Aımaqtaǵy turmystyq qatty qaldyqtardy óńdeý
Jas zertteýshilerdiń Kishi ǵylym Akademıasy
Baǵyty: Ekologıa
Taqyryby: «Aımaqtaǵy turmystyq qatty qaldyqtardy óńdeý»
Qaraǵandy oblysy Abaı aýdany Topar kenti Abaı atyndaǵy mektep - gımnazıanyń 10 - synyp oqýshysy Smagýlova Samaldyń «Aımaqtaǵy turmystyq qatty qaldyqtardy óńdeý» atty ǵylymı jobasyna
Kirispe
Adam balasynyń kez - kelgen sharýashylyq áreketi ár túrli qaldyqtarmen bıosferany lastaıdy, bul halyqtyń densaýlyǵy men ómirine, flora men faýna túrleriniń qysqarýyna, qorshaǵan ortadaǵy tepe - teńdikke qaýip - qater týdyrady. Kóń úıindilerin, ónerkásip tastandylaryn, qoqystardy, qala shóp - shalamdaryn tek qorshaǵan ortany buzatyn lastaǵyshtar dep sanaýǵa bolmaıdy, olar qundy shıkizat kózderine jatady. Turmystyq qaldyqtardy qaıta óńdeý, olardyń naqty jınalǵan kólemin azaıtpaıdy. Olar únemi aramyzda bolǵandyqtan turǵyndardyń densaýlyǵy men ómirine edáýir qaýip tóndiredi. Eldi mekenderde turmystyq qaldyqtar úshin synaq alańdarynyń joqtyǵy nemese olardyń ekologıalyq, sanıtarlyq - epıdemıologıalyq talaptarǵa saı bolmaýynan barlyq jerde kezdeısoq qoqystardyń paıda bolýyna ákelýde.
- 1 -
Jumystyń maqsaty: qatty turmystyq qaldyqtardyń zertteý júıesi men basqarý úrdisin qurý, jınaý, tasymaldaý, saqtaý, ýtılızasıalaý men joıý.
Jumystyń mindetteri:
- qalyptasý kózderinde qaldyqtardy azaıtý
- qatty turmystyq qaldyqtardy jınaý men sorttaý máselelerin sheshý
- qatty turmystyq qaldyqtardy ýtılızasıalaýǵa negizgi baǵyt berý
- óńdelmegen qaldyqtardyń qorshaǵan ortaǵa yqpal jasaýǵa jol bermeý máselelerin sheshý
Jumystyń ózektiligi: Topar kentiniń qatty turmystyq qaldyqtardyń qoldanýynyń úrdisin úılesimdeý, qabyldanǵan tapsyrmany aýdandyq ekologıalyq baǵdarlamaǵa qosýmen rastalady. Jaǵdaıdyń ótkirligi úzdiksiz ósýmen, menshikti salmaq kólemimen, qatty turmystyq qaldyqtardyń bir turǵynǵa jaqsy turmys jaǵdaıynyń joǵarylaýymen túsindiriledi. Qatty turmystyq qaldyqtardyń kóleminiń kóbeıýi jınaýmen, tasymaldaýmen, ýtılızasıalaýmen, joıýmen turaqty júıesi bolmaǵandyqtan áserin ulǵaıtady. Qaldyqtardy bólek jınaý joqtyǵynan qaıta ýtılızasıalanatyn jáne qaıta qoldanylatyn paıdaly zattar qatty turmystyq qaldyqtar polıgonyna ákelip túsiriledi. Ekinshi shıkizatty óndeýge arnalǵan ónerkásiptiń bolmaýy, qatty turmystyq qaldyqtary bar polıgondar kóbinese kádimgi qoqys tastaıtyn jer, keıde ruqsat qujattarsyz, sanıtarlyq jáne ekologıalyq zańnamanyń tártibin saqtamaıdy.
- 2 -
1. 1 Aımaqtyń tabıǵı – áleýmettik jaǵdaıy
Qatty turmystyq qaldyqtardyń shoǵyrlaný deńgeıine, onyń quramynyń spesıfıkasyna aýmaqtyń áleýmettik - ekonomıkalyq deńgeıi eleýli áser etedi, sebebi bir adamǵa sanaǵanda qatty turmystyq qaldyqtardyń úlesi halyqtyń jaqsy turmys jaǵdaıynyń órkendeýimen ósedi. Sonymen birge, qatty turmystyq qaldyqtardyń paıda bolý kólemine ónerkásiptiń damý ereksheligi, aýylsharýashylyqty júrgizý tásili, aýmaqtyń klımatty - geografıalyq jaǵdaıy da áser etedi. Halyq sanyna turaqty ósý jáne halyqtyń kóship qoný deńgeıi áser etedi.
Halyqtyń ár túrli azyq – túlik taýarlardy, kıimderdi, jıhaz jáne mádenı – turmystyq zattar, kóliktik quraldar, qurylys materıaldaryn satyp alý ulǵaıýymen qatty turmystyq qaldyqtardyń paıda bolýyna ákeledi.
Jóndeý jumystaryn júrgizý jáne jańa baspanany engizý turmystyq qaldyqtardyń paıda bolý kóleminiń ósýine ákeledi. Áleýmettik ınfraqurylymnyń damý deńgeıi qatty turmystyq qaldyqtardyń paıda bolý kólemine áser etedi.
Halyqty medısınalyq mekemelermen qamtamasyz etý kentte medısınalyq qaldyqtardyń paıda bolýy kóleminiń ulǵaıýyna ákeledi.
Sońǵy jyldary kenttiń ekonomıkasynyń damýy, azamattardyń turmystyq jaǵdaıdyń jaqsarýyn rastaıdy, ósimi kýálandyrady, bul turmystyq qaldyqtardyń ósý dınamıkasynda kórsetilmeýi múmkin emes.
- 3 -
1. 2 Qatty turmystyq qaldyqtardyń ekologıalyq máselesi
Qatty turmystyq qaldyqtardyń ekologıalyq qaýiptilik máselesi Topar kentinde ózekti máselege aınaldy. Bul qaýiptilik qatty turmystyq qaldyqtardy paıdalanýynyń barlyq kezeńderin basady. Osy ýaqytqa deıin qatty turmystyq jáne olarǵa teń qaldyqtardyń reglamentteıtin qujattar júıesiniń joqtyǵy, qaýiptiliginiń deńgeıimen klasy anyqtalmaǵany belgili. Qaldyqtardy tasý kezinde avtokóliktiń aıdaýy azdyǵynyń qajettiligi árqashan esepteledi.
Baǵyty: Ekologıa
Taqyryby: «Aımaqtaǵy turmystyq qatty qaldyqtardy óńdeý»
Qaraǵandy oblysy Abaı aýdany Topar kenti Abaı atyndaǵy mektep - gımnazıanyń 10 - synyp oqýshysy Smagýlova Samaldyń «Aımaqtaǵy turmystyq qatty qaldyqtardy óńdeý» atty ǵylymı jobasyna
Kirispe
Adam balasynyń kez - kelgen sharýashylyq áreketi ár túrli qaldyqtarmen bıosferany lastaıdy, bul halyqtyń densaýlyǵy men ómirine, flora men faýna túrleriniń qysqarýyna, qorshaǵan ortadaǵy tepe - teńdikke qaýip - qater týdyrady. Kóń úıindilerin, ónerkásip tastandylaryn, qoqystardy, qala shóp - shalamdaryn tek qorshaǵan ortany buzatyn lastaǵyshtar dep sanaýǵa bolmaıdy, olar qundy shıkizat kózderine jatady. Turmystyq qaldyqtardy qaıta óńdeý, olardyń naqty jınalǵan kólemin azaıtpaıdy. Olar únemi aramyzda bolǵandyqtan turǵyndardyń densaýlyǵy men ómirine edáýir qaýip tóndiredi. Eldi mekenderde turmystyq qaldyqtar úshin synaq alańdarynyń joqtyǵy nemese olardyń ekologıalyq, sanıtarlyq - epıdemıologıalyq talaptarǵa saı bolmaýynan barlyq jerde kezdeısoq qoqystardyń paıda bolýyna ákelýde.
- 1 -
Jumystyń maqsaty: qatty turmystyq qaldyqtardyń zertteý júıesi men basqarý úrdisin qurý, jınaý, tasymaldaý, saqtaý, ýtılızasıalaý men joıý.
Jumystyń mindetteri:
- qalyptasý kózderinde qaldyqtardy azaıtý
- qatty turmystyq qaldyqtardy jınaý men sorttaý máselelerin sheshý
- qatty turmystyq qaldyqtardy ýtılızasıalaýǵa negizgi baǵyt berý
- óńdelmegen qaldyqtardyń qorshaǵan ortaǵa yqpal jasaýǵa jol bermeý máselelerin sheshý
Jumystyń ózektiligi: Topar kentiniń qatty turmystyq qaldyqtardyń qoldanýynyń úrdisin úılesimdeý, qabyldanǵan tapsyrmany aýdandyq ekologıalyq baǵdarlamaǵa qosýmen rastalady. Jaǵdaıdyń ótkirligi úzdiksiz ósýmen, menshikti salmaq kólemimen, qatty turmystyq qaldyqtardyń bir turǵynǵa jaqsy turmys jaǵdaıynyń joǵarylaýymen túsindiriledi. Qatty turmystyq qaldyqtardyń kóleminiń kóbeıýi jınaýmen, tasymaldaýmen, ýtılızasıalaýmen, joıýmen turaqty júıesi bolmaǵandyqtan áserin ulǵaıtady. Qaldyqtardy bólek jınaý joqtyǵynan qaıta ýtılızasıalanatyn jáne qaıta qoldanylatyn paıdaly zattar qatty turmystyq qaldyqtar polıgonyna ákelip túsiriledi. Ekinshi shıkizatty óndeýge arnalǵan ónerkásiptiń bolmaýy, qatty turmystyq qaldyqtary bar polıgondar kóbinese kádimgi qoqys tastaıtyn jer, keıde ruqsat qujattarsyz, sanıtarlyq jáne ekologıalyq zańnamanyń tártibin saqtamaıdy.
- 2 -
1. 1 Aımaqtyń tabıǵı – áleýmettik jaǵdaıy
Qatty turmystyq qaldyqtardyń shoǵyrlaný deńgeıine, onyń quramynyń spesıfıkasyna aýmaqtyń áleýmettik - ekonomıkalyq deńgeıi eleýli áser etedi, sebebi bir adamǵa sanaǵanda qatty turmystyq qaldyqtardyń úlesi halyqtyń jaqsy turmys jaǵdaıynyń órkendeýimen ósedi. Sonymen birge, qatty turmystyq qaldyqtardyń paıda bolý kólemine ónerkásiptiń damý ereksheligi, aýylsharýashylyqty júrgizý tásili, aýmaqtyń klımatty - geografıalyq jaǵdaıy da áser etedi. Halyq sanyna turaqty ósý jáne halyqtyń kóship qoný deńgeıi áser etedi.
Halyqtyń ár túrli azyq – túlik taýarlardy, kıimderdi, jıhaz jáne mádenı – turmystyq zattar, kóliktik quraldar, qurylys materıaldaryn satyp alý ulǵaıýymen qatty turmystyq qaldyqtardyń paıda bolýyna ákeledi.
Jóndeý jumystaryn júrgizý jáne jańa baspanany engizý turmystyq qaldyqtardyń paıda bolý kóleminiń ósýine ákeledi. Áleýmettik ınfraqurylymnyń damý deńgeıi qatty turmystyq qaldyqtardyń paıda bolý kólemine áser etedi.
Halyqty medısınalyq mekemelermen qamtamasyz etý kentte medısınalyq qaldyqtardyń paıda bolýy kóleminiń ulǵaıýyna ákeledi.
Sońǵy jyldary kenttiń ekonomıkasynyń damýy, azamattardyń turmystyq jaǵdaıdyń jaqsarýyn rastaıdy, ósimi kýálandyrady, bul turmystyq qaldyqtardyń ósý dınamıkasynda kórsetilmeýi múmkin emes.
- 3 -
1. 2 Qatty turmystyq qaldyqtardyń ekologıalyq máselesi
Qatty turmystyq qaldyqtardyń ekologıalyq qaýiptilik máselesi Topar kentinde ózekti máselege aınaldy. Bul qaýiptilik qatty turmystyq qaldyqtardy paıdalanýynyń barlyq kezeńderin basady. Osy ýaqytqa deıin qatty turmystyq jáne olarǵa teń qaldyqtardyń reglamentteıtin qujattar júıesiniń joqtyǵy, qaýiptiliginiń deńgeıimen klasy anyqtalmaǵany belgili. Qaldyqtardy tasý kezinde avtokóliktiń aıdaýy azdyǵynyń qajettiligi árqashan esepteledi.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
