InfoHub Logo

Almaty oblysy, Aqsý aýdany, Qapal aýyly
Esbolǵan Jaısańbaev atyndaǵy orta mekteptiń
ınformatıka pániniń muǵalimi Isaev Abylaı Esetuly

Oqýshylarǵa aýqymdy kompúterlik jeli, jelidegi serverlerdiń atqaratyn qyzmeti, Internet jelisi, elektrondyq poshta týraly túsinik berý. Internetten aqparat izdeý jáne alý, elektrondyq poshtamen jumys isteı bilýge úıretý.
Sabaqtyń taqyryby: Aýqymdy kompúterlik jeli. Elektrondyq poshta.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa aýqymdy kompúterlik jeli, jelidegi serverlerdiń atqaratyn qyzmeti, Internet jelisi, elektrondyq poshta týraly túsinik berý. Internetten aqparat izdeý jáne alý, elektrondyq poshtamen jumys isteı bilýge úıretý;
Damytýshylyq:Oqýshylarǵa ınternette aqparat izdeý, elektrondyq baılanyspen
habardy tatatý jáne qabyldaý múmkindikterin túsindire otyryp alǵan bilimderin tolyqtyrý, oı - óristerin damytý;
Tárbıelik: Oqýshylardy uqyptylyqqa, jınaqylyqqa tárbıeleý.
Sabaqta qoldanylatyn kórnekilikter: Kompúter. Interaktıvti taqta
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń barysy: 1.Uıymdastyrý
2.Ótken materıaldy qaıtalaý
3.Jańa sabaqty túsindirý
4.Kompútermen jumys
5.Úıge tapsyrma
6.Sabaqty bekitý
Ótken materıaldy qaıtalaý suraqtary
* Kompúterlik jeli degenimiz ne?
* Jergilikti jeliniń qyzmeti qandaı?
* Korporatıvti jáne aımaqtyq jeller degen ne?
* Shlúz dep neni ataıdy?
* Jelilik qurylǵyǵa ne jatady?
* Jelilik adapterdiń qyzmeti qandaı?
* Internetke qandaı anyqtama berýge bolady?

Jańa sabaqty túsindirý
Aýqymdy kompúterlik jeli
Bir nemese birneshe jelilerdi bir – birimen ózara baılanystyrý jeli aralyq baılanys nemese aýqymdy jeli dep atalady. Aýqymdy jeli qala, aımaq, el, búkil Jer sharyn qamtýy múmkin.
Kóp jaǵdaıda baǵaly aqparattar saqtalatyn mekemelerdiń kompúterleri aýqymdy jelige qosylǵanymen syrtqy tutynýshylardyń óz jelilerine qosylýyna ruqsat bere almaıdy. Bul jaǵdaıda shlúzdik kompúterler qorǵaný qyzmetin atqarady. Bundaı kompúterler brandmaýerler dep atalady. Osy kompúter arqyly ákimshilik ruqsat etken aqparat ǵana ótetin bolady.

Mıllıondaǵan kompúterler baılanysynan quralǵan aqparattyq keńistikti Internet dep ataıdy. Internettiń eń qarapaıym anyqtamasy jelilerdiń jelisi dep atalady. Jelidegi kompúterlerdiń Internetke turaqty qosylǵandary men jeliniń basqa bólikterimen ózara aqparat almasýǵa qatysýshylaryn serverler dep ataıdy. Serverlerdiń barlyǵy TSR/İR standartty hattamasyn qoldanady.

TSR/İR shyn máninde bir ǵana emes eki hattama bolyp tabylady.
TSR – aqparatty paketterge bóledi jáne qabyldaýshyǵa qaıtadan jınaýǵa jaýap beredi.
İR- osy aqparattardyń jeli arqyly berilýi men adresatqa jetýin basqarady.
İR adres kelesi túrde jazylady. Mysaly, 198.137.240.100.
Kompúterdi Internetke qosý úshin ony turaqty İR adresi bar basqa kompútermen baılanystyrý qajet. Osyndaı baılanystyrýǵa múmkindik beretin arnaıy mekemeler Internet qyzmetin jetkizýshiler nemese servıs – proavaıderler dep atalady. Mysaly: Nursat, S&Communications, Parasang, Ducat, Qazaqtelekom, Tarlan t.s.s. servıs – provaıderler bar.
Internettiń qyzmetteri

Internet poshtasy. Kompúterdi Internetke qosylǵan kez kelgen tutynýshyǵa avtomatty túrde elektrondyq poshtalyq adres taǵaıyndalady. Internetke qosylýǵa múmkindik berip otyrǵan server - kompúterde elektrondyq «poshtalyq jáshik» qurylady. Árbir adreske kelip túsken habar osy jáshikte, sol adresat servermen naqty túrde qosylǵanǵa deıin saqtalady.
Telekonferensıalar. Internettiń bul qyzmet túri poshtanyń damýy nátıjesinde paıda bolǵan dese bolady. Telekonferensıalardy jańalyqtar toby dep te atalady.
World Wide Web (WWW) qyzmeti. Internettiń eń qarapaıym jáne óte keń taraǵan qyzmet túri bolyp tabylady. Kóbinese ony tek Web dep ataıdy.

Elektrondyq poshta da, telekonferensıalar júıesi de aqparat almasýdyń kádimgi júıeleri ispettes. Óz poshtalyq jáshigińizdi ashyp, biz oǵan kelip túsken habarlamalardy kóre beremiz. World Wide Web qyzmeti ınteraktıvti túrde jumys isteýge arnalǵan. Ol aqparattardy jyldam izdep tabý jáne kerektisin jınaý múmkindigin beredi. World Wide Web qyzmetin paıdalanýda HTML «qujattarynyń pishimi (mátin pishimi)» jáne «gıpermátindik siltemeler»degen negizgi eki uǵym bar.

HTML pishinindegi mátindik qujattar. Kompúterlik jelide tasymaldanatyn mátindik qujattardy túrlendire otyryp pishimdeýge arnalǵan arnaıy til. Elektrondyq túrde tasymaldanatyn Web – qujattar basýǵa shyǵarýǵa emes, tek ekranda kórýge arnalǵan.
HTML – aldyn – ala múmkindikteri belgisiz qurylǵylar arqyly qaraýǵa arnalǵan ekrandyq qujattardy bezendirýge arnalǵan arnaıy til. HTML tilinde qujat qurý programmalaýǵa uqsas bolyp keledi. Qujattyń avtory ádettegi mátin qaripterine arnaıy kodtardy engizedi. Olardy teg dep ataıd. Qujatty oqyǵan kezde onyń mátini jazylǵan qarip túri men oqytylatyn terezeniń mólsherinen táýelsiz túrde azatjol terezeniń ortasyna yǵystyrylyp týralanady.

Gıpermátindik siltemeler HTML tegteri qujat taralýǵa, ekran fony, ıaǵnı reńi men mátin áripteriniń túsin basqarýǵa múmkindik beredi. Tegterdiń kómegimen mátin ishine ártúrli sýret engizip, olardyń aınalasyna sóz jazý, sondaı – aq paraqtardy bezendirýge bolady. Osy áreketterdi oryndaı otyryp, mazmundy ári tartymdy Web – qujaty qurý múmkindigi bar.

HTML tegteriniń ishinde gıpermátindik siltemeler qurýǵa arnalǵan arnaıy túrleri bar. Gıpermátindik silteme degenimiz mátinniń nemese onyń mańyndaǵy sýrettik beıneniń basqa Web – qujattardyń jelilik adresimen baılanysyp erekshelenetin bóligi. Ádette gıpermátindik siltemeleri bar sóz tirkesteri olardyń astyn syzý nemese basqa túske boıaý arqyly erekshelenip turady. Gıpersiltemelik mátinge kýrsordy alyp barsa, onyń túri ózgeredi. Sol mezette gıpermátindik siltemeni nusqap turyp maýstyń sol jaq batyrmasyn shertse, basqa serverdegi nemese basqa qurlyqta ornalasqan kompúterdegi Web – paraqqa jyldam aýysý júzege asady.

Web – paraqtar adresteri. Árbir Web – paraqtyń ózi jeke Web – qujat bolyp tabylady. Bul Web – paraqtardyń kádimgi mátindik qujattardan jazylý pishimi ózgesheleý bolady jáne olardyń ataýy HTM degen jalǵaýmen jazylady. Sondaı – aq árbir Jer sharyndaǵy kompúterde ornalasqan faıldyń adresin ony izdeý joly nemese elektrondyq adresi dep ataıdy.

World Wide Web – degi aqparattardy oqý. Kez – kelgen kompúterde HTML pishimi túrindegi Web – qujat oqý úshin arnaıy programma bolýy kerek. Mundaı programmalardy Web – ti kórý quraldary nemese broýzerler dep ataıdy.
Web – qujattardy oqýǵa arnalǵan, óte keń taraǵan programmalarǵa NetScape Navigator jáne Enternet Explorer broýzerleri jatady.
Internetten aqparat izdeý. Gıpermátindik siltemelerdi paıdalana otyryp, Internettiń aqparattyq keńistigindegi bir Web – paraqtan onyń kelesisine ótip, olardy sheksiz aralaı berýge bolady. Internette aqparat izdeýge arnalǵan arnaıy izdeý serverleri bar. Jalpy izdeý serverleriniń eki túri bar. Olar: izdeý katalogtary jáne izdeý ındeksteri.

İzdeý katalogtary aqparattardy olardyń taqyryby boıynsha izdeýge arnalǵan.
İzdeý ındeksteri alfavıttik kórsetkish arqyly jumys isteıdi. Belgili bir sózdi nemese sóz tirkesin, ıaǵnı túıindi sózderdi engize otyryp, sol termın kezdesetin qujattardy jyldam izdep tabýǵa bolady.

Elektrondyq poshta ( Electronic mail nemese qysqartylǵan túrde E – mail) durys kórsetý kerek. Poshtalyq adres @ belgisimen bólingen eki bólikten turady. Adrestiń sol jaq bóligi – paıdalanýshynyń jergilikti aty, al oń jaq bóligi domen aty @ belgisi «ıt» nemese «maımyl» dep atalady. Adrestiń jazylýy: school12 gim@ mail.ru bolsa, onda jáshik school12_gim domeninde mail.ru dep te oqýǵa bolady.

Ártúrli operasıalyq júıede jumys isteýge arnalǵan múmkindikteri de ártúrli poshtalyq programmalar bar. Olar: Microsoft Exchange, Outlook Express, Microsoft Outlook, Internet Mail, Eudora, Exchange Mail t.b.

Kompútermen jumys
1. Jelide jumys isteý
2. Elektrondyq poshtamen jumys

Sabaqty bekitý suraqtary

* Aýqymdy jeli degenimiz ne?
* Brandmaýerler degenimiz ne?
* Internetke qandaı anyqtama berýge bolady.
* TSR/İR hattamasy qandaı qyzmet atqarady.
* Provaıder degenimz ne?

Úıge tapsyrma: 8.5 – 8.6 taqyryptardy oqý.