Dúnıejúzilik muhıt jáne onyń bólikteri
DÚNIEJÚZİLİK MUHIT JÁNE ONYŃ BÓLİKTERİ (6 synyp)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Dúnıejúzilik muhıt týraly túsinik bere otyra taqyrypty meńgertý, «materık», «aral», «túbek», «teńiz», «shyǵanaq», «buǵaz» uǵymdaryn qalyptastyrý.
Damytýshylyq: Shyǵarmashylyq izdeniske baýlý, kartany jetik meńgere otyra, kartadan muhıttardy jáne onyń bólikterin kórsete bilýge, sıpattap aıtýǵa úıretý.
Tárbıelik: Oıyn arqyly alǵan bilimderin meńgerte otyra, sabaqqa qyzyǵýshylyqtaryn arttyryp, izdenimpazdyqqa, jyldamdyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: ınteraktıvti taqta arqyly jańa taqyrypty túsindirý.
Sabaqtyń ádisi: Túsindirmeli - ıllústratıvti jáne jartylaı izdený ádisi.
Sabaqtyń kórnekiligi: Dúnıe júziniń fızıkalyq kartasy, globýs, atlas, tirek - syzba slaıdtary, baǵalaý paraǵy.
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
Sabaqtyń maqsatymen tanystyryp, ótiletin sabaqtyń ereksheligin eskertý.
İİ Úı tapsyrmasyn suraý.
a) «Blıs - týrnır». «Durys jaýap – bal» júıesimen qoıylady.
Jerdegi sý
1. Kún júıesi planetalarynyń ishinde qaı planetada sý suıyq kúıde taralǵan? Jerde
2. Jer betindegi sý qandaı qabyqty quraıdy? Gıdrosfera.
3. Gıdrosferany quraıtyn jer betindegi sýǵa ne jatady? Muhıttar, teńizder, kólder, ózender, bógender, muzdyqtar, jer asty sýlary men atmosferadaǵy ylǵal.
4. Gıdrosferany quraıtyn barlyq sýdyń mólsheri qansha? 1, 6 mlrd. km³.
5. Gıdrosferany quraıtyn ár túrli sýlar qansha paıyzdy quraıdy? Tuzdy sý: muhıttar men teńizder - 96, 5%. Tushshy sý: muzdyqtar men turaqty qarlar - 1, 7%, jer asty sýlary - 1, 7%, ózen, kól, batpaq - 0, 06%
6. Gıdrosferanyń mańyzy qandaı? Tirshilik úshin.
7. Tushshy sýdy ne úshin paıdalanady? Ónerkásipte, aýyl sharýashylyǵynda, kúndelikti turmysta.
8. Tabıǵattaǵy sý qalaı jylynyp, sýynady, klımatqa áseri bar ma? Baıaý jylynyp, baıaý sýynady, sondyqtan jaz boıy kún sáýlesinen mol jylý jınap, qysta planetamyzdyń aýasyn jylytady.
9. Muhıttar men teńizderden jyl saıyn qansha mólsherde sý býlanady? 450 myń km³.
10. Qurlyqqa túsetin jaýyn - shashyn túri – qar, jańbyr, burshaq.
á) «Bilim bırjasy»
Oıyn sharty: taqtaǵa konvertter ilingen, olarda ártúrli deńgeıdegi tapsyrmalar. Árbir oqýshy konvertterden óz múmkindikterimen qabiletine qaraı tapsyrma alyp, daıyndalyp jaýap beredi. Jaýaptary aksıamen baǵalanady. Tolyq emes jaýap – sary; durys jaýap – jasyl; durys, biraq keńinen ashylmaǵan jaýap – qyzyl tústi aksıa alady.
Deńgeılik tapsyrmalar:
1. Bult qalaı túziledi?
2. Sý aınalymy barysynda qurylyqqa túsetin sý nelikten tushshy bolady?
1. Dúnıejúzilik sý aınalym degen ne?
2. Tabıǵattaǵy sý aınalymnyń mańyzy qandaı?
1. Ǵalamsharymyzdaǵy orasan mol sý massasy qalaı paıda bolǵan?
Bolashaqta sýdyń kólemi kóbeıýi múmkin be?
2. Dúnıejúzilik sý aınalymynyń shemasyn túsirip, tabıǵattaǵy sý aınalym qalaı ótetindigin áńgimelep ber.
İİİ Jańa taqyryp:
1. Dúnıjúzilik muhıt sýyn dıagram arqyly túsindirý.
Jer sharyndaǵy muhıttardy atap, globýstan jáne jarty sharlar kartasynan kórsetińder. Jer sharynyń sý basyp jatqan bóligin dúnıejúzilik muhıt dep ataıdy. Dúnıejúzilik muhıt Jer betiniń ¾ bóligi nemese 361 mln km² tıedi. Muhıttyń kez kelgen núktesinen qurlyqty kesip ótpeı - aq, kelesi núktesine jetýge bola ma? (Kartamen jumys)
Dúnıejúzilik muhıt birtutas, ol esh jerde bólinbeıdi, tek attary ǵana ár túrli.
2. Qurlyqtyń bólikterin tirek - syzba arqyly túsindirý
Muhıttar men teńizder qorshap jatqan qurlyq jer materıkter nemese kontınentter dep atalady. Dúnıejúzilik muhıttar qurlyqty neshe bólikke bólip jatyr? Dúnıe júzinde qandaı materıkter bar?
Qurlyqtyń bólikteri
Materıkter Araldar Túbekter
Eýrazıa 1. Materıktik Appenın
Soltústik Amerıka Madagaskar Labrodor
Ońtústik Amerıka Shrı - Lanka
Afrıka 2. Arhıpelag
Aýstralıa Indonezıa
Antarktıda 3. Janartaýlyq
Islandıa
Materıkterdiń ózine tán ereksheligi: Eýrazıa – eń úlken; Soltústik Amerıka – soltústik jarty sharda ornalasqan; Afrıka – eń ystyq; Ońtústik Amerıka – eń ylǵaldy; Aýstralıa – eń kishkentaı; Antarktıda – eń sýyq..
Sózdik dáptermen jumys: Qurlyqtyń barlyq barlyq jaǵynan sý qorshaǵan shaǵyn bóligi aral dep atalady. Qurlyqtyń sý keńistigine tereń suǵynyp kirip turǵan bóligin túbek dep ataıdy.
3. Ózara oqytý sabaǵy
Materıkter men araldar birtutas dúnıejúzilik muhıtty tórt bólikke – tórt muhıtqa bóledi.
Maqsaty: Dúnıejúzilik 4 muhıtty ózara oqý arqyly, mátindi meńgerýge úıretý.
Sharty: Jumys jupqa bólinip jurgiziledi.
1. Árbir oqýshy tapsyrma alady. Daıyndalýǵa ýaqyt beriledi
2. Daıyndalǵan soń oqýshy óz meńgergenin serigine aıtyp beredi, ıaǵnı «muǵalim» rólinde bolady, al oqýshy ony tyńdaıdy.
3. Endi róldermen aýysady.
Ózara oqytý sabaǵynda alǵan bilimderin tekserý:
1. Materıkter men araldar muhıttardy qandaı bólikterge bóledi?
2. Jer betinde qandaı muhıttar bar?
3. Jer sharyndaǵy eń ulken muhıttyń kólemi qansha jáne onyń kólemin nemen salystyrýǵa bolady?
4. Ne sebepti bul muhıtqa «Tynyq muhıt» degen at berildi?
5. Tynyq muhıty qaı materıkter aralyǵyndaǵy aýmaqty alyp jatyr?
6. Búkil dúnıejúzilik muhıttyń eń tereń jeri qaısy?
7. Tynyq muhıttan eki ese kishi muhıt jáne onyń kólemi qansha?
8. Qaı baǵytta sozylyp jatyr, jaǵalaýynda qandaı materıkter bar?
9. Dúnıejúzindegi eń jyly muhıtty ata.
10. Jaǵalaýynda qandaı materıkter bar?
11. Dúnıejúzindegi eń kishkentaı muhıtty ata?
12. Qandaı materık jaǵalaýlarymen shektesedi?
13. Soltústik Muzdy Muhıtynyń qandaı erekshelikteri bar?
Semeı qalasy
geografıa pániniń muǵalimi
Bektýrsynova Aıgerım Amangeldınovna
Dúnıejúzilik muhıt jáne onyń bólikteri júkteý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Dúnıejúzilik muhıt týraly túsinik bere otyra taqyrypty meńgertý, «materık», «aral», «túbek», «teńiz», «shyǵanaq», «buǵaz» uǵymdaryn qalyptastyrý.
Damytýshylyq: Shyǵarmashylyq izdeniske baýlý, kartany jetik meńgere otyra, kartadan muhıttardy jáne onyń bólikterin kórsete bilýge, sıpattap aıtýǵa úıretý.
Tárbıelik: Oıyn arqyly alǵan bilimderin meńgerte otyra, sabaqqa qyzyǵýshylyqtaryn arttyryp, izdenimpazdyqqa, jyldamdyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: ınteraktıvti taqta arqyly jańa taqyrypty túsindirý.
Sabaqtyń ádisi: Túsindirmeli - ıllústratıvti jáne jartylaı izdený ádisi.
Sabaqtyń kórnekiligi: Dúnıe júziniń fızıkalyq kartasy, globýs, atlas, tirek - syzba slaıdtary, baǵalaý paraǵy.
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
Sabaqtyń maqsatymen tanystyryp, ótiletin sabaqtyń ereksheligin eskertý.
İİ Úı tapsyrmasyn suraý.
a) «Blıs - týrnır». «Durys jaýap – bal» júıesimen qoıylady.
Jerdegi sý
1. Kún júıesi planetalarynyń ishinde qaı planetada sý suıyq kúıde taralǵan? Jerde
2. Jer betindegi sý qandaı qabyqty quraıdy? Gıdrosfera.
3. Gıdrosferany quraıtyn jer betindegi sýǵa ne jatady? Muhıttar, teńizder, kólder, ózender, bógender, muzdyqtar, jer asty sýlary men atmosferadaǵy ylǵal.
4. Gıdrosferany quraıtyn barlyq sýdyń mólsheri qansha? 1, 6 mlrd. km³.
5. Gıdrosferany quraıtyn ár túrli sýlar qansha paıyzdy quraıdy? Tuzdy sý: muhıttar men teńizder - 96, 5%. Tushshy sý: muzdyqtar men turaqty qarlar - 1, 7%, jer asty sýlary - 1, 7%, ózen, kól, batpaq - 0, 06%
6. Gıdrosferanyń mańyzy qandaı? Tirshilik úshin.
7. Tushshy sýdy ne úshin paıdalanady? Ónerkásipte, aýyl sharýashylyǵynda, kúndelikti turmysta.
8. Tabıǵattaǵy sý qalaı jylynyp, sýynady, klımatqa áseri bar ma? Baıaý jylynyp, baıaý sýynady, sondyqtan jaz boıy kún sáýlesinen mol jylý jınap, qysta planetamyzdyń aýasyn jylytady.
9. Muhıttar men teńizderden jyl saıyn qansha mólsherde sý býlanady? 450 myń km³.
10. Qurlyqqa túsetin jaýyn - shashyn túri – qar, jańbyr, burshaq.
á) «Bilim bırjasy»
Oıyn sharty: taqtaǵa konvertter ilingen, olarda ártúrli deńgeıdegi tapsyrmalar. Árbir oqýshy konvertterden óz múmkindikterimen qabiletine qaraı tapsyrma alyp, daıyndalyp jaýap beredi. Jaýaptary aksıamen baǵalanady. Tolyq emes jaýap – sary; durys jaýap – jasyl; durys, biraq keńinen ashylmaǵan jaýap – qyzyl tústi aksıa alady.
Deńgeılik tapsyrmalar:
1. Bult qalaı túziledi?
2. Sý aınalymy barysynda qurylyqqa túsetin sý nelikten tushshy bolady?
1. Dúnıejúzilik sý aınalym degen ne?
2. Tabıǵattaǵy sý aınalymnyń mańyzy qandaı?
1. Ǵalamsharymyzdaǵy orasan mol sý massasy qalaı paıda bolǵan?
Bolashaqta sýdyń kólemi kóbeıýi múmkin be?
2. Dúnıejúzilik sý aınalymynyń shemasyn túsirip, tabıǵattaǵy sý aınalym qalaı ótetindigin áńgimelep ber.
İİİ Jańa taqyryp:
1. Dúnıjúzilik muhıt sýyn dıagram arqyly túsindirý.
Jer sharyndaǵy muhıttardy atap, globýstan jáne jarty sharlar kartasynan kórsetińder. Jer sharynyń sý basyp jatqan bóligin dúnıejúzilik muhıt dep ataıdy. Dúnıejúzilik muhıt Jer betiniń ¾ bóligi nemese 361 mln km² tıedi. Muhıttyń kez kelgen núktesinen qurlyqty kesip ótpeı - aq, kelesi núktesine jetýge bola ma? (Kartamen jumys)
Dúnıejúzilik muhıt birtutas, ol esh jerde bólinbeıdi, tek attary ǵana ár túrli.
2. Qurlyqtyń bólikterin tirek - syzba arqyly túsindirý
Muhıttar men teńizder qorshap jatqan qurlyq jer materıkter nemese kontınentter dep atalady. Dúnıejúzilik muhıttar qurlyqty neshe bólikke bólip jatyr? Dúnıe júzinde qandaı materıkter bar?
Qurlyqtyń bólikteri
Materıkter Araldar Túbekter
Eýrazıa 1. Materıktik Appenın
Soltústik Amerıka Madagaskar Labrodor
Ońtústik Amerıka Shrı - Lanka
Afrıka 2. Arhıpelag
Aýstralıa Indonezıa
Antarktıda 3. Janartaýlyq
Islandıa
Materıkterdiń ózine tán ereksheligi: Eýrazıa – eń úlken; Soltústik Amerıka – soltústik jarty sharda ornalasqan; Afrıka – eń ystyq; Ońtústik Amerıka – eń ylǵaldy; Aýstralıa – eń kishkentaı; Antarktıda – eń sýyq..
Sózdik dáptermen jumys: Qurlyqtyń barlyq barlyq jaǵynan sý qorshaǵan shaǵyn bóligi aral dep atalady. Qurlyqtyń sý keńistigine tereń suǵynyp kirip turǵan bóligin túbek dep ataıdy.
3. Ózara oqytý sabaǵy
Materıkter men araldar birtutas dúnıejúzilik muhıtty tórt bólikke – tórt muhıtqa bóledi.
Maqsaty: Dúnıejúzilik 4 muhıtty ózara oqý arqyly, mátindi meńgerýge úıretý.
Sharty: Jumys jupqa bólinip jurgiziledi.
1. Árbir oqýshy tapsyrma alady. Daıyndalýǵa ýaqyt beriledi
2. Daıyndalǵan soń oqýshy óz meńgergenin serigine aıtyp beredi, ıaǵnı «muǵalim» rólinde bolady, al oqýshy ony tyńdaıdy.
3. Endi róldermen aýysady.
Ózara oqytý sabaǵynda alǵan bilimderin tekserý:
1. Materıkter men araldar muhıttardy qandaı bólikterge bóledi?
2. Jer betinde qandaı muhıttar bar?
3. Jer sharyndaǵy eń ulken muhıttyń kólemi qansha jáne onyń kólemin nemen salystyrýǵa bolady?
4. Ne sebepti bul muhıtqa «Tynyq muhıt» degen at berildi?
5. Tynyq muhıty qaı materıkter aralyǵyndaǵy aýmaqty alyp jatyr?
6. Búkil dúnıejúzilik muhıttyń eń tereń jeri qaısy?
7. Tynyq muhıttan eki ese kishi muhıt jáne onyń kólemi qansha?
8. Qaı baǵytta sozylyp jatyr, jaǵalaýynda qandaı materıkter bar?
9. Dúnıejúzindegi eń jyly muhıtty ata.
10. Jaǵalaýynda qandaı materıkter bar?
11. Dúnıejúzindegi eń kishkentaı muhıtty ata?
12. Qandaı materık jaǵalaýlarymen shektesedi?
13. Soltústik Muzdy Muhıtynyń qandaı erekshelikteri bar?
Semeı qalasy
geografıa pániniń muǵalimi
Bektýrsynova Aıgerım Amangeldınovna
Dúnıejúzilik muhıt jáne onyń bólikteri júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Dúnıejúzilik muhıt jáne onyń bólikteri
