InfoHub Logo

Óristen qaıtqan maldyń tuıaǵynan kóterilgen appaq shań aýyldy tumshalap alǵan. Erke Ertistiń sol jaǵalaýyna, Ashýtas jotasynyń etegine qonys tepken aıadaı aýylda qarbalas tirlik bastalyp-aq ketti. Kúndiz barlaýshydaı qylań berip, tek keshke ashyq aıqasqa shyǵatyn saıypqyran sý masalarynan qorǵanyp, ár-ár jerge býdaqtatyp tútin salyp qoıǵan. Sálden soń shań da seıildi, mal da qoralandy, aýyl ústine tynyshtyq ornaı bastady.

Qudiretti Kún tirshilik bitkendi arý Aıǵa amanat etip, uıasyna shomyp ketti. Kúnniń altyn shapaqtaryn Aıdyń asyl sáýleleri almastyrdy. Aıdyń sulý serikteri sansyz juldyzdar da aspan tórinen oryn alyp, jarqyraı tónip tur.

— Apa, qazir «Gúmúsh» bastalady! — Tórgi bólmeden kishkene qyzy júgirip kelip, as úıde júrgen Aısha anasynyń etegine oraldy.

— Qyzym-aý, jaǵalaspashy! Búgin kıno kóre almaımyn. Oqýdaǵy aǵańa sálemdeme jibereıin dep qamdanyp jatyrmyn.

— Nurbol aǵam jaqsy oqyp júr me? — Qyzynyń bitip bermes suraqtary bastaldy.

— Iá, kúnim! Odan ári jaqsy oqýy úshin dámdi taǵamdar, az-maz bolsa da aqsha jiberýim kerek.

— Apa, al ákem balyq aýlap uzaq júre me? — Sholjań qyzy taǵy bir saýaldyń shetin qyltıta berip edi, úıge saý etip bógde adamdar kirip keldi. Tosyn qonaqtardyń surqynan qyzy túgil Aıshanyń ózi seskenip qaldy. Áıtse de syr bermeı:

— Tún qarańǵysynda túrtinip júrgen kim edińizder? — dedi.

Kıgen kıimderi kir-qojalaq, olpy-solpy, ústerine áldebir zattardy taǵyp alǵan. Onymen qoımaı ón-boılarynan qolqany qabardaı jaǵymsyz ıis múńkip tur. Shaqyrylmaǵan qonaq bolsa da, ózderi tym batyl eken, áli jıylyp úlgerilmegen dastarhandy jaǵalaı otyra qalysty. Basyna bir qara shúberekti sáldege uqsatyp baılap alǵan teke saqal, mosqal erkek sóz bastady:

— Qyzym, biz — Qudaıdyń jibergen elshilerimiz, renjitpeı kútip al! Bizdi yrza qylmasań Qudaıdyń qaharyna ushyraısyń. Iá, solaı!

— Búgin kún juma! Juma namaz qabyl bolsyn! — Ertegidegi mystan kempirdiń bir elesindeı qap-qara, taramys, orta boıly áıel ústel ústine boqshasyn qoıyp, kákir-shúkirlerin shyǵara berdi.

Beımezgil ýaqytta basa-kóktep kirgenderi azdaı qorqynyshty úgitke kirisken kelimsekterge Aıshanyń zyǵyrdany qaınap sala berdi:

— Bolmashy dúnıelerińdi jınap al! Qudaıdyń atynan sóıleıtindeı sonsha kim edińder? Senderdeı eldi tintken tilemsekterdiń talaıyn  kórgenmin. Úıimnen shyǵyńdar, káne! — Aısha aıǵaıǵa baspaı, zildi yzǵarmen sóıledi.

Syǵan áıel munyń aıbarynan yqqan da, taısalǵan da joq:

— Áı, paqyr! Qudaıdan qoryq! Bizdi qabyl almasań, búkil úrim-butaǵyńa jaı oǵyndaı Ajal jiberedi!

— Tilińdi burap qazaqsha sóılegenińe myń rahmet. Alaıda meni jasqaı almaısyń. Men emes, Qudaıdyń atyn jamylǵan alaıaq myna sen-  paqyrsyń! Tez arada tabandaryńdy jaltyratyńdar!

Qorqytyp-úrkitý sharǵysynyń iske aspaıtynyna kózderi jetti me, kim bilsin, syǵandar shubatyla shyǵyp ketti. Bólmede álgi bir anturǵan ıis  qalyp qoıdy. Esik-terezeni ashyp, aýany jeldetýge kirisken  Aısha óz-ózinen kúńkildep, keıýin qoıar  mes: «aýyldaǵynyń bárin ashyqaýyz deı me? Álde «Allany aýyzǵa alsaq boldy, dámdi-táttisin de, aqshasyn da ıelenip ketemiz» deı me? Qańǵybastarǵa qaǵylar jaıym joq»

Osydan birer apta buryn uzyn qulaqtan «kórshi aýyldarda tájik, syǵandar qańǵyp júr. Áshekeı buıymdar, dinı zattar satady eken» dep  estigen. Manaǵy pysyqtardy syǵanǵa joryǵany da sol sebepten edi.

Bul mezgilde syǵandar ıt ataýlyny abalatyp, kórshi qysqa kóshege tústi. Aı sáýlesinde bozańdana kózge shalynǵan eńseli úıdiń aýlasyna  kirip keldi, It kórinbeıdi, ıaǵnı bóget joq. Bir tabaq etti endi aldaryna ala bergen úı ishi dúrk etip engen beıtanys jandardy kórip ańtarylyp qaldy. Dastarhan basyndaǵy úsh-tórt qara domalaq atyp turyp búıirdegi bólmege qoıyp ketisti. Atyp turmaı qaıtsin, «úıge qonaq kelgende  dastarhanda ornyǵyp otyryp almaı, oryn berińder» dep áke-sheshesi qulaqtaryna quıyp tastasa kerek.

Otaǵasy qonaqjaı daǵdysyna basyp, kelgenderge tórden oryn usynyp, «bosaǵada turmańyzdar, dámge kelińizder» dep qalbalaqtaı qaldy. Úı bıbisi tyqqan-pyqqandaryn salyp, dastarhandy lezde jaınatyp jiberdi. Myna iltıpatty kórip aıansyn ba, syǵandar kósile jaıǵasty. Otaǵasy et týraıyn lep yńǵaılana berip edi, syǵan erkek jáne óner shyǵardy: «as ishilmeı turyp, quran oqımyn» dedi. Otyrǵandar  qoldaryn jaıa berdi. Otaǵasynyń kóńilin san suraq túrtkilese de, tis jarmady. Bir bilgeni bar bolar dep ózin-ózi tejedi.

Qonaqtar dámge qoldaryn soza bastady. Jáne qandaı qoldar deseńizshi: talaıdan beri jýylmaǵan kir qoldar, kústen shyt-shyt jarylǵan  usqynsyz qoldar, bar aramdy tyrnaǵynyń astyna jınaǵan sińir qoldar.

Úı ıeleri astan aýyz da tımeı, tek qonaqjaılylyq bildirýmen boldy.

— Uıalmaı jep-ishińizder! — Bul mezette jeıtin eshteńe qalmaǵan edi, dastarhandy bireý tonap áketkendeı. Táttilerdi syǵan bala etpen birge  qylǵytqan bolatyn. Júrgen jerin jalańashtap, jaıpap ketetin shegirtkedeı bar mázirdi jalmap bolǵan syǵandar qonaq bólmege kirdi. Syǵan  áıel bólmeniń qaq ortasyna ákelip, dorbasyn aqtara saldy.

— Beri kelińder, Qudaıyna qaraǵan jandar! Myna kıeli buıymdardy kórińder! — Ony-munylaryn aralastyra bere, úıdi basyna kótere bir  kekirdi. — Mynaý — qasıetti Quran sózderi jazylǵan tumar. Úıińde saqtasań, máńgi baqytty bolasyńdar!

Usynylǵan tumardy qolyna alǵan Mıras otaǵasy qaıran qalyp, basyn shaıqady — osynshalyqty kishkentaı bolar ma? Munyń qyzyqtap  otyrǵanyn qalt jibermegen áıel:

— Baǵasy 10 myń teńge, — dedi. Tumar ornyna qoıyldy.

— Aqsha — shaıtannyń serigi. Adamdy azdyratyn da sol aqsha. Ana bir aýylda bizdi tildep, tumardy jyrtqan beıbaq kóz jumypty. Ózin  qoıshy, barsha balasy birdeı mert bolypty.

Myna sumdyq habardan úı bıbisiniń júregi atqaqtap qoıa berdi. Bir jamandyq jaqyndap qalǵandaı boıy sýyndy. Oılamaǵan jerden ol atyp  turyp, jatyn bólmesine kirdi. Keıinge saqtaǵan biraz aqshasy bar-tyn.

— Mine, bary osy. Tumardy alamyn. — Jeti myń teńgeni áıeldiń aldyna tastaı berdi. — Balalarymnyń amandyǵynyń sadaǵasy.

— Já, peıilińe bola bereıin. Úsh kún tiri janǵa kórsetpeı saqta. Eshkim taqpasyn! — Tumar qolyna tıse de,  kelinshektiń qulaǵynan  shyrqyraǵan bir ún ketpeı turyp aldy. Alǵanyn sandyq túbine jasyrǵansha asyqty.

Ajarly Aı qysqa ǵana patshalyq quryp, kerbez Kúnge kezek berdi. Altyn tańdy atyrǵan kermıyq Kún eń áýeli  dúnıeni jaryq sáýlege  bóktirdi. Tabıǵat tylsym tynyshtyqtan oıana bastady. Tunyp turǵan jupar aýa, janǵa jaıly salqyn lep aýyl tańynyń sánin keltirdi.

Aısha búgin kúndegisinen de erte turdy. Kelisilgen kólikke sálemdemesin salyp baryp, kóńili baıyz tapty. Osy raımen júrip, sıyrlaryn  saýyp, óriske uzatyp saldy. Erketotaı qyzy jýyq arada oıanbasy anyq. Jalǵyz ózi shaı ishe almaǵan soń, Aısha kórshi kóshedegi ápke- jezdesiniń úıine tartty.

— O, baldyzjan! Qaıyrly tań! Bizdiń shaı iship otyrǵanymyzdy qaıdan bildiń? Osy sen tútin ańdyǵanyńdy qashan qoıasyń? — Mıras  jezdesi qaljyńdaı quraq ushty.

— Jezdeke, ápkemniń qoıý shaıyn shaıqap bir isheıin dep keldim. Odan yrysyń ortaıa qoımas. — Aısha da qaǵytyp qaldy.

— Kel, dámge kel!  — Ápkesi jik- japar bolyp, kese toly kúreń shaı usyndy.  

— Ápketaı, jezdemniń aldyna sorpa qoıypsyń, Al, etin maǵan saqtap otyrsyń ba?

— Keshe keshke qaraı syǵandar keldi ǵoı. Solardy kútemiz dep, dastarhanymyz da jutańdanyp qaldy. — Ápkesi esh qaljyńsyz salmaqty  til qatty.

— Oıpyraı, bizdikine de kelgen. Men jýytpaı, qýyp shyqtym. Senderdiń qonaq etip qarsy alǵandaryń qalaı?

— Eldiń bári sen sıaqty adýyndy emes, Aıshajan! Ápkeńdi bilesiń ǵoı. Sońǵy tıynynna qurtaqandaı tumar satyp aldy. — Mıras Aısha  baldyzynyń shymshymasynan basyn saýǵalap otyr.

— Qoıshy, myqty bolsań qýyp jibermediń be? Tórge shyǵaryp taırańdatqan sen be, álde men be? Tumarǵa saýdalasyp jatqanymda,  otyrdyń ǵoı óz-ózińnen búk túsip!

Myna qyzyqty qara! Aısha sener-senbesin bilmeı áýre.

— Shynymen-aq sóıttińder me? Maǵan tumardy kórsetińdershi!

Ápke-jezdesi birdeı bezek qaqty:

— Joq, Aısha, bolmaıdy! «Úsh kún boıy eshkimge kórsetpe» degen. Saǵan zıany tıse qaıtemiz?

— Sendeı batyr baldyzdy qaıdan tabamyn? — dep jezdesi qosyp qoıdy.

— Ázil-qaljyńnan jeńilýdi bilmeıtin jezdemniń syǵannan jeńilgeni qıyn eken. Olaı bolsa, men úıime qaıtaıyn. Erkem oıanǵan da shyǵar.

Ápkesi Aıshamen ilese shyqty.

— Úıde un bitip tur edi. Senen qaryzǵa bir shelek un ala tursam deımin. — Aıypty adamdaı kibirtikteı sóıledi.

— Áı, ápendim-aı, al, al! Senen aıarym joq ekenin bilesiń.

Aısha Qojanasyr qylyqty ápke-jezdesine bir kúlip qoıyp, úıine kele jatty.

Kók aspanda aqsha bulttar aıqyn boıaýmen aıshyqtala qalypty...

---