Ejelgi Qazaqstan tarıhy
Aqtóbe qalasy.
Úsh tilde oqytatyn №21 orta mektep-gımnazıasynyń
tarıh páni muǵalimi Sársenbaeva Sáýlet Jamaladınqyzy
«Saqtardyń táýelsizdik úshin kúresi» taqyryby boıynsha jasalǵan «Tomırıs patshaıym» atty sahnalyq kórinis.
(6-klass oqýshylaryna yqshamdalyp jasalǵan)
1-kórinis: Saq ordasy. Tórde Tomırıs, Zarlyq qarıa
Tomırıs: Saqtardyń bir el bolyp birikkenin ańsaımyn. Biraq baqtalastar kedergi bolyp múmkindik beretin emes. Ár taıpanyń kósemi óz aldyna bı bolyp, baǵynǵysy kelmeıdi. Qalaı el bolamyz, qalaı birigemiz, Zarlyq qarıa?
Zarlyq qarıa: Eliń úshin otqa túsip kúıip júrsiń patshaıym! Bilemin, barlyq oıyń - saqtardyń basyn biriktirip, el etý. Saqtardy bólshektep basyn biriktirmeı júrgen taıpa kósemderi ǵoı. Shydaıyq, patshaıym. Sharshamaıyq, el bolý maqsatymyzdan tanbaıyq.
Saqshy kiredi: Patshaıym, Rústem batyr keldi, kirýge ruqsat suraıdy.
Tomırıs: Rústemdi osydan bes jyl buryn alys elderge barlaýshy etip jibergem, kelgen eken, ne aıtady eken, tyńdaıyq. Kirsin!
Rústem kiredi: Armysyń, padısham!
Tomırıs: Tórlet, Rústem batyr. Aman –esen oraldyń ba elińe, Qaı jerlerge bardyń, ne kórdiń aıta otyr, batyrym?
Rústem: Men kóp eldi araladym, kóp jerdi kórdim. Oıyma kóp nárseni túıdim. Grek qalalaryn, Egıpet saraılaryn da kórdim. Biraq, patshaıym, osy elderdiń bári bir patshany jeńýge jaramady.
Tomırıs: Ne boldy, túsinbedim. Keńirek aıtshy, Rústem?
Rústem: Parsy elinde Kır degen patsha bar. Áskeri óte kóp, jer qaıysady jáne jaqsy qarýlanǵan. Osy Kır patsha mańaıyndaǵy kóp elderdi baǵyndyrdy. Endi bizderge soǵys ashpaqshy. Soǵysqa daıyndalýda.
Tomırıs: Saq eli eshqashan jaýdan qorqyp kórmegen. Kelsin Kır! Qansha áskeri bolsa da, kóreıik! Erteńge barlyq taıpa kósemderin jınaıyq. Soǵys jaıyn taldaımyz.
Zarlyq qarıa: Jaýǵa qarsy bar taıpa birikpese bolmaıdy. Jaýshy attandyryńdar. Elimizge qaýip tóndi.
Tomırıs: Saqshy!
Saqshy kiredi, Tomırıs: Erteńge barlyq taıpa kósemderi jınalsyn.
Saqshy: Qup, ámirshim!
2-kórinis: Parsy ordasy. Tórde parsy patshasy Kır, qasynda elshisi Mardan.
Kır: Seniń qasymda aqylshy, elshi bolyp júrgenińe kóp boldy. Men saqtardyń eline joryq jasamaqpyn. Joryqqa shyǵar aldynda saǵan bir jumys tapsyrmaqpyn. Sen saqtardyń eline elshi bolyp barasyń.
Mardan: Kóp elge elshi etip burynnan da jiberip júrsiz, padısham. Bul joly da baramyn. Tomırıs hanymnyń eline baraıyn. Áskerin baıqaıyn. Sizdiń sálemińizdi jetkizeıin. Qansha kúshi bar eken, bile qaıtaıyn.
Kır: Qur sálemdi jetkizbeı, dushpanymyzdyń kúshin sanap kel jáne bizge jaqtasatyn adam bolsa, taýyp sóılesip kel. Altyn –kúmisti mol etip al. Al, bara ber.
Mardan: Ámirińizge quldyq!
3-kórinis: Saq ordasy. Tomırıs, Zarlyq qarıa, Sypataı, Sapar, Mardan.
Tomırıs: Al, sóıleı ber, elshi.
Mardan: Men parsy eliniń patshasy Kır jibergen elshimin. Meniń sizge aıtarym, Kır patsham Sizge baǵynsyn dep buıyrady. Bizdiń áskerimiz kóp jáne óte jaqsy qarýlanǵan. Osy sózge kelisseńiz, Sizdi laıyqty syılyqtar kútip otyr.
Sypataı: Myna elshi ne deıdi?
Tomırıs: Otyr, Sypataı, Elshige tıisýge bolmaıdy. Mardan, patshańa aıta bar, biz soǵysýǵa daıynbyz. Soǵysatyn jerin aıtsyn!
Mardan: Kónbeseń, Tomırıs, biz soǵysty bastaımyz. Soǵysatyn jerimiz –Iaksart –Syrdyń jaǵasy. Kır saqtardyń túbine jetedi!
Tomırıs: Endi Kırmen soǵysty taldaıyq. Úsh kúnnen soń maıdanǵa shyǵamyz. Sypataı barlaý áskerin basqarasyń.
4-kórinisi. Sapar men Mardan ońasha sóılesip otyrady.
Sapar: Ia, elshi, menimen nege sóılespek boldyń?
Mardan: Sen sıaqty batyrdyń erlikterin kóp estidim, qaıran qalyp súısindim. Erlikteriń tamasha eken. Biraq, meniń tań qalǵanym, er basyńmen áıel patsha – Tomırıske qalaı baǵynyp júrsiń. Óziń nege patsha bolmaısyń?
Sapar: Iá, patsha taǵyna otyrý armanym. Kedergi bolyp júrgen Tomırıs.
Mardan: Aqsha jaǵynan qınalma, bizge kómektesseń, biz saǵan járdem beremiz. Tomırısti jeńsek, saqtarǵa sen patsha bolasyń!
Sapar: Olaı bolsa, men de saǵan bir syrdy ashaıyn. Tomırıstiń jalǵyz uly – Sypataı sońdaryńnan erip barlaý áskerin bastamaqshy.
Mardan: Myna qupıańa kóp rahmet. Kelistik.
5 –kórinis. Kır ordasy, Mardan, Sapar, Kır.
Mardan: Ámirshim, aldyńyzǵa saq hanzadasy – Sypataıdy ákelip turmyn. Tutqynǵa aldyq. Sapar kómektesti.
Kır: Ákelińder, Saq hanzadasyn kóreıik.
Sypataıdy aıaq-qolyn baılap alyp kiredi.
Kır: Saqtyń batyr hanzadasy, erjúrek batyr bolsań, áskerbasy etip taǵaıyndaımyn. Maǵan qolbasshy bol.
Sypataı: Men elimdi eshqashan satpaımyn. Saǵan qyzmet etpeımin.
Kır: Olaı bolsa, óltirip, sheshesine jiberińder.
6 –kórinis: Saq ordasy, Tomırıs, Rústem, Zarlyq qarıa
Tomırıs: Kır patsha meniń jalǵyz ulymdy óltirip, meni syndyrmaq bolǵan eken. Ulymnyń qaza tapqany janyma batady. Biraq elimniń táýelsizdigi bárinen de joǵary. Atqa qonyńdar, saqtar azattyǵy úshin kúreske daıyndalyńdar!
Shaıqastan úzindi kórsetiledi.
Avtor sóılep turady: Jalǵyz ulynan aıyrylǵan Tomırıs mundaı qazaǵa kóz jasymen emes, kek qaıtarý arqyly jaýap berýge bel baılady. Tomırıs qýlyqqa kóshedi. Qorqyp jaýdan qashqandaı áreket jasaıdy. Kırdi áskeri jasyrynǵan taý shatqalyna alyp keledi, sol jerde qatty shaıqas bolyp, 200 myń parsy áskerin Kır patshamen birge joıyp jiberedi. Tipti parsylardyń jeńilgenin habarlaıtyn jaýshy da qaldyrmaı joıyp jiberedi. Tomırıs patsha saqtardy parsy jaýlap alýynan saqtady. Osylaısha saqtar táýelsizdigin saqtap qaldy.
7 –kórinis. Saq ordasy, Tomırıs, Zarlyq qarıa
Tomırıs: Qaýipti jaýdyń betin qaıtardyq. Elimizdiń azattyǵyn saqtap qaldyq, solaı emes pe, Zarlyq qarıa?
Zarlyq qarıa: Iá, patshaıym, Halqyńyzdy der kezinde basyn biriktirip, saqtap qaldyńyz. Qaıǵyǵa berilmeı kúsh – jigerińizdi jınaı bildińiz.
El birligi myqty bolsa,
Eshqandaı jaý ala almas.
Taptaımyn dep kelgen jaý,
Tabanyna sala almas.
Bári ornynan turady, jaılap shyǵyp ketedi.
Úsh tilde oqytatyn №21 orta mektep-gımnazıasynyń
tarıh páni muǵalimi Sársenbaeva Sáýlet Jamaladınqyzy
«Saqtardyń táýelsizdik úshin kúresi» taqyryby boıynsha jasalǵan «Tomırıs patshaıym» atty sahnalyq kórinis.
(6-klass oqýshylaryna yqshamdalyp jasalǵan)
1-kórinis: Saq ordasy. Tórde Tomırıs, Zarlyq qarıa
Tomırıs: Saqtardyń bir el bolyp birikkenin ańsaımyn. Biraq baqtalastar kedergi bolyp múmkindik beretin emes. Ár taıpanyń kósemi óz aldyna bı bolyp, baǵynǵysy kelmeıdi. Qalaı el bolamyz, qalaı birigemiz, Zarlyq qarıa?
Zarlyq qarıa: Eliń úshin otqa túsip kúıip júrsiń patshaıym! Bilemin, barlyq oıyń - saqtardyń basyn biriktirip, el etý. Saqtardy bólshektep basyn biriktirmeı júrgen taıpa kósemderi ǵoı. Shydaıyq, patshaıym. Sharshamaıyq, el bolý maqsatymyzdan tanbaıyq.
Saqshy kiredi: Patshaıym, Rústem batyr keldi, kirýge ruqsat suraıdy.
Tomırıs: Rústemdi osydan bes jyl buryn alys elderge barlaýshy etip jibergem, kelgen eken, ne aıtady eken, tyńdaıyq. Kirsin!
Rústem kiredi: Armysyń, padısham!
Tomırıs: Tórlet, Rústem batyr. Aman –esen oraldyń ba elińe, Qaı jerlerge bardyń, ne kórdiń aıta otyr, batyrym?
Rústem: Men kóp eldi araladym, kóp jerdi kórdim. Oıyma kóp nárseni túıdim. Grek qalalaryn, Egıpet saraılaryn da kórdim. Biraq, patshaıym, osy elderdiń bári bir patshany jeńýge jaramady.
Tomırıs: Ne boldy, túsinbedim. Keńirek aıtshy, Rústem?
Rústem: Parsy elinde Kır degen patsha bar. Áskeri óte kóp, jer qaıysady jáne jaqsy qarýlanǵan. Osy Kır patsha mańaıyndaǵy kóp elderdi baǵyndyrdy. Endi bizderge soǵys ashpaqshy. Soǵysqa daıyndalýda.
Tomırıs: Saq eli eshqashan jaýdan qorqyp kórmegen. Kelsin Kır! Qansha áskeri bolsa da, kóreıik! Erteńge barlyq taıpa kósemderin jınaıyq. Soǵys jaıyn taldaımyz.
Zarlyq qarıa: Jaýǵa qarsy bar taıpa birikpese bolmaıdy. Jaýshy attandyryńdar. Elimizge qaýip tóndi.
Tomırıs: Saqshy!
Saqshy kiredi, Tomırıs: Erteńge barlyq taıpa kósemderi jınalsyn.
Saqshy: Qup, ámirshim!
2-kórinis: Parsy ordasy. Tórde parsy patshasy Kır, qasynda elshisi Mardan.
Kır: Seniń qasymda aqylshy, elshi bolyp júrgenińe kóp boldy. Men saqtardyń eline joryq jasamaqpyn. Joryqqa shyǵar aldynda saǵan bir jumys tapsyrmaqpyn. Sen saqtardyń eline elshi bolyp barasyń.
Mardan: Kóp elge elshi etip burynnan da jiberip júrsiz, padısham. Bul joly da baramyn. Tomırıs hanymnyń eline baraıyn. Áskerin baıqaıyn. Sizdiń sálemińizdi jetkizeıin. Qansha kúshi bar eken, bile qaıtaıyn.
Kır: Qur sálemdi jetkizbeı, dushpanymyzdyń kúshin sanap kel jáne bizge jaqtasatyn adam bolsa, taýyp sóılesip kel. Altyn –kúmisti mol etip al. Al, bara ber.
Mardan: Ámirińizge quldyq!
3-kórinis: Saq ordasy. Tomırıs, Zarlyq qarıa, Sypataı, Sapar, Mardan.
Tomırıs: Al, sóıleı ber, elshi.
Mardan: Men parsy eliniń patshasy Kır jibergen elshimin. Meniń sizge aıtarym, Kır patsham Sizge baǵynsyn dep buıyrady. Bizdiń áskerimiz kóp jáne óte jaqsy qarýlanǵan. Osy sózge kelisseńiz, Sizdi laıyqty syılyqtar kútip otyr.
Sypataı: Myna elshi ne deıdi?
Tomırıs: Otyr, Sypataı, Elshige tıisýge bolmaıdy. Mardan, patshańa aıta bar, biz soǵysýǵa daıynbyz. Soǵysatyn jerin aıtsyn!
Mardan: Kónbeseń, Tomırıs, biz soǵysty bastaımyz. Soǵysatyn jerimiz –Iaksart –Syrdyń jaǵasy. Kır saqtardyń túbine jetedi!
Tomırıs: Endi Kırmen soǵysty taldaıyq. Úsh kúnnen soń maıdanǵa shyǵamyz. Sypataı barlaý áskerin basqarasyń.
4-kórinisi. Sapar men Mardan ońasha sóılesip otyrady.
Sapar: Ia, elshi, menimen nege sóılespek boldyń?
Mardan: Sen sıaqty batyrdyń erlikterin kóp estidim, qaıran qalyp súısindim. Erlikteriń tamasha eken. Biraq, meniń tań qalǵanym, er basyńmen áıel patsha – Tomırıske qalaı baǵynyp júrsiń. Óziń nege patsha bolmaısyń?
Sapar: Iá, patsha taǵyna otyrý armanym. Kedergi bolyp júrgen Tomırıs.
Mardan: Aqsha jaǵynan qınalma, bizge kómektesseń, biz saǵan járdem beremiz. Tomırısti jeńsek, saqtarǵa sen patsha bolasyń!
Sapar: Olaı bolsa, men de saǵan bir syrdy ashaıyn. Tomırıstiń jalǵyz uly – Sypataı sońdaryńnan erip barlaý áskerin bastamaqshy.
Mardan: Myna qupıańa kóp rahmet. Kelistik.
5 –kórinis. Kır ordasy, Mardan, Sapar, Kır.
Mardan: Ámirshim, aldyńyzǵa saq hanzadasy – Sypataıdy ákelip turmyn. Tutqynǵa aldyq. Sapar kómektesti.
Kır: Ákelińder, Saq hanzadasyn kóreıik.
Sypataıdy aıaq-qolyn baılap alyp kiredi.
Kır: Saqtyń batyr hanzadasy, erjúrek batyr bolsań, áskerbasy etip taǵaıyndaımyn. Maǵan qolbasshy bol.
Sypataı: Men elimdi eshqashan satpaımyn. Saǵan qyzmet etpeımin.
Kır: Olaı bolsa, óltirip, sheshesine jiberińder.
6 –kórinis: Saq ordasy, Tomırıs, Rústem, Zarlyq qarıa
Tomırıs: Kır patsha meniń jalǵyz ulymdy óltirip, meni syndyrmaq bolǵan eken. Ulymnyń qaza tapqany janyma batady. Biraq elimniń táýelsizdigi bárinen de joǵary. Atqa qonyńdar, saqtar azattyǵy úshin kúreske daıyndalyńdar!
Shaıqastan úzindi kórsetiledi.
Avtor sóılep turady: Jalǵyz ulynan aıyrylǵan Tomırıs mundaı qazaǵa kóz jasymen emes, kek qaıtarý arqyly jaýap berýge bel baılady. Tomırıs qýlyqqa kóshedi. Qorqyp jaýdan qashqandaı áreket jasaıdy. Kırdi áskeri jasyrynǵan taý shatqalyna alyp keledi, sol jerde qatty shaıqas bolyp, 200 myń parsy áskerin Kır patshamen birge joıyp jiberedi. Tipti parsylardyń jeńilgenin habarlaıtyn jaýshy da qaldyrmaı joıyp jiberedi. Tomırıs patsha saqtardy parsy jaýlap alýynan saqtady. Osylaısha saqtar táýelsizdigin saqtap qaldy.
7 –kórinis. Saq ordasy, Tomırıs, Zarlyq qarıa
Tomırıs: Qaýipti jaýdyń betin qaıtardyq. Elimizdiń azattyǵyn saqtap qaldyq, solaı emes pe, Zarlyq qarıa?
Zarlyq qarıa: Iá, patshaıym, Halqyńyzdy der kezinde basyn biriktirip, saqtap qaldyńyz. Qaıǵyǵa berilmeı kúsh – jigerińizdi jınaı bildińiz.
El birligi myqty bolsa,
Eshqandaı jaý ala almas.
Taptaımyn dep kelgen jaý,
Tabanyna sala almas.
Bári ornynan turady, jaılap shyǵyp ketedi.
You Might Also Like
-
Qazirgi tańda qoǵamdy damytý úshin orta mekteptiń aldynda turǵan negizgi mindetterdiń biri – oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin barynsha ashyp, tolyqqandy qoǵam qurýǵa óziniń bar múmkindigin jumsaıtyn...
