InfoHub Logo

Jazǵy salymǵy Sibir ólkesiniń uzaq jylmyq kúnderi bastaldy. Sabaq erte bitedi. Balalar dalaǵa shyǵyp, korpýs qasyndaǵy úlken alańda dop uryp oınaıdy. Tapqyr, yqshamdy Shoqan balalardyń ishindegi eń jatyq, sheber oınaıtyny bolyp aldy. Oıyn ústindegi aıtys-tartys sózder Shoqannyń tilin burynǵysynan áldeqaıda jattyqtyryp, joldasyn da molyqtyrdy. Kóp uzaǵan joq, kóktem jylýy bastalyp, Ertis ústinen qyzyl sý júrip, jaz lebi esti. Nege ekeni málimsiz, Shoqan bul jeksenbide Sergeı aǵaıdyń da, Vasıl aǵaıdyń da úıine barmaı, Ertis boıyna barýdy oılady.

Ótken kúzde ǵana Ombyǵa kelip oqýǵa túsken kishkene Shoqan, degenmen qalanyń qamaý kóshe, tar úıine áli jete úırene qoımap edi. Onyń esil-derti keń dala, erkin júris, sahara aýasy. Ol kóktem bastalǵaly sabaqtan bosaǵan saǵatynda Ertis boıyna keledi. Alys qyrǵa kóz salyp kep otyrady. Bútin de Shoqan eshbir balamen sóılespesten Ertis boıyna jóneldi.

Kún jylynyńqyrap, qala jurtshylyǵy qys kıiminen jeńildep ózen boıyna shyqqan. Kesheden beri Ertis ózeniniń muzy bosap, qyzyl sý kóterilip ketti. Ertis boıyndaǵy qala jurtshylyǵyna jyldyń eki mezgili erekshe qyzyqty áńgime bolyp qalady. Onyń biri osy kóktemdegi Ertistiń muzy buzylyp, seń júrgen alasapyran kezi. Ekinshisi, kúzgi kún sýyp, Ertistiń muzy qatar kezi. Ásirese seń júrgen kez, kóktem lebimen munartqan dala sáýletin kóterip, asa kóńildi bolady.

Keshe keshkilikte «erteń seń júredi» degen eldiń laqap sózin estigen Shoqan túnimen elegizip az uıyqtaǵan.

Shoqannyń árdaıym kelgende otyratyn bir ǵana orny bar. Ol Ertis qabaǵynyń bir bıik murynshaq jarynyń ústi. Taǵy da sol jerine kelip otyrdy. Ózen qabaǵy qaptaǵan kóp adam. Báriniń tańdanary asaý ózenniń bulqynyp, seń dóńgeletip aspan atqan saǵaty. Qystaı betin basyp shegendegen temirdeı muzdy byt-shytyn shyǵaryp, asaý aǵyn kóterip, áldeqaıda áketip barady.

Ýaqyty jetip zaman jylýy kelgende, qandaı kúsh bolsyn, osy ózen muzyndaı qoparylady. Aǵynǵa túsip jyljyp jóneledi.

Kútirlep synǵan qalyń muzdar birin biri qaǵa jyljyp, biri shetke qaǵylyp, biri aǵynǵa túsip, oıran-topyry shyǵyp jatyr. Shapan jamylyp, shálisin tógiltken tatar hanymdary, asyl kıinip alqyna basqan qala nánderiniń báıbisheleri ishin tartyp, tańdanyp, ózen ǵajaıybyna úńiledi. Sý burynǵysynan áldeqaıda kóterilip, jardyń erneýine shypyldap kelip, qalaǵa lap qoıardaı lepirip jatyr.

— Shoqan Ýálıhanov, sen munda nege tomsaryp otyrsyń? — dedi korpýs dárigeri Vasılıı Matveevıch.

Shoqan qapylysta qasyna kelip, shuǵylynan suraq qoıǵan úlken kisiden uıala ornynan turyp, aldymen ádeppen sálem berdi.

— Keshirim etińiz, sizdiń kelgenińizdi baıqamaı qaldym.

— Oqasy joq. Raqmet, qyran balapany, — dedi Koshelevskıı. — Sen erkin ósken sahara balasysyń. Sonaý keń dalańdy, aýylyńdy saǵynyp otyrsyń, á? Túsinemin. Sen myna qalada torǵa túsken suńqardyń balapany tárizdisiń. Seniń janyń sonaý kógergen alys qyrǵa talpynady. Shirkin, erkindik qıal qandaı ádemi, — dep dáriger Shoqannyń ózine túsiniksiz oı tolqynyn qozǵap jiberdi.

— Iá, Vasılıı Matveevıch, dál aıtasyz. Sonaý kógerip munartqan dalada meniń aýylym — elim bar. Qazir bizdiń aýyl qandaı qyzyqty. Maly tóldegen, ómir dýmany sonda ǵoı. Jańa siz suńqar qusty aıttyńyz. Osy kóktemde meniń ákem qarshyǵa salady. Oı shirkin, qyran qarshyǵanyń qaz ilgeni qandaı qyzyq, — dep Shoqan asa bir óńine kelip, nasattanyp ketti.

— Iá, ıá, — dedi oılana dem alyp Koshelevskıı. — Dala balasy, túz qyrany erkindikti, keń dalany qaıda bolsyn kóksemeı tura ma. Ushqyr qıaldy, er kókirek dala suńqary, — dedi aqyryn kúbirlep.

---