InfoHub Logo

Din baǵzy zamannan beri ózekti máselelerdiń biri bolyp keledi. Adam paıda bolǵaly beri belgili bir dinı senim qoǵamnyń ajyramas bóligi bolǵany belgili. Kóp konfessıonaldy, kóp ultty Qazaqstanda birneshe dinderdiń beıbit ómir súrýine memleket jaǵdaı jasap otyr. Ol úshin eń aldymen dinı bilimge mán berý kerek.

Qazirgi kezde dintaný memleket tarapynan erekshe kóńil bólinip, qajet dep tapqan mamandyqtardyń birine aınaldy. Qazaqstan qoǵamynyń túrli etnostyq, konfesıalyq sıpatyn eskere otyra, soǵan qosa ulttyq dinı murany saqtap qalatyndaı qazirgi zaıyrly qoǵamǵa, zaman talabyna saı dintaný pánin oqytý, dintanýshy mamandar asa qajet jáne bul taqyryp qashan da ózektiligin joǵaltpaıdy. Qazaqstandaǵy bilim berý salasynda táýelsizdikten keıin qarqyn alǵan úrdisterdiń biri dintaný mamandaryn daıarlaý bolyp tabylady. Elimizdegi dintaný mamandary bakalavrıat, magıstratýra jáne doktorantýra deńgeılerinde daıarlanady.

Dintanýlyq bilim tarıhy 1992 jyly alǵash ret Q. A. Iassaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq - túrik ýnıversıtetinde «Din jáne erkin oılaý» mamandyǵynyń ashylýynan bastaý alady. Qazir dintaný bakalavrlaryn elimizdegi L. N Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa Ulttyq ýnıversıtetiniń Dintaný kafedrasy, Ál - Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń Fılosofıa ǵylymdary jáne dintaný kafedrasy, E. A. Býketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń Fılosofıa jáne mádenıet teorıasy kafedrasy, «Nur - Múbarak» Mysyr ıslam mádenıeti ýnıversıtetiniń Dintaný kafedrasy, Q. A. Iassaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq - túrik ýnıversıtetiniń Dintaný jáne teologıa kafedrasy, Shet tilder jáne iskerlik karera ýnıversıtetiniń dintaný fakúlteti daıarlaıdy.

Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetinen ózge atalǵan oqý oryndarynda dintaný mamandyǵy boıynsha magıstratýra ashylǵan. Ál - Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti men «Nur» Qazaq - egıpet ıslam ýnıversıteti dintaný mamandyǵy boıynsha PhD doktorlaryn daıarlaıdy.
QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi tarapynan «dintaný» mamandyǵyna jyl saıyn 65 memlekettik grant bólinip kelgen bolatyn. 2013 - 2014 oqý jylynan bastap, oqý granty 77 - ge kóbeıtildi. Jekelegen oqý oryndary óz granttary arqyly dintanýshylardyń belgili bir bóliginiń aqysyz bilim alýyn qamtamasyz etýde.

Jalpy dintanýdyń ózi bastapqyda pán retinde batys elderinde teologıaǵa qarsy kózqarastar negizinde qalyptasqany belgili. Atalǵan pándi qalyptastyrý men damytý úderisinde birte - birte eki jetekshi baǵyt qalyptasty. Birinshi baǵytty ustanýshylar dintanýdy din týraly (syrttaı) oqytatyn pán retinde qabyldasa, ekinshi baǵyttaǵylar dintanýdy din arqyly (teologıalyq turǵydan) oqytatyn pán retinde qabyldaıdy. Qazaqstandyq bilim standarttarynda dintaný din týraly (syrttaı) oqytatyn pán retinde negizdelgen, al jalpy oqytý úderisinde ustazdar qaýymynyń dinı jáne dintanýlyq bilimdi ushtastyrý múmkindigine qaraı eki kózqaras aralas kórinis tapqan deýge bolady. Bul eń aldymen dintaný pánin oqytýǵa degen tujyrymdamalyq kózqarasynyń aıqyndalmaýynyń saldary bolyp tabylady. Osy oraıda dintaný pánin oqytýda neniń maqsat etiletini, onyń qandaı pán bolýy qajettigi memleket tarapynan naqtylanýǵa tıis.
Endi dintanýshylar qaı jerde jumys isteı alady degen suraqtyń jaýabyna keler bolsaq:
- Memlekettik, dinı jáne qoǵamdyq uıymdarda buqaralyq aqparat quraldarynda táýelsiz sarapshy retinde jáne sarapshylar komısıasy quramynda;
- UQK jáne İİM saraptama qyzmetiniń, memlekettik basqarý, syrtqy jáne ishki saıasat bóliminiń, din isteri komıtetiniń qyzmetkerleri;
- Din tarıhy men teorıasy, zamanaýı órkenıettiń dinı - fılosofıalyq máseleleri boıynsha ǵylymı - zerteý jumystarynda ǵylymı qyzmetker;
- memlekettik jáne memlekettik emes joǵary jáne orta arnaýly oqý oryndarynyń oqytýshylary;
- Bitirýshi magıstratýra men PhD bilimin jalǵastyra alady jáne halyqaralyq jobalardy iske asyrýǵa (BUU, ISESKO, Ashyq qoǵam ınstıtýty jáne t. b.) qatysa alady;
- «Halal» standarttaý komıtetiniń, QMDB qyzmetkerleri jáne basqa da memlekettik, memlekettik emes mekemeler men halyqaralyq uıymdardyń qyzmetkerleri.

Qazir álemdik deńgeıde din shıeleniske jaǵdaıda ekeni málim. Sondyqtan, memleketke dintanýshy mamandardyń janjalǵa qarsy turaqtylyǵyn qalyptastyrýǵa, sonymen birge jastar ortasynda adamnyń quqyqtary men bostandyqtaryn qadirleý prınsıpterine, etnosaralyq jáne konfesıaaralyq beıbit pen kelisimge qushtarlyqqa, dıalog jasaýǵa daıyn bolýyna negizdelgen etnomádenı ózara qurmetteýdiń dúnıetanymyn jáne rýhanı - adamgershilik atmosferanyń qalyptasýyna yqpal etedi dep qarastyrylǵan.

Dintaný mamandaryn daıarlaýda qazir «dintanýshy – dintaný pániniń oqytýshysy», «dintanýshy – memleket - din qatynastary boıynsha sarapshy», «dintanýshy – ıslam teologıasy boıynsha sarapshy», «dintanýshy – hrıstıan teologıasy boıynsha sarapshy», «dintanýshy – jańa dinı aǵymdar boıynsha sarapshy», «dintanýshy - teoretık» beıindik baǵyttary qalyptasqan. Atalǵan mamandaný beıinderi negizinen Q. A. Iassaýı atyndaǵy halyqaralyq qazaq - túrik ýnıversıteti men ál - Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetinde tolyǵymen qamtylǵan. QazUÝ - de sonymen qatar dintaný magıstranttary bolashaqta óndiriske jiberiletin beıindik baǵyt boıynsha jáne ǵylymı qyzmet pen joǵarǵy oqý oryndaryna oqytýshylyqqa jiberiletin ǵylymı - pedagogıkalyq baǵyt boıynsha daıarlanady.

Qoryta kelgende, qazirgi Qazaqstandaǵy dintanýlyq bilim ózindik bazaǵa, tıisti bilim úderisi qujattaryna, qalyptasqan tájirıbege ıe, halyqaralyq ǵylymı jáne bilimdik baılanystardy jandandyrýǵa ózindik úles qosyp otyrǵan qoǵam ómirindegi mańyzy joǵary bilim berý salasy bolyp tabylady. Ózge de bilim salalary sekildi dintanýlyq bilim ýaqyt talabyna saı baǵyttylyǵy jóninen birizdilendirilip, mazmuny turǵysynan baıytylyp keledi.

Ál - Farabı atyndaǵy QazUÝ 1 kýrs magıstranttary
Rysbek Toǵjan, Kasaınova Qarlyǵash