InfoHub Logo

Almaty qalasy
SmART Kids balabaqshasynyń tárbıeshisi
Palmýhanbet Lázzat Erhanqyzy

Dana da dańqty, qaısar da erjúrek halqymyz ejelden bala tárbıesine asa mańyzdy kóńil aýdarǵan. «Tárbıe basy – tal besikten bastalady»  dep beker aıtpasa kerek. Bolashaq bilimdi de, sanaly, óz Otanyn súıetin, oǵan adal qyzmet etetin balalardy tárbıeleýdiń eń mańyzdy bóligi – otbasy.                          

Ábý Nasyr ál-Farabı: «Adamǵa eń birinshi bilim emes, tárbıe berilýi kerek, tárbıesiz berilgen bilim adamzatqa apat ákeledi», - deıdi. Osy aıtylǵan sóz tárbıeshi ustazdar men ata – analardyń  árkez esinde bolǵany durys.

Bilim men tárbıe – egiz uǵym.Olardy bir- birinen ajyratyp qaraýǵa bolmaıdy, sondyqtan sheber tárbıeshi ekeýiniń de kúrdeliligine qaramastan olardy qatar alyp júrse nur ústine nur bolar edi.

Táýelsiz elimizdiń keleshek urpaqty tárbıeleý máselesi – osy kúnniń eń ózekti máselesi. Óıtkeni, olar osy Táýelsiz elimizdiń  bolashaǵy. Óskeleń, Otansúıgish urpaqty tárbıeleýdiń eń negizgi baspaldaǵy retinde eki topqa bólip qarastyrýǵa bolady. Sonyń biri de biregeıi otbasyna toqtalyp ótsek.

Óz tájirbıemde balanyń deni saý jáne tárbıeli etip ósirýde durys dep sanaǵan ata-analarǵa usynar keńesterim:
– Balanyń aldynda ata-ananyń bedeldi bolýy. Bedel – adamnyń sana -sezimine tereń uıalaǵan qasıetteriń biri. Ata-ana balalardyń aldynda uryspaýǵa, talasyp taıtalaspaýǵa, sózben salǵylaspaı, istegen isteri men sóılegen sózderine abaı bolyp, mán berýi qajet. Ata-ana eshqashan bala tárbıesine nemquraıly, jaýapkershiliksiz qaramaýy qajet. Oǵan qarastyrýǵa bolatyn máseleler: balany shekten tys erkeletý, kishkentaı kezinen óz degenin istetý. Ózara yntymaqtastyqtyń bolmaýy, biri-biriniń sózderin aıaǵyna deıin tyńdamaýy bala aldyndaǵy ata-ana bedelin joıady;

A.S. Makarenko aıtady: «Ata – ananyń tárbıesi – bala mineziniń irgetasy».
– Otbasynda psıhologıalyq jaǵynan eń kóp taralǵan teris yqpal etetin faktor otbasy múshesiniń biriniń ishimikke ne bolmasa shylymǵa áýestigi;
– Balanyń durys damýy úshin tárbıeshi men ata atanyń ózara yntymaqtasa árekettesýi kerek;
– Balany kúndelikti rejımge úıretý.Oǵan kiretin mysaldar: balanyń jas ereksheligine saı uıymdastyrý, onyń negizgi quram bólikteri:  balanyń deni saý bolýy úshin salaýatty tamaqtanyrý rejımi, dene jattyǵýlaryn jasatý, kúni boıy teledıdar men telefonǵa telmirtpeý (balalarǵa kórýge bolady dep keńes beriledi 30 mınýttan artyq emes), balanyń boıy men oıy qatar damýy úshin uıqy rejımine úıretý, mysaly, eresekterge deneni qaıta jumys isteý qabiletin tolyqtyrý úshin 7 – 8 saǵat uıqy jetkilikti bolsa, balalarǵa 10 saǵat jetkilikti;
– Balany eshqashan oıy men boıy, minezi men bitim – bolmysy jaǵynan eshqashan ózge balalarmen salystyrmaýǵa keńes beriledi. Óıtkeni, ár bala ártúrli. Sizdiń balańyz siz ben jubaıyńyzdyń qasıetterin genetıkalyq jaǵynan kóshiredi. Sol úshin birinshi ózimizge kóńil aýarǵandyǵymyz jón.
– Barlyq nárseniń birden bola qoıýyn talap etpeý. «Máskeý birden Máskeý bolǵan joq»  qaǵıdasyn eske túsirip turǵan jón.
– Balańyz balabaqshaǵa baratyn bolsa, jasaǵan is–áreketterińizben jáne sózderińizben árqashan tárbıeshini qoldap, keńes alyp, áńgimelesip otyryńyz.
– Balanyń suraǵan dúnıelerin asyqpaı túsindirý qajet jáne balanyń aıtqan pikirin muqıat tyńdap, óz oıyńyzben bólisýińiz qajet. Bir nárseni qaıta–qaıta qaıtalatýdyń máni joq, óıtkeni olar ár mınýt saıyn damý ústinde bolǵandyqtan, tez jalyǵyp, qyzyǵýshylyǵy men yntasy sónip qalady.
– Balańyzdyń áripterge tili kelmese, qarapaıym ári eń ońaı jańyltpashtardy qaıtalatyńyz, óıtkeni onda áripter kóptep qaıtalanady, bul este saqtaý qabiletine kópten kóp kómek. Bir eskeretin jaıt, jańyltpashty jeńilden kúrdelige qaraı jattatý.Túsiniksiz sózder bolsa, túsindirý.  

Tárbıe shaǵyn memleketten, oshaq basynan, tipti odan áride qursaqta jatqannan aq sútimizben taza qanymyzben sińiriledi. Sondyqtan, bala – otbasynyń aınasy. Ol aınanyń jaltyraýy, taza kirshiksiz, ásem bolýy eń aldymen sizderdiń qoldaryńyzda!

---