InfoHub Logo

Shoqannyń aýyldaǵy ádetimen tańerteńgi uıqyǵa maýjyrap jatqanyn kórip, Ýásil aǵaı oıatýǵa qımaı sál bógelip qaldy.

— Shoqan, Shoqan, — dep dybystady. Ózi de oqý oıynda bolyp, sergek jatqan Shoqan basyn jastyqtan julyp aldy.

— Shoqan, sen endi tur, jýyn, kıin. Tamaqtanaıyq, oqýǵa barý kerek, — dep Vasıl aǵaı jumsaq qana jymıa sóıledi. Shoqan mektepke baratyny esine túsip, sergektene ornynan turyp, kıinip, syrtqa shyqty. Alǵashqy oıanǵan boıynda syrtqa shyqqansha ákesin de, Beısendi de esine túsirip oılanbaǵan edi. Kúnde qoranyń ishinde turatyn páýeske, pysqyrynyp lapas astynda turatyn úsh kúreń at bir de biri joq. Qora ishi qońyltaqsyp bosap qalypty. Shoqannyń júregi aýzyna tyǵyla, áldeneden kóńilsizdene qaldy. Ol jan-jaǵyna jaltaqtaı qarap, úıge kirdi de, Vasıl aǵaıyna oılana qarap:

— Vasıl aǵa, atekemder qaıda? — dedi.

— Á, olar tań eleń-alańda júrip ketken. Sen endi korpýs oqýshysy bolasyń. Seniń endigi joldasyń, serigiń qala jurtshylyǵy, — dedi. Shoqan keshegi ákesi alyp bergen korpýs balalarynyń formasyn kıip, Vasıl aǵaıyna erip korpýs úıine keldi.

Aldarynan kúlip qarsy alǵan Sergeı aǵaı Shoqanmen anada ózi úıretken tártippen amandasyp, jyly týysqandyq shyraımen qarsy aldy.

Biraz ýaqytta Sergeı Sotnıkov:

— Vasılıı Ivanovıch, siz endi qaıta berińiz. Qazir balalardy klasqa bóledi. Ony ózim basqarysamyn. Shoqan Kadet korpýsynyń oqýshysy ǵoı, — dep kótermelep qoıdy.

— Iá, onda men qaıttym. Shoqan, úıdi óziń tabasyń ǵoı. Oqýyńa ornalas, — degen ózin aıtyp Dabashınskıı qyzmetine ketti. Balalar da jınala bastady.

— Á, Shoqan, aman ba, — dep Grıgorıı Potanın de keldi.

Keshegi tanysýynan beri úıirlenip alǵan Shoqan óziniń aýyldaǵy tól joldasy kelgendeı Grıgorıımen úıirlese tústi. Qazaq tilin jetik bilmegenmen, aıtqandy túsinip shamaly óıleı biletin Grıgorıı Shoqanǵa birden bir tabylmas serik bolyp seziledi. Ózindeı, ózinen de kishi biraz bala korpýs úıiniń aldynda toptala jınalyp birine biri tosyrqaı qarap turysty. Anadaı shet jaqtan basyna taqıa kıgen, qamyt aıaqtaý, sekpil bet bir bala aqyryndap Grıgorıı men Shoqannyń qasyna keldi. Ol biraz qıpaqtap turdy da:

— Siz qyrǵyz týgil má? — dedi Shoqanǵa.

— Joq, men qazaqpyn, — degen ezdi Shoqan ajarlana aıtty da, — Sen óziń kimsiń?

— Men tatar balasymyn.

— Atyń kim?

— Ismim Ǵazız Muzapparov. Nemene, sen munda oqýǵa keldiń be? — dedi Ǵazız.

— Iá, oqýǵa keldim.

— Munda voennyılarnyń balalaryn ala ǵoı. Nıshik sen munda túshmáksiń? — Ǵazızdiń myna sózine Shoqan anyqtap jaýap aıta alǵan joq.

— Al, balalar, korpýsqa kirińder, — degen kezekshi ıskerı adamnyń aıtýymen balalar korpýs ishine kirdi. Shoqandy Sergeı aǵaı ertip ózimen birge oqıtyn balalar tobyna qosty. Balalar qalaı toptaldy, kimniń balasy qaı bólimde oqıdy, ony Shoqan uǵynyp bile alǵan joq. Tek Ǵazızdiń «nıshik sen munda túshmáksiń?» degen ózi kóńiline túıtkil bolyp qala berdi. Oqýǵa toptaǵanda Grıgorıı ótken jylǵy oqyǵan tártibimen ekinshi grýppa balalaryna qosylyp ketti. Ǵazız ǵana ózimen birge toptalǵan birinshi grýppa balalarynyń ishinde qaldy. Oryssha bir aýyz óz bilmeıtin Shoqanǵa Ǵazız kómektesti. Ájesi Aıǵanymnyń bir kisilermen sóılesip otyrǵanda aıtqany bar-dy: «Adam sóıleskenshe, jylqy kisinegenshe» degen. Alǵashqy kezdeskende «sen qyrǵyz túgil má?» degen ózinen kóńiline dyq alyp qalǵan Shoqan Ǵazızdi ishteı unatpasa da, óz tilinde sóılesip uǵynysqannan bastap úıirlene berdi.

Grıgorıı tek sabaq áredigindegi demalysta ǵana kezdesedi. Bar mańyndaǵy til qatysary Ǵazız. Bul ekeýi ózderiniń jan-kúılerin aıtysyp, áńgimelesip júretin boldy.

Alǵashqyda Dabashınskııdiń úıine kelip júrdi de, artynan Shoqandy Sergeı aǵaıy balalardyń jataqhanasyna ornalastyrdy. Endi Shoqannyń Ǵazızben tósegi de qatar qoıylyp, múlde jaqyndasyp ketti.

Á, degende tilin uqpaı, oqýdy jobamen, keıde Ǵazızdiń, kómegimen baıyptap uǵynǵan Shoqan, jańa jyl qarsańynda oıyn sózderin, sabaq jaıyn erkin túsinetin boldy. Burynǵy til bilmeı shetkeri turatyn tuıyqtyq jadyrap, ózimen sabaǵy bir balalarmen oıyny úılesip erkindeı bastady.

Alǵashqyda Shoqandy jeksenbi kúni Sergeı ózi kelip úıine ertip ketip júrdi. Tegis qazaqsha biletin Sotnıkovtyń úıi Shoqanǵa qyrdaǵy aýylyndaı asa bir jyly bolyp seziledi. Ásirese Sergeı aǵaıdyń ázilshil jaıdary minezi, qazaqýar áńgimeleri sondaı kóńilin kóterip tastaıdy.

Ǵazız de jeksenbi kúni óziniń sol qaladaǵy aǵaıynyń úıine ketedi. Bul kún korpýs balalarynyń asyǵa kúter meıramy bolatyn.

Jańa jyl qarsańyndaǵy demalysta Vasıl aǵaı ezi kelip, Shoqandy úıine alyp ketti. Sergeı Sotnıkov bul demalysta Dabashınskııdiń úıinde bolýyna qarsy bolǵan joq. Onyń sebebi jańa jyl qarsańynda Shyńǵys qalaǵa kelip qaıtamyn dep hat jazǵan bolatyn.

Shyńǵystyń anadaǵy aıtýy boıynsha tez kelmeýinde esebi boldy. Qalaǵa, korpýs turmysyna eti úırengenshe kózine kórinsem, qaıtamyn dep balalyq ister. Mektebine, balalarǵa da ábden boıy úırensin dep, ádeıi keshigip keldi. Jáne Dabashınskıı men Sotnıkovke hat jazyp, Shoqan jaıyn únemi surastyryp, jataqhana turmysyna Shoqannyń boıy úırengenin de osy jańa jyl qarsańynda bildi. Bul kelisinde ol qalany jatyrqap turǵan qyr balasyn kórýge kelgen joq, korpýstyń oqýshysyn kórýge keldi.

Shoqan Dabashınskııdiń úıine kelgende, atekesi Beısen ekeýi aldynan shyqty.

Shyńǵystyń qushtarlana súıip, qysa baýyryna basqan jyly qushaǵynan bosaǵan Shoqan týra baryp Beısendi ózi qushaqtaı aldy. Beısen de Shoqandy kótere qushaqtap: «Ájeń, apań, Jaqyp, Álibaı — bári sálem aıtty», — dedi.

— Mysyq she? — dedi Shoqan julyp alǵandaı.

— Mysyqty kórgenim joq, — dep Beısen jaı eleýsiz jaýap berdi. Beısenniń «Mysyqty kórgenim joq» degeni Shoqanǵa sondaı aýyr tıdi. Nege aýyr tıdi? Sebebi ne? Ony Shoqan ajyratyp qorytyndy oılamady.

Qoranyń ishinde úsh birdeı jaraý attar omyraýlary qyraýytyp, búgilip tur. Kúımelegen jeńil shananyń jetegin Beısen qańtara kóterip tastapty. Anadaǵy ákesi men Beısen ketip qalǵan kúngi tańerteńgilik kóńilsizdik jańa ǵana ornyna kelgendeı Shoqan týra attardyń qasyna baryp biraz turdy. Shetkeri turǵan ker attyń jalynan ustap, omyraýynan sıpady.

— Malmen úırenip ósken aýyl balasy, qarańyz, malyn saǵynyp qalǵan. Bizdiń úıdiń ishimen sálemdesken de joq. Baryp atyna sálem berdi, — dep Basıl aǵaı anadaı jerde turyp ázildedi.

— Iá, ıá, ol solaı, onyń aýyldan kelgenine kóp bolǵan joq qoı, saǵynady ǵoı. Aýylda da atty jaqsy kóretin, — dep Shyńǵys Dabashınskııdiń ózin qoshtady.

Shoqan birneshe kúndeı ákesimen birge bolyp, shanamen Ertis boıyna shyǵyp serýen de jasady. Jataqhana, mektep ishiniń ómiri buıyqtyryp qalǵan Shoqan, sonaý keń dalasyna shyqqandaı erkin júrip, biraz seıil qurdy.

Qysqy jańa jyl demalysy aıaqtalyp, Shoqan qaıta baryp jataq úıine ornalasty. Shyńǵys ta balasyn aparyp salyp qaıtyp ketti. Shoqannyń az ýaqytta qala, jataqhana turmysyna boıy úırenip, azdap ta bolsa oryssha tilge jattyǵa bastaǵany Shyńǵysqa úlken qýanysh boldy.

---