp kelgen jas tóńkerisshil Mıhaelıspen tanysady
1882 - Óleńderin júıeli, aqyndyq úlgide jaza bastaıdy
1886 – 1890 - Tabıǵat lırıkasy jazylǵan kezeń
1904 - Dúnıeden ótedi
2. Lırıka - adamnyń kóńil - kúıin, qýanysh - renish sezimin kúıitteıtin poezıa. Lırıka bes túrge bólinedi:
A) Tabıǵat lırıkasy
B) Mahabbat lırıkasy
V) Fılosofıalyq lırıka
G) Saıası lırıka
D) Kóńil - kúı lırıkasy
1. Tabıǵat lırıkasy:
- «Qys»
- «Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa»
- «Jaz»
- «Kúz»
- «Qarasha jeltoqsanmen sol bir – eki aı»
- «Jelsiz túnde jaryq aı»
- «Jazǵytury»
Sózdikpen jumys:
«Qys» óleńi:
Ushpadaı - jeke shoq bult
Oqshyraıtyp - shoshaıtyp, oqshaýlandyryp
Ajarlandy - sulýlandy, óńi kirdi
Doldanǵanda - ashýlanǵanda
Úsik shalý - úsý, toný
Ymtyǵy qurý - qajý, sharshaý
Dombyǵyp - úsip
Tumsyǵyn saldy - bul jerde qasqyr shapty
Shıdem - kúpi
Qondybaı, Qanaı - kedeı aýyldarynyń attary
Qor qylma - ysyrap qylma
«Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa» óleńi:
Qansonar - jańa jaýǵan qardaǵy iz.
Ǵanıbet - qyzyq, tamasha, kóńil kóterý.
Ańdaǵanda - túlkiniń izine túsýshilerdiń júrisi
Tomaǵa - búrkittiń bas qaby.
Qyrymnan - alystan degen maǵynada
«Kúz» óleńi
Malma – teri ıleıtin ashytqy, ıge salatyn terini asty - ústine shyǵaryp, aralastyrýdy malma sapsý degen.
Shýda jip – túıeniń shýdasynan ıirilgen jipti aıtady. Ony ájeler urshyqpen ıirgen.
Shom – túıeniń beline júk batpas úshin salynatyn jumsaq nárse, shomshy - túıemenjúk tasýshy adam.
Kúzeý – malshylardyń kúzde otyratyn qonysy. jaıylymy.
Alty qanat úı – kıiz úıler keregesiniń sanyna baılanysty 5, 6, 7, 12 qanat bolyp keledi. Ol mynadaı bólikterden turady: kerege, ýyq, shańyraq, syqyrlaýyq, túndik, irgelik, týyrlyq, úzik, basbaý, baý, t. b.
Shıdem – qoıdyń jabaǵysynan tigip, syrtyn matalap qaptaǵan kıim, ony kúpi dep te ataǵan. Qazaqta sondaı - aq ton, ishik, tymaq, bókebaı, túlki tymaq, qulaqshyn, pıma, baıpaq. t. b. kıimder bar.
Ene – kelinder kúıeýiniń sheshesi.
Quda – qyz alysyp, qyz berisken adamdar."Quda myń jyldyq, kúıeý – júz jyldyq", "Qudańdy qudaıyńdaı syıla"
2. Saıası lırıkasy
- «Qalyń elim, qazaǵym»
- «Bolys boldym minekeı»
- «Máz bolady bolysyń»
- «Boldy da partıa»
3. Mahabbat lırıkasy
- «Ǵashyqtyń tili – tilsiz til»
- «Keıde eser kóńil qurǵyryń»
- «Ǵashyqtyq qumarlyqpen - ol eki jol»
- «Sen meni ne etesiń»
- «Kózimniń qarasy»
4. Fılosofıalyq lırıka
- «Jasymda ǵylym bar dep eskermedim»
- «Ǵylym tappaı maqtanba»
- «Ásempaz bolma árnege»
- «Óleń – sózdiń patshasy»
- «Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin»
- «Ózgege kóńilim toıarsyń»
- «Senbe jurtqa tursa da qansha maqtap»
- «Kóńil qusy quıqyljyr shartarapqa»
- «Qulaqtan kirip boıdy alar»
5. Kóńil - kúı lırıkasy
- «Ólsem, ornym qara jer syz bolmaı ma?»
- «Kóńilim qaıtty dostan da, dushpannan da»
- «Ábdirahman ólimine»
- «Adamnyń keıbir kezderi»
- «Oıǵa tústim tolǵandym»
3. Abaı óleńderiniń tili
Epıtet - bir zattyń ne bir qubylystyń aıryqsha sıpatyn, sapasyn anyqtaý úshin qoldanylatyn beıneli sóz
Mysaly: «Yzaly júrek doly qol», «Asaý júrek aıańyn shalys basqan», «Ústi - basy - aq qyraý, túsi sýyq, dem alysy - úskirik, aıaz ben qar»
Teńeý - zattyń, qubylystyń qasıetin sapasyn ashý, ekinshi bir zatpen, qubylyspen salystyrý.
Mysaly: «Ushpadaı bórki, bulttaı qasy, býradaı doldanǵanda» degen tirkesterdegi ushpadaı, bulttaı, býradaı – teńeý sózder.
Keıipteý - tabıǵat qubylystaryn jandandyryp, tiri kisi keıpinde sýretteý.
Mysaly: Abaı qysty «Kári quda» keıpinde sýretteı otyryp, óli tabıǵatty
jandandyra, qımyl - áreket ústinde kórsetý arqyly jańasha obraz jasap otyr. Qystyń jańa obrazy -«Kári quda». Mundaı sýretteý tásili tek Abaı ashqan jańalyq. Bizbudan Abaı atamyzdyń jańashyl - reformator aqyn ekendigin kóremiz.
Shendestirý – tásili kereǵar eki zatty nemese qubylysty qatar qoıa otyryp, kelesi bir zattyń, uǵymnyń, qubylystyń sıpatyn ańǵartatyn aıshyqtaýdyń bir túri.
Mysaly: Qar - appaq, búrkit - qara, túlki - qyzyl, Uqsaıdy qasa sulý shomylǵanǵa...
4. Óleń qurylysyna taldaý
6. Abaı poemalary
Abaıdan qalǵan úsh poema bar: «Eskendir», «Masǵut», «Ázim áńgimesi».
«Eskendir»poemasy Shyǵys elderinde «Eskendir Zulqarnaıyn» degen atpen taraǵan, Eýropaǵa Aleksandr Makedonskıı degen atpen belgili qolbasshynyń ómiri jaıly ańyzdar negizinde jazylǵan.
«Masǵut» poemasy. Poemanyń negizgi oıy – negizgi geroı Masǵudty birneshe erekshe halderge, ýaqıǵalarǵa ushyratyp baryp, oǵan úlken sapaly adamgershiliktiń qasıetterin bitirý. Masǵud aqyldylyqtan da, eńbeksiz tabylǵan baılyqtan da qashyp, áıel zatyn adamzattyń qaq jarymy dep túsinip, qyzyl jemisti alady. Bul áreketin ol áıeldiń dostyǵyn erekshe qadir tutatyndyǵymen túsindiredi. Er jynysy men áıeldi adamdyq aldynda teń dárejede baǵalap, qadirleıtindigin aıtady.
«Ázim áńgimesi» - «Myń bir tún» ertegisinen alynǵan bir oqıǵanyń óleńmen jazylǵan túri.
«Lezdeme» strategıasy
1. Abaıdyń poemalary - «Eskendir», «Masǵut», «Ázim áńgimesi»
2. Eskendir Eýropada qandaı atpen belgili – Aleksandr Makedonskıı
3. Eskendir patshanyń jasy – 21
4. Eskendirdiń ákesiniń esimi – Fılıpp
5. Abaıdyń aıaqtalmaǵan poemasy - Ázim áńgimesi
6. "Eskendir" poemasynyń negizgi ıdeıasy - toıymsyzdyqty tyıý
7. Arıstotel kim? – uly ǵalym, gýmanıs
8. Abaıdyń ýaqıǵasy «Myń bir tún» ertegisinen alynǵan poemasy - «Ázim áńgimesi»
9. Masǵutqa kezdesken shal kim? – Qydyr
10. Masǵut tańdaǵan jemis – qyzyl jemis
7. Abaıdyń qara sózderi
Abaıdyń kórkemdik, áleýmettik gýmanısik jáne dinge kózqarastary tereń bilingen eńbegi - qara sózderi. Abaıdyń qara sózderi (Ǵaqlıa) - uly aqynnyń sóz ónerindegi kórkemdik qýatyn, fılosofıadaǵy danalyq dúnıetanymyn daralap kórsetetin klasıkalyq stılde jazylǵan prozalyq shyǵarmasy. Jalpy sany qyryq bes bólek shyǵarmadan turatyn Abaıdyń qara sózderi taqyryby jaǵynan bir baǵytta jazylmaǵan, ár alýan. Onyń alty - jeti úlgisi qysqa bolsa, qaısybireýi mazmun, taqyryp jaǵynan ózgesheleý, aýqymdy bolyp keledi. Abaı óziniń qara sózderinde shyǵarmanyń ajaryna ǵana nazar aýdaryp qoımaı, onyń tereńdigine, logıkalyq mánine zor salǵan.
Sóıtip kórkemdik sheberlik pen ǵylymı zerdelik arqyly kórkemdik sana men fılosofıalyq sanany ushtastyrady. Abaıdyń qara sózderindegi gýmanısik, aǵartýshylyq, áleýmettik oılary din týraly pikirlerimen birigip, tutas bir qazaq halqynyń fılosofıalyq konsepsıasyn quraıdy. Abaıdyń qara sózderi sondaı - aq jalpy adamzat balasyna ortaq asyl sózge aınaldy. Onyń qara sózderiniń birnesheýi eń alǵash 1918 j. Semeıde shyqqan "Abaı" jýrnalynda jaryq kórdi. Keıinnen, Abaıdyń qara sózderi orys, qytaı, fransýz, t. b. kóptegen álem tilderine aýdaryldy.
- Stýdentter ózderi biletin qara sózderin jatqa oqyp, túsindiredi
8. Abaı – sazger
“Kóńil qusy quıqyljyr”
“Qulaqtan kirip boıdy alar”
“Kózimniń qarasy”
“Jelsiz túnde jaryq aı”
“Aıttym sálem Qalamqas”
«Segiz aıaq»
- Ánderinen úzindi aıtý
9. Abaı týraly beınefılm, eskertkishteri týraly. Abaı týraly aqyn - jazýshylardyń aıtqan qanatty sózderi
10.“Toptastyrý” strategıasy.«Abaı kim?» - uly aqyn, jazýshy, aǵartýshy, aýdarmashy, bolys, ǵalym, dana, sazger, fılosof. Stýdentter óz oılaryn taqtaǵa jazady.
11. Bekitý. Test tapsyrmalary
1 - nusqa
1. Abaı Qunanbaevtyń týǵan jerin belgileńiz.
A) Shyǵys Qazaqstan oblysy, Aıagóz aýdany, Aq jaılaý óńiri;
V) Shyǵys Qazaqstan oblysy, Shyńǵystaý baýyryndaǵy Qasqabulaqta;*
S) Aqmola oblysyndaǵy Qoskól degen jerde;
D) Aqmola oblysy, áıgili Býrabaı kóli;
E) Qostanaı oblysy, Qusmuryn beketinde.
2. Qunanbaı Abaıdy neshe jasynda Semeıge oqýǵa jiberdi?
Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý júkteý
Abaı Qunanbaev ómiri men shyǵarmashylyǵynan ótkendi qaıtalaý slaıd júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Túbir men qosymsha. 52 - 56jattyǵýlar
