InfoHub Logo

          Qazaqtyń Alaý batyrynyń zamanynda bolsa kerek, attary Edil, Jaıyq degen eki adam bolypty. Edil Edildiń arǵy betin, Jaıyq Jaıyqtyń shyǵys betin qonystanypty desedi. Edildiń uly bar eken, Jaıyqtyń qyzyna quda túsedi. Edil kelinin almaq bolyp, balasyn bir jyl buryn uryn jiberipti. Qaınyna kelip bala attanarda, qalyńdyǵy kúıeýinen suraıdy: «Endi qashan kelesiń?» – dep. Kúıeýi: «Aldaǵy jyldyń kókteminde qazben birge kelemin» – depti. Kóktem shyǵa Jaıyq kelinderine aq otaýdyń kıizin tiktiredi, jeńgeleri kıiz tigip jatqanda, qastarynda uzatatyn bıkeshi otyr eken, myrs etip kúlip jiberipti. Ómirine bir kúlmegen qyz eken. Jeńgeleri jabyla surapty: «Aınalaıyn, bıkeshjan! Kúlgenińdi kórmegen edik, ne nársege kúldiń, aıt?» – dep. Qyz aıtpaıdy. Aqyry kishi jeńgesine aıtady. «Byltyr kúıeý shirkinińizden attanarda endi qashan kelesiz?» – dep suraǵanymda: «Aldaǵy jyl kóktemde qazben birge kelemin», – degen edi. Qaz qanatty qus, jerdegi adam ushqan qusqa ilese ala ma eken? Al, kelseń kóreıin, qazir bir top qaz ótti. Soǵan kúldim», – depti qyz.

          Sol mezette bireý: «Anaý tóbe basyndaǵy atyn ustap otyrǵan adam baǵanadan otyr, ne qylǵan adam?» – depti. Bilýge barsa, kúıeý eken. Aýyldaǵy qyz-qatyn aldynan shyǵypty. Kúıeý: «Men ázir otyramyn, meniń ózime bir otaý, atyma bir otaý tiktirińiz, sol bitken son, baramyn», – deıdi. «Attyń otaýynyń ishine eki astaý jasatyńdar, birine sút, birine sý toltyryńdar», – depti. Bári de bitipti, kúıeýdi aparypty, attyń bir jaǵyna bir astaý sútti, ekinshi jaǵyna bir astaý sýdy qoıyp sýytady. Kún týmaı, oıyn-toıdan úıine qaıtyp bara jatyp bir sýsyldaǵan qatyn «arnaıy otaý tiktirgen ne qylǵan at, kóreıinshi» dep, sabaý men týyrlyq etegin kóterip qalǵanda, sýyp turǵan at shoshyp ketip yshqynǵanda, keńirdegi úzilip ketip ólipti. Attyń súbeliginde artqa qaraı bitken qysqa eki qanaty bar eken, sýyǵanda birin sútke malyp, birin sýǵa malyp sýyp tur eken. Atty taý basyna aparyp adamsha jerlep, basyn nar órkesh topyraǵyna ornatady. Munan keıin kúıeý qaıǵylanyp, otaýda jatyp alady. Atasy Jaıyq kúıeýine: «Tursyn, bolyp bolǵanda, syrty túk, ishi boq bir aıýan ǵoı, men onyń ornyna bir at beremin, sol atpen erteń shyǵyp, bir kúnde aýylyna jetsin, bir qonyp qaıtyp, bir kúnde munda jetsin. Barý-kelýde jolynda ne kórse de maǵan baıan etsin», – depti. Kúıeýi oryndapty, at ta sondaı júırik, jaqsy at eken. Atasy amandasyp bolǵan soń, kúıeýinen jolda kórgenin surapty. Kúıeýi: «barýda eshteńe kórmedim, qaıtýda japan dúzde adamsyz qosaqta turǵan kóp qoıdy bir jetimek qozy emedi, biraq ta toımaıdy, muny kórdim; onan keıin mı dalada turǵan appaq otaýǵa kelip aıqaılap edim, dybys bermedi. Atymnan túsip esigin ashsam, adam joq, ishi tola sasyǵan ólimtik. Onan ótkende jónine qaraı ketip bara jatqan bir top qyz-kelinshek kórdim, jeteıin dep qattyraq júrsem de jete almadym, aqyry uzaı-uzaı ǵaıyp boldy», – depti. Atasy Jaıyq kúıeýine: «Japan dúzdegi qosaqta turǵan kóp saýlyq — halyq, emip jatqan jetimek qozy ákimderge mysal, halyqty qansha sorsa da toımaıdy; mı daladaǵy aq otaý kúndegi adambyz, syrtymyz sondaı ádemi, ishimiz ólimtikteı aram ǵoı; aldyńda jónine qaraı júrip bara jatqan bir top qyz-kelinshek osy kelýdegi maqsatyń edi, bul maqsatyń saǵan jetkizbeı ketse, maqsatyńa jete almaı, bos qaıtady ekensiń, shyraǵym», – depti.

          Kúıeý aýylyna ketken kúni qalyńdyǵy «aýyrdym» dep jatyp qalǵan eken, búgin aýrýy qatań jatypty, bir-eki kúnnen keıin dúnıeden qaıtypty. Kúıeý qalyńdyǵyn qolynan tory attyń qasyna qoıysyp, jylap-jylap eline qaıtypty. Osy kúngi Oral qalasynyń shyǵysyndaǵy «Toratbasy», «Qyzemshek», «Shyńǵyrlaý» degen jer attary sonan qalypty desedi.

---