InfoHub Logo

Qazaq halqynyń tikeleı saıası – teorıalyq oı – bilimi joq basshynyń kelýimen baılanysty bul oqıǵa tarıh sahnasynda «Kishi Qazan» ataýymen belgili. Goloshekınniń 1925 jyldan, ıaǵnı, basshy bolǵan ýaqytynan bastap qazaq halqy Goloshekınniń olqy- solqy saıasatynan talaı azapty kúnderdi basynan keshirdi.

«Qazaq halqyn keńestendirý qajettiligin» uran etip, «Kishi Qazan» revolúsıasyn jasaýǵa bel býǵan edi – mys. Goloshekın men onyń qol astyndaǵy ıakı tóńiregindegiler qazaq halqynyń áleýmettik – ekonomıkalyq mánin túsinbeı, qazaq halqy Qazan revolúsıasynyń shańy da «tımegendigin» aıtady. Kapıtalısik qatynas, rýlyq qaýym ústemdigi, baı – shonjarlardyń shabyndyq jerlerdi ıelenýi – basshysymaqtardyń kózine bir úlken qatelik bolǵandaı kórindi. Al, munyń negizgi máni, qazaq halqynyń negizgi sharýashylyǵy  dástúrli mal sharýashylyǵy, mal ekendigin uǵynbaýy. Maly joq qarapaıym qazaqtarǵa jaıylym qajet emes, kerisinshe maly bar baılarǵa jerdiń qajet ekendigin túsinbeýinde, tórt – túligi bolmasa, jaıylymnyń qajeti joq ekendiginde...

Osy qate oıdyń jeteginde ketken Goloshekın reforma qabyldaıdy. Shabyndyq jáne egistik jerlerdi bólý naýqany 1926 jyldyń shilde aıynda bastalyp ketken edi.  Qýanyshqa oraı, bul reformanyń sátsiz aıaqtalǵandyǵy jóninde derekterden belgili bolyp otyr jáne osy sebepten keıin basshylardyń orynan alynýy oqıǵasy oryn alǵan.

Bul naýqandy júzege asyra almaǵanyna «qapalanǵan» Goloshekın, tike jáne tóte jolyn, jazasyz halyqtyń qany sýdaı sharpyp, sar dalany qan qaqsatatyn joldy tańdady. Sonyń bir baǵyty  1928 j. 27 tamyzda “Baılardyń sharýashylyǵyn tárkileý týraly” jáne 13 qyrkúıekte “Tárkileýge qarsylyq kórsetkeni úshin qylmystyq jaýapqa tartý jáne iri, jartylaı iri feodaldardy kóshirý týraly” dep atalǵan eki qaýlynyń shyǵýy sebep.

Mine, qazaq halqynyń basyna qaradaı úıilgen bulttyń jaqyn arada seıilmeýine naq kez osy bolǵan edi. Reforma ataýy bir bólek taqyryp bolsa, reforma is júzinde baı qazaqtardyń malyn ǵana tárkilemegen edi, ol jalshy, qarapaıym jumysshylardyń kúndelikti kún –kórisin kórip otyrǵan kedeı qazaqtarynyń malyn da tárkileý edi. Mine, baǵzy sharýashylyǵanan aıyryp, jese – eti, ishse – sýsyny, minse – kóligi bolǵan jalǵyz tuıaq malynan aıyrylǵan qazaqtyń tirelgen jeri bir ǵana edi – jut.

Goloshekınniń qoldan jasalǵan saıasatynyń qateri tikeleı qazaq halqynyń kózin joıyp, birde – bir tuqymyn qaldyrmaý edi. Onyń bul maqsaty, ókinishke oraı, júzege asyp kúni búginge deıin qazaq halqynyń saıası – ekonomıkalyq turǵysyna óz keri áserin tanytty.

Sultan Baǵdat Sultanqyzy

Jýrnalısıka fakúlteti

1 - kýrs stýdenti

---