InfoHub Logo

MKQM "Baldyrǵan"ıaslı-baqshasy»
Dene shynyqtyrý nusqaýshysy: Darıbaeva Ulbosyn Ǵabıtqyzy

Bilim salasy: Densaýlyq Bólimi: Dene shynyqtyrý

Taqyryby: Balany tárbıeleýde jáne damýyndaǵy dene shynyqtyrý is- áreketiniń róli.

Maqsaty:

1. Balanyń densaýlyǵyn saqtaý jáne nyǵaıtý.
2. Mádenı-gıgıenalyq daǵdylardy qalyptastyrý.
3. Bala denesin shynyqtyrý.
4. Balalardyń júrý, júgirý. sekirý, órmeleý, laqtyrý sıaqty negizgi qımyl áreketterin damytý.
5. Balalardyń qozǵalystaryn jetildirý, qımyldyq daǵdylaryn jáne deneniń ıkemdilik, shapshańdyq, kúshtilik, tózimdilik sıaqty qasıetterin qalyptastyrý.

Dene tárbıesinde qajetti jaǵdaılar: balalardyń kútimi men ósiýine qolaıly mádenı – gıgıenalyq jaǵdaı jasaý, durys jasalǵan kún tártibi, tamaqtandyrý, deneniń tazalyǵy, balanyń jasyna jáne aýa-raıyna jyly-jaıly kıiný, gımnastıka jáne qımyldy oıyndar oınatý, uıqysyn uıymdastyrý, serýenge shyǵaý, kúndi, aýany, sýdy tıimdi paıdalaný.

Shynyqtyrý quraldary: aýa, sý, kún.

Basqa tárbıe salalary sıaqty balabaqsha dene tárbıesin uıymdastyrý barysynda nusqaýshy jaýapty. Ol balalar ómiriniń kún tártibin jasaýǵa, onyń oryndalýyn baqylaýǵa, jumystaryn tekserýge tıis. Sport nusqaýshysy men tárbıeshi medbıke balalarmen jumysty tyǵyz birlikte júrgizedi. Mektep jasyna deıingi balalardyń dene tárbıesin damytýdaǵy erekshelikteri Ómirdi qorǵaý men densaýlyqty nyǵaıtý, bala organızminiń qyzmetin jetildirý, onyń deneni durys jetildirýdegi yqpaly, jumys qabiletin arttyrý dene jaǵynan tárbıeleýdegi eń basty mindetter bolyp tabylady.

Bul mindetterdiń mańyzdylyǵy mynada: aǵzanyń tez ósýine jáne damýyna qaramastan, olardyń qyzmeti jetilmegen, organızmniń qorǵanys qabileti nashar qalyptasqan kishkentaı balalar syrtqy ortanyń qolaısyz áserlerine tez ushyraıdy. Sondyqtan súıek júıeleri men baılanys býyn apparatynyń durys ári merzimimen jetilýine, bel omyrtqanyń fızıologıalyq ıinderiniń qalyptasýyna, taban dóńesteriniń durys jetilýine yqpal jasaý qajet. Basty mindet, balalardyń qozǵalystaryn jetildirý, qımyldyq daǵdylaryn jáne deneniń ıkemdilik, shapshańdyq, kúshtilik, tózimdilik sıaqty qasıetterin qalyptastyrý bolyp tabylady.

Mektep jasyna deıingi balalarǵa dene tárbıesin berýdiń maqsaty – balalardyń densaýlyǵyn nyǵaıtý, denesiniń durys damýyn qamtamasyz etý, óıtkeni bul kezde balanyń damýyna qolaıly jaǵdaı jasalsa, bala denesi tez jetilip ósedi.

Mektep jasyna deıingi balalarǵa dene tárbıesin berý negizine mynalar jatady: balalar kútimi jáne ósýine qolaıly mádenı-gıgenalyq jaǵdaı jasaý, durys jasalǵan kún tártibi, tamaqtandyrý, deneniń tazalyǵy,balanyń jasyna, aýa-raıyna yńǵaıly kıinýi, gımnastıka jáne qımyldy oıyndar oınatý, uıqysyn uıymdastyrý, serýenge shyǵarý, kúndi, aýany, sýdy tıimdi paıdalaný.

Dene tárbıesin uıymdastyrýdyń bul formalary dene tárbıesiniń jalpy mindetterine jáne balanyń jan-jaqty damýyna jaýap bere otyryp, ózara baılanysty bolady: olardyń árbiriniń ózindik arnaýly mindetteri bar, olar mektepke deıingi mekemeniń kún rejımindegi mindettiń ornyn anyqtaıdy. Mektep jasyna deıingi balaǵa dene tárbıesin berýde qımyldy oıyndardyń orny erekshe. Qımyldy oıyndar bulshyq etterdi ǵana iske qosyp qoımaıdy, balanyń búkil aǵzasynyń, ishki qurylysynyń qyzmetin, zat almasýyn kúsheıtip, psıhıkasynyń damýyna da yqpal etedi, jalpy densaýlyǵyn nyǵaıtady.

Qımyl árbir is-árekettiń negizin quraıdy, tıimdi uıymdastyrylǵan qımyl ıkemdilikke, kúshtilikke, úılesimdilikke, ádemilikke baýlıdy, jumystyń tabysty bolýyn qamtamasyz etedi.

Qımyldy damytýdy josparlaǵanda mynadaı jalpy qaǵıdalardy eskerý kerek:

1) jattyǵýlardy, oıyndardy, eńbek tapsyrmalaryn tańdaǵanda balanyń qolynan keletin, olardy qyzyqtyratyn, búkil aǵzasynyń damýyna túgel yqpal jasaıtyn, bulshyq etterdiń qımyl áreketine áseri baryn suryptap alý;

2) oıyndar men jattyǵýlar eńbek tapsyrmalaryn oryndaýǵa, júrý, júgirý, laqtyrý, sekirý, órmeleý sıaqty qımyldardyń damýyna yqpal etetin, durys daǵdyny qalyptastyratyn bolýy kerek;

3) fızıologıalyq jaǵynan álsiz bulshyq etterdi nyǵaıtý, balanyń tulǵasyn durys qalyptastyrýǵa sebepker bolýy kerek;

4) ujymda jumys isteı bilýge jetilýin qamtamasyz etýge tıis.

Qoryta kele aıtarymyz, bala aǵzasyn qalypty ósirý úshin mektepke deıingi uıymda balanyń dene tárbıesin uıymdastyrýǵa nusqaýshylar erekshe mán berýi kerek.

---