Ertegi, onyń túrleri
Taqyryby: Ertegi, onyń túrleri
Maqsaty:
a) bilimdiligi: Oqýshylardy ertegiler mazmunymen tanystyrý, mazmuny arqyly sýret salýǵa úıretý. Jeke tulǵanyń rýhanı mádenıetin qalyptastyrý, balalardyń beıneleý qabiletin shyńdaý.
á) damytýshylyǵy: Ertegiler álemi týraly tanymyn keńeıtý. İzdený, zertteý qabiletterin damytý. Ertegi mazmunymen qyzyqtyrý nátıjesinde oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, olardyń boıynda shyǵarmashylyq izdenis qalyptastyrý, kórkemdik talǵamyn, shyǵarmashylyq qıalyn, oılaý keńistigin damytý.
b) tárbıeligi: Ertegilerdiń negizgi ıdeıasy men tárbıelik mánine arqaý bolǵan ultymyzdyń asyl qasıetterin sińirý. Oqýshylardyń ulttyq ónerge degen súıispenshiligin molaıtý, belsendilikterin shyńdaý.
Kórnekiligi: ádebıet elektrondyq oqýlyǵy, ertegi keıipkerleri, demonstrasıalyq qaǵazdar, kórme.
Sabaqtyń túri: damytýshylyq.
Sabaqtyń tıpi: bilimdi damytý.
Sabaqtyń ádis - tásilderi: mıǵa shabýyl, «5 joldyq óleń qurastyrý», «2 juldyz bir tilek» (STO baǵdarlamasynyń strategıalary); taldaý, jınaqtaý, júıeleý; derbes, juptyq, ujymdyq jumys.
Sabaqtyń barysy:
Psıhologıalyq daıyndyq.
1/oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý;
2/sabaq maqsatyn anyqtaý;
3/bir - birlerine sáttilik tileý.
4/topqa bólý. Balalarǵa geometrıalyq fıgýralar taratylady. Sol geometrıalyq fıgýraǵa baılanysty toptasyp otyrady.
Ótken taqyrypty qaıtalaý
Ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp,«mıǵa shabýyl»ádisimen bilimderin tekserý.
- Halyq aýyz ádebıeti degenimiz ne?
- Halyq aýyz ádebıeti degenimiz urpaqtan - urpaqqa taraǵan ádebıet.
- Ǵylymı tilde halyq aýyz ádebıeti qalaı atalady
- Ǵylymı tilde halyq aýyz ádebıeti - folkler dep atalady.
- Fólklordyń qandaı túrlerin bilemiz?
- Fólklordyń túrleri: jumbaq, jańyltpash, maqal - mátel.
A ) Jumbaqtyń ereksheligi nede? Mysal keltirińder
Jumbaqtar adamnyń aqyl - oıyn keńeıtip, tapqyrlyqqa, salystyrýǵa úıretedi.
Mysaldar: Bir túkti kilem,
Bir túksiz kilem. (aspan, jer)
Kóp baýyrsaq bir qalash. (aı)
Á) Jańyltpashtyń paıdasy qandaı? Mysal keltirińder
Jańyltpashtar da halyq aýyz ádebıetiniń bir túri. Mazmuny ártúrli bolyp keledi. Paıdalyǵy: tildi damytady, durys jáne ádemi sóıleýge úıretedi, tildi shıratady.
Mysaldar:
B) Maqal - mátelderdiń tárbıelik máni. Mysal keltirińder.
Maqaldarda oı tujyrymdalyp, danalyq qorytyndysy aıtylady.
Maqal - mátelder qysqa da nusqa bolady.
Mysaldar: Otan týraly. Otan – ottan da ystyq.
Eńbek týraly. Eńbeksiz ómir – sóngen
Oqý týraly. Oqý - bilim azyǵy,
Bilim – yrys qazyǵy. t. b.
Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý.
«Baıaǵy ótken zamanda bir shal men kempirdiń ……. bolypty» nemese «Erte, erte, ertede, eshki júni bórte de» dep te bastalady. sońynda olar «sóıtip muratyna jetipti» únemi jaqsylyqpen aıaqtalady.
Maǵynany taný Elektrondyq oqýlyqpen jumys
Ertegiler aýyz ádebıetiniń eń kóne janryna jatady. Bularda kóbinese ómirde sırek kezdesetin nemese múlde kezdespeıtin oıdan shyǵarylatyn oqıǵalar baıandalady. Ol aýyzsha aıtylyp, el esine ǵasyrlar boıy saqtalyp, urpaqtan - urpaqqa aýysyp, bizdiń dáýirimizge jetken. Ertegiler kóbinese qara sóz túrinde aıtylady. Keıde óleń túrinde de kezdesedi.
Ertegiler mynandaı janrlarǵa bólinedi:
Qıal - ǵajaıyp;
Haıýanattar týraly;
Shynshyl ertegi;
Qıal - ǵajaıyp ertegileriniń oqıǵasy qıalǵa, fantazıaǵa quralǵan, ómirde bolmaıtyn nárseler týraly baıandalady baıandalady. Olar jeti basty jylanmen, jalǵyz kózdi dáýmen, jalmaýyz kempir, mystan kempir, nebir qubyjyqtarmen kúres ústinde bar asyl qasıetterimen kórinedi. Olar kókke ushady, jer astyna túsedi, teńizderden ótedi, azaby mol qıyn - qystaý oqıǵalarda aqyl, aıla - tásilin asyryp, jeńip shyǵady. Bul ertegilerdi oqı otyryp jamannan jırenip, jaqsydan úırenýge tyrysady. Mysaly: «Altyn saqa», «Er Tóstik», «Altyn balyq» t. b. Keıipkerleri: jalmaýyz, jeztyrnaq, mystan kempir.
Ata - babamyz tórt túlik maldy qadirlep, pir tutqan. Balalarǵa eń jaqyn ertegiler haıýanattar týraly ertegiler. Haıýanattar týraly ertegilerdiń keıipkerleri ań, qus, úı janýarlary bolady. Alaıda olar adamǵa tán qasıetter, áreketter ıesi bolyp sýretteledi de sol arqyly sum - qıanatshyl, aramza, qý minez qylyqtar áshkerelenedi, eńbeksúıgishtigi, batyldyǵy, adaldyǵy sýretteledi.
Shynshyl ertegiler halyq ómirin, turmysyn shyndyq turǵydan beıneleıdi. Atqa minerlerdiń is - áreketterin áshkereleıdi. Ertegilerdiń tili kórkem, qarapaıym, túsinikti jeńil keledi. Sender qurmetti jas dostar, erteginiń osylaı tili arqyly halyqtyń óz ómirlerin jaqsartý jolyndaǵy arman - tilekterin, tamasha qıaldaryn bilimmen qosa ózderinde solaı qıaldaýǵa, armandaýǵa úırenesińder. Erteginiń kórkem de, jeńil til senderdiń qıaldaryńa qanat bitirip, armandy aqıqatatady, qaıratty isterge qulshyndyrady. Sheshen sóıleýge, óz oılaryńda ádemi baıandaýǵa úıretedi. Til qudireti seni nebir qupıa syrlar álemine jeteleıdi, kózińdi ashyp, keremetterdi tanytady. Halyq ertegilerin súıe bil, súısine oqy, odan til úıren, mánin, mazmunyn ańǵar!
Jaqsy qasıetterin boıǵa sińir! Ertegi saǵan ómir boıy adal serik bola alady.
Sergitý sáti: «Zerek bala» oıyny oınalady. Sharty berilgen suraqtarǵa tez arada jaýap berý. Jaýap bergen balaǵa upaı berý
Qoı basqaratyn janýar (Eshki)
Ań patshasy (Arystan)
Apań - apań, eski shapan,
Iir qobyz, jaryq qundyz (Túıe)
Qaltasynda balasy, ol qandaı ań? (Kengýrý)
Mal terisinen jasalatyn qystyq, jyly kıim. (İshik)
Jel soqsa shal domalaı jóneledi eken. Sodan oǵan qandaı at qoıypty. (qańbaq)
Tústi áıteýir bir balyq,
Bolmady jaı balyǵym
Altyn balyq kádimgi,
Adam qusap qalypty,
Adam qusap sóıleıdi...
- Bul qaı erteginiń jalǵasy.
(Altyn balyq)
Baýyrsaqtyń ertegisindegi baýyrsaq ánin aıt.
Ertegilerde aılaker qý bolyp oınaıtyn haıýanat.
(Túlki)
5. Oı tolǵanys.
Múltıplıkasıalyq ertegi túri usynylady. («Ańqaý arystan» ertegisi)
Tapsyrmalar aldyn ala 3 topqa berilip, ertegini kórý barysynda suraqtarǵa jaýap izdeý mindetteledi.
A) Qandaı ertegi túrine jatqyzasyńdar?
(Haıýanattar týraly ertegisine jatqyzamyz.)
Á) Basty keıipkeri?
(Basty keıipkerleri: túıe, tyshqan)
B) Keıipkerlerin atap ótińder
( Keıipkerleri: tyshqan, túıe, arystan, qoı, qoıan, jylqy, sıyr, maımyl, taýyq, ıt.)
V) Ertegini qalaı atar edińder?
( «Múshel», «12 - aı», «haıýanattar».)
G) Ertegi unady ma?
Ǵ/ Qandaı túıin shyǵaramyz?
Refleksıa. «2 juldyz bir tilek» jeke dara jumys
Úı tapsyrmasy:
1) Eki teke ertegisin qoıylymyn daıarlaý
2) Ertegiler mazmuny boıynsha ılústrasıa jasap kelý.
Baǵalaý: Oqýshylardyń bir - birlerin baǵalaýy.
Arystan -
Túlki -
Qandaı ertegi túrine jatqyzasyń?
Basty keıipkerler neler?
Jalpy keıipkerlerdi ata
Keıipkerlerge minezdeme ber.
Ertegini qalaı atar edińder?
Ertegiden qandaı túıin shyǵardyń?
Búgingi sabaqta qoldanylatyn ádister
1.«Mıǵa shabýyl» ádisi
2.«Zerek bala» oıyny
3. Múltıplıkasıalyq ertegi demonstrasıalyq ádis
4.«5 joldyq óleń qurastyrý» toptyq jumys
«2 juldyz bir tilek» jeke dara jumys
Maqsaty:
a) bilimdiligi: Oqýshylardy ertegiler mazmunymen tanystyrý, mazmuny arqyly sýret salýǵa úıretý. Jeke tulǵanyń rýhanı mádenıetin qalyptastyrý, balalardyń beıneleý qabiletin shyńdaý.
á) damytýshylyǵy: Ertegiler álemi týraly tanymyn keńeıtý. İzdený, zertteý qabiletterin damytý. Ertegi mazmunymen qyzyqtyrý nátıjesinde oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, olardyń boıynda shyǵarmashylyq izdenis qalyptastyrý, kórkemdik talǵamyn, shyǵarmashylyq qıalyn, oılaý keńistigin damytý.
b) tárbıeligi: Ertegilerdiń negizgi ıdeıasy men tárbıelik mánine arqaý bolǵan ultymyzdyń asyl qasıetterin sińirý. Oqýshylardyń ulttyq ónerge degen súıispenshiligin molaıtý, belsendilikterin shyńdaý.
Kórnekiligi: ádebıet elektrondyq oqýlyǵy, ertegi keıipkerleri, demonstrasıalyq qaǵazdar, kórme.
Sabaqtyń túri: damytýshylyq.
Sabaqtyń tıpi: bilimdi damytý.
Sabaqtyń ádis - tásilderi: mıǵa shabýyl, «5 joldyq óleń qurastyrý», «2 juldyz bir tilek» (STO baǵdarlamasynyń strategıalary); taldaý, jınaqtaý, júıeleý; derbes, juptyq, ujymdyq jumys.
Sabaqtyń barysy:
Psıhologıalyq daıyndyq.
1/oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý;
2/sabaq maqsatyn anyqtaý;
3/bir - birlerine sáttilik tileý.
4/topqa bólý. Balalarǵa geometrıalyq fıgýralar taratylady. Sol geometrıalyq fıgýraǵa baılanysty toptasyp otyrady.
Ótken taqyrypty qaıtalaý
Ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp,«mıǵa shabýyl»ádisimen bilimderin tekserý.
- Halyq aýyz ádebıeti degenimiz ne?
- Halyq aýyz ádebıeti degenimiz urpaqtan - urpaqqa taraǵan ádebıet.
- Ǵylymı tilde halyq aýyz ádebıeti qalaı atalady
- Ǵylymı tilde halyq aýyz ádebıeti - folkler dep atalady.
- Fólklordyń qandaı túrlerin bilemiz?
- Fólklordyń túrleri: jumbaq, jańyltpash, maqal - mátel.
A ) Jumbaqtyń ereksheligi nede? Mysal keltirińder
Jumbaqtar adamnyń aqyl - oıyn keńeıtip, tapqyrlyqqa, salystyrýǵa úıretedi.
Mysaldar: Bir túkti kilem,
Bir túksiz kilem. (aspan, jer)
Kóp baýyrsaq bir qalash. (aı)
Á) Jańyltpashtyń paıdasy qandaı? Mysal keltirińder
Jańyltpashtar da halyq aýyz ádebıetiniń bir túri. Mazmuny ártúrli bolyp keledi. Paıdalyǵy: tildi damytady, durys jáne ádemi sóıleýge úıretedi, tildi shıratady.
Mysaldar:
B) Maqal - mátelderdiń tárbıelik máni. Mysal keltirińder.
Maqaldarda oı tujyrymdalyp, danalyq qorytyndysy aıtylady.
Maqal - mátelder qysqa da nusqa bolady.
Mysaldar: Otan týraly. Otan – ottan da ystyq.
Eńbek týraly. Eńbeksiz ómir – sóngen
Oqý týraly. Oqý - bilim azyǵy,
Bilim – yrys qazyǵy. t. b.
Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý.
«Baıaǵy ótken zamanda bir shal men kempirdiń ……. bolypty» nemese «Erte, erte, ertede, eshki júni bórte de» dep te bastalady. sońynda olar «sóıtip muratyna jetipti» únemi jaqsylyqpen aıaqtalady.
Maǵynany taný Elektrondyq oqýlyqpen jumys
Ertegiler aýyz ádebıetiniń eń kóne janryna jatady. Bularda kóbinese ómirde sırek kezdesetin nemese múlde kezdespeıtin oıdan shyǵarylatyn oqıǵalar baıandalady. Ol aýyzsha aıtylyp, el esine ǵasyrlar boıy saqtalyp, urpaqtan - urpaqqa aýysyp, bizdiń dáýirimizge jetken. Ertegiler kóbinese qara sóz túrinde aıtylady. Keıde óleń túrinde de kezdesedi.
Ertegiler mynandaı janrlarǵa bólinedi:
Qıal - ǵajaıyp;
Haıýanattar týraly;
Shynshyl ertegi;
Qıal - ǵajaıyp ertegileriniń oqıǵasy qıalǵa, fantazıaǵa quralǵan, ómirde bolmaıtyn nárseler týraly baıandalady baıandalady. Olar jeti basty jylanmen, jalǵyz kózdi dáýmen, jalmaýyz kempir, mystan kempir, nebir qubyjyqtarmen kúres ústinde bar asyl qasıetterimen kórinedi. Olar kókke ushady, jer astyna túsedi, teńizderden ótedi, azaby mol qıyn - qystaý oqıǵalarda aqyl, aıla - tásilin asyryp, jeńip shyǵady. Bul ertegilerdi oqı otyryp jamannan jırenip, jaqsydan úırenýge tyrysady. Mysaly: «Altyn saqa», «Er Tóstik», «Altyn balyq» t. b. Keıipkerleri: jalmaýyz, jeztyrnaq, mystan kempir.
Ata - babamyz tórt túlik maldy qadirlep, pir tutqan. Balalarǵa eń jaqyn ertegiler haıýanattar týraly ertegiler. Haıýanattar týraly ertegilerdiń keıipkerleri ań, qus, úı janýarlary bolady. Alaıda olar adamǵa tán qasıetter, áreketter ıesi bolyp sýretteledi de sol arqyly sum - qıanatshyl, aramza, qý minez qylyqtar áshkerelenedi, eńbeksúıgishtigi, batyldyǵy, adaldyǵy sýretteledi.
Shynshyl ertegiler halyq ómirin, turmysyn shyndyq turǵydan beıneleıdi. Atqa minerlerdiń is - áreketterin áshkereleıdi. Ertegilerdiń tili kórkem, qarapaıym, túsinikti jeńil keledi. Sender qurmetti jas dostar, erteginiń osylaı tili arqyly halyqtyń óz ómirlerin jaqsartý jolyndaǵy arman - tilekterin, tamasha qıaldaryn bilimmen qosa ózderinde solaı qıaldaýǵa, armandaýǵa úırenesińder. Erteginiń kórkem de, jeńil til senderdiń qıaldaryńa qanat bitirip, armandy aqıqatatady, qaıratty isterge qulshyndyrady. Sheshen sóıleýge, óz oılaryńda ádemi baıandaýǵa úıretedi. Til qudireti seni nebir qupıa syrlar álemine jeteleıdi, kózińdi ashyp, keremetterdi tanytady. Halyq ertegilerin súıe bil, súısine oqy, odan til úıren, mánin, mazmunyn ańǵar!
Jaqsy qasıetterin boıǵa sińir! Ertegi saǵan ómir boıy adal serik bola alady.
Sergitý sáti: «Zerek bala» oıyny oınalady. Sharty berilgen suraqtarǵa tez arada jaýap berý. Jaýap bergen balaǵa upaı berý
Qoı basqaratyn janýar (Eshki)
Ań patshasy (Arystan)
Apań - apań, eski shapan,
Iir qobyz, jaryq qundyz (Túıe)
Qaltasynda balasy, ol qandaı ań? (Kengýrý)
Mal terisinen jasalatyn qystyq, jyly kıim. (İshik)
Jel soqsa shal domalaı jóneledi eken. Sodan oǵan qandaı at qoıypty. (qańbaq)
Tústi áıteýir bir balyq,
Bolmady jaı balyǵym
Altyn balyq kádimgi,
Adam qusap qalypty,
Adam qusap sóıleıdi...
- Bul qaı erteginiń jalǵasy.
(Altyn balyq)
Baýyrsaqtyń ertegisindegi baýyrsaq ánin aıt.
Ertegilerde aılaker qý bolyp oınaıtyn haıýanat.
(Túlki)
5. Oı tolǵanys.
Múltıplıkasıalyq ertegi túri usynylady. («Ańqaý arystan» ertegisi)
Tapsyrmalar aldyn ala 3 topqa berilip, ertegini kórý barysynda suraqtarǵa jaýap izdeý mindetteledi.
A) Qandaı ertegi túrine jatqyzasyńdar?
(Haıýanattar týraly ertegisine jatqyzamyz.)
Á) Basty keıipkeri?
(Basty keıipkerleri: túıe, tyshqan)
B) Keıipkerlerin atap ótińder
( Keıipkerleri: tyshqan, túıe, arystan, qoı, qoıan, jylqy, sıyr, maımyl, taýyq, ıt.)
V) Ertegini qalaı atar edińder?
( «Múshel», «12 - aı», «haıýanattar».)
G) Ertegi unady ma?
Ǵ/ Qandaı túıin shyǵaramyz?
Refleksıa. «2 juldyz bir tilek» jeke dara jumys
Úı tapsyrmasy:
1) Eki teke ertegisin qoıylymyn daıarlaý
2) Ertegiler mazmuny boıynsha ılústrasıa jasap kelý.
Baǵalaý: Oqýshylardyń bir - birlerin baǵalaýy.
Arystan -
Túlki -
Qandaı ertegi túrine jatqyzasyń?
Basty keıipkerler neler?
Jalpy keıipkerlerdi ata
Keıipkerlerge minezdeme ber.
Ertegini qalaı atar edińder?
Ertegiden qandaı túıin shyǵardyń?
Búgingi sabaqta qoldanylatyn ádister
1.«Mıǵa shabýyl» ádisi
2.«Zerek bala» oıyny
3. Múltıplıkasıalyq ertegi demonstrasıalyq ádis
4.«5 joldyq óleń qurastyrý» toptyq jumys
«2 juldyz bir tilek» jeke dara jumys
You Might Also Like
-
Mańǵystaý oblysy, Jańaózen qalasy,
