InfoHub Logo

Ár tulǵanyń azamat retinde qalyptasýyna onyń shyqqan tegi, ósken ortasy tikeleı yqpal etetini anyq. Abaı hákimniń tulǵalyq ósýine ákesi Qunanbaı, apasy Zere men anasy Uljan, shyǵys jáne orys ádebıeti qalaı áser etse, Shoqannyń shoqtyǵy bıik ǵalym bolýyna ákesi Shyńǵys, ájesi Aıǵanym da solaı yqpal etken edi. Shoqan Ýálıhanovtyń ata-babalary ejelgi sultandar áýletinen taraıdy. Onyń arǵy atasy, Orta júzdiń hany Abylaı Reseımen saýda jáne saıası baılanysta bolǵan. Abylaıdyń úlken uly Ýálı de bul baılanysty jaqsy qoldaǵan. Ýálı – Shoqan Ýálıhanovtyń týǵan atasy. XIX ǵasyrdyń ekinshi jartysynda G.N. Potanın jazǵan Ýálıhanovtar áýletiniń shejiresinde Ýálı hannyń eki qystaýy bolǵany aıtylady. Biri – Kókshetaýdyń shyǵysyndaǵy Han kólinde, ekinshisi – Syrymbette bolǵan. Ýálı han men onyń urpaqtaryna mura retinde qalǵan bas orda Býrabaıda boldy. Syrymbet degen jer Ýálıdiń kishi áıeli Aıǵanymnan týǵan balalardyń ıeligine tıedi. Shoqannyń ákesi Shyńǵys osy Aıǵanymnan týǵan. Shoqannyń Aıǵanym ájesi aqyldy, kóregen, birneshe shyǵys tilin meńgergen, orys mádenıetimen tanys, jergilikti halyq ortasynda bedeli joǵary adam bolady. Shoqannyń ákesi Shyńǵys 1827 jyly Sibir áskerı shekaralyq kazak ýchılıshesine oqýǵa túsken. Ýchılıshede kásibı aýdarmashy jáne topograf maman daıyndaýǵa arnalǵan arnaıy shyǵys tilderi synyby da boldy. Shyńǵys Ýálıhanov orys tilin jaqsy meńgergen, ádebıet pen óner, tarıh, jaǵrapıa jáne statısıka sekildi salalardan málimet jınaǵan bilimdi qazaqtardyń alǵashqylary edi. Ýchılısheni támamdaǵan soń, nebári 23 jasynda Amanqaraǵaı okrýginiń, keıin Qusmuryn okrýginiń aǵa sultany bolyp taǵaıyndalyp, aldymen maıor, keıin polkovnık shenin alady. 1860 jyly Shyńǵys Ýálıhanov Kókshetaý okrýginiń aǵa sultany bolyp saılanady. Shoqannyń Qashǵarǵa jasaǵan sátti sapary ákesiniń bedeliniń ósýine yqpal etken eken.

Shoqan aýqatty otbasynan shyqqany belgili. Máselen, Dalalyq komısıa múshesi, bas shtab ofıseri A.K. Geıns bylaı dep jazady: ...Shyńǵys pen áıeli turatyn úı pomeshıkterdikine uqsaıdy. Zalda on eki pesa tartýǵa arnalǵan organ tur, aralyq qabyrǵalar aınaly, hrýstal salpynshaqty qola shamdar, bralar da sondaı, shaǵyn jibek perdeler juqa, biraq jalpaq áshekeılermen órnektelgen. Qonaq bólmede Gardner nemese Kornılov qumyralarynyń ornyna qytaı qumyralary qoıylǵan, lampa ústel ústinde, dıvan, taǵy basqalar ıin tiresedi. Edenge túgeldeı Tashkent nemese parsy kilemi tóselgen, jıhazdardyń ústine jolbarys, qabylan jáne aıý terileri jabylǵan. Jalpy jaqsy áser alasyń» deıdi. Iaǵnı, Shoqan bala kúninen ártúrli mádenıetpen, onyń ishinde alys-jaqyn Shyǵys elderiniń materıaldyq jáne rýhanı qundylyqtarymen tanys boldy.

Smagýlova A. C. Fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, dıplomatıalyq aýdarma kafedrasynyń dosenti

1. Bókeıhanov Á. Tańdamaly (Izbrannoe). /Bas. red. R.Nýrgalıev.-Almaty: Qazaqensıklopedıasy, 1995. - 478 b. 2. Halqy qoldaǵan «Qazaq» // №8, Aqıqat 1998

---