Júıke júıesi. Júıke júıesiniń gıgıenasy. Sezim músheleri
Sabaqtyń taqyryby: Júıke júıesi. Júıke júıesiniń gıgıenasy. Sezim músheleri
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Júıke júıesi jáne sezim músheleriniń mańyzy, qurylysy jáne qyzmeti týraly oqýshylarǵa túsinik qalyptastyrý; Júıke júıesi jáne sezim músheleriniń gıgıenasymen tanystyrý arqyly ár túrli aýrýlardyń aldyn alýǵa baýlý, óz densaýlyqtaryn qadirleýge, qurmetteýge baýlý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń aqyl - oı eńbegine úırený daǵdylaryn damytý, salystyrý, taldaý, qorytyndylaý; kitappen jumys isteý.
Tárbıelik: Oqýshylardy jaýapkershilikpen jumysty oryndaýǵa, uıymshyldyqqa baýlyp, tárbıeleý;
Sabaqtyń kórnekiligi: syzbalar, sýretter, býklet
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
1) Úı tapsyrmasyn suraý.
Syzbamen jumys.
2) Jańa sabaq
a) oqýshylardy topqa bólý
1. Top
Tis tazartatyn qural.
Ol sýdan qorqady, odan kir qorqady.
Tamaqtan ýlanýy múmkin be?
Jalqaýdyń dosy.
Tynys joldaryna ne jatady?
2. Top.
Aına ne úshin kerek?
Shynyǵatyn sabaq.
Taban neniń bóligi?
Aýrý adam qaıda jatady?
Tistiń túsi qandaı?
3. Top
Mıkrob degenimiz ne?
Nemen qorektenesiń?
Zıandy ádetterge neler jatady?
Neshe jyl mezgili bar?
Asty qorytatyn múshe.
Sezim músheleriniń qyzmeti arqyly jumbaqty taby.
1. Oqýshynyń arqasyna árip salý. (teri )
2. Tilimen dám sezý. (til )
3. Iis sezý.(muryn)
SERGİTÝ SÁTİ
Adamnyń júıke júıesi mı, julyn jáne deneniń barlyq múshelerine taraıtyn júıke tamyrlarynan turady. Júıke júıesi adam denesindegi ár túrli úılesimdi qyzmet atqarýyn, aǵzanyń birtutas is - áreketin qamtamasyz etedi.
Sezim múshelerine: kóz, qulaq, muryn, til, teri jatady.
Kóz gıgıenasy.
Qasań qabyqtyń bulyńǵyrlanýy nemese kórmeýi kózdiń zaqymdanýynan bolady. Kóz adamnyń mańdaıdaǵy juldyzy bolǵandyqtan, ony qorǵaı bilý abzal.
1. Kózdi bógde zattardyń túsýinen qorǵaı bilý.
2. Jumys ornyndaǵy jaryqty rettep otyrý.
3. Sham jaryǵyn sol jaqtan túsirý.
4. Kitapty oqyǵanda, is tikkende kózden 30 - 35 sm qashyqtyqta ustaý.
5. Teledıdardy 3 - 5 m qashyqtyqtan kórý.
6. Vıtamındi (ásirese «A») tamaq ishý.
7. Oı eńbegi men dene eńbegin almastyryp otyrý.
8. Kitapty kólikte, jatyp oqymaý.
9. Temeki tartpaý, zıandy ádetterden aýlaq bolý.
10. Mektep sheberhanasynda qorǵanysh kózáınek kıý.
11. Shań - tozań, mıkrobtardan saqtaý.
Estý gıgıenasy.
Estý múshesi bas súıektiń samaı súıegine tereń ornalasqan. Áıtse de zıandy áserlerden, ınfeksıa enýinen saqtaý kerek. Estý jolynyń túbinde qulyq bóletin bezder bar. Qulyqtyń jabysqaqtyǵy syrtqy qulaqtan túsetin shań men mıkrobtardy jabystyrý, ustaý úshin kerek. Qulyq jınalyp, estýdiń nasharlaýyna soqtyrady. Ony ár túrli zatpen alýǵa bolmaıdy.
Teri sezimi
Teri syrtqy ortamen tikeleı janasady. Sondyqtan syrtqy ortada júretin ózgeristerdi eń aldymen teri sezinedi, aqparatty qabyldaıdy. Ol janasý men qysymdy, jylý men sýyqty, aýyrýdy qabyldaıdy. Teride aýyrsyný reseptorlary kóp. 1sm - de, shamamen 100 reseptor bar. Aýyrsyný – bul qorǵanysh reaksıasy. Sıpap sezý - bul teri sezimi. Olar saýsaq, til ushynda, erinde kóp bolady.
Dám sezý múshesi.
Tamaqty onyń ıisimen birge qabyldaǵan kezde dám sezimi paıda bolady. Dám sezý reseptorlary sýda erigen zattyń dámin sezip, qabyldaı alady. Silekeımen nemese dám sezý suıyqtyǵymen aralaspaǵan qurǵaq tamaqtyń dámi sezilmeıdi. Dám sezý reseptorlary tilde ornalasqan, bul til búrtikteri. Dámdi tildiń ár túrli bólikteri ár túrli sezedi.
Til ushy - tátti nársege,
Ortalyq artqy bóligi - ashshy,
Aldyńǵy jáne búıir bólikteri - tuzdy,
Búıir sheti - qyshqyldy sezedi. Tamaq ishkende tildiń barlyq reseptorlary jumys isteıdi. Qyshqyl, ashshy, tátti, tuzdy dámnen kúrdeli dám úılesimi paıda bolady. Iis sezý tamaq qabyldaýǵa mindetti túrde qatysady. Muryn bitip, ıis sezbeı qalǵan kezde, tamaqtyń dámi ózgeredi.
Iis sezý múshesi
Adam úshin ıis mańyzdy ról atqarady. Ol turmystyq gazdyń shyǵyp jatqanyn, tamaqtyń ashyp ketkendigi týraly habar beredi. Muryn qýysynda ıis sezý múshesi ornalasqan. Bul pishini túıreýish tárizdi, kirpiksheleri bar ıis sezý reseptorlarynyń shoǵyry. Osy kirpiksheler hosh ıisti zattardyń molekýlalaryn gaz tárizdi kúıinde qabyldaıdy.
Dáptermen jumys.
Qorytý.
Suraqtarǵa jaýap berý.
1. Júıke júıesi nelerden quralady?
2. Sezim múshelerine neler jatady?
Baǵalaý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Júıke júıesi jáne sezim músheleriniń mańyzy, qurylysy jáne qyzmeti týraly oqýshylarǵa túsinik qalyptastyrý; Júıke júıesi jáne sezim músheleriniń gıgıenasymen tanystyrý arqyly ár túrli aýrýlardyń aldyn alýǵa baýlý, óz densaýlyqtaryn qadirleýge, qurmetteýge baýlý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń aqyl - oı eńbegine úırený daǵdylaryn damytý, salystyrý, taldaý, qorytyndylaý; kitappen jumys isteý.
Tárbıelik: Oqýshylardy jaýapkershilikpen jumysty oryndaýǵa, uıymshyldyqqa baýlyp, tárbıeleý;
Sabaqtyń kórnekiligi: syzbalar, sýretter, býklet
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
1) Úı tapsyrmasyn suraý.
Syzbamen jumys.
2) Jańa sabaq
a) oqýshylardy topqa bólý
1. Top
Tis tazartatyn qural.
Ol sýdan qorqady, odan kir qorqady.
Tamaqtan ýlanýy múmkin be?
Jalqaýdyń dosy.
Tynys joldaryna ne jatady?
2. Top.
Aına ne úshin kerek?
Shynyǵatyn sabaq.
Taban neniń bóligi?
Aýrý adam qaıda jatady?
Tistiń túsi qandaı?
3. Top
Mıkrob degenimiz ne?
Nemen qorektenesiń?
Zıandy ádetterge neler jatady?
Neshe jyl mezgili bar?
Asty qorytatyn múshe.
Sezim músheleriniń qyzmeti arqyly jumbaqty taby.
1. Oqýshynyń arqasyna árip salý. (teri )
2. Tilimen dám sezý. (til )
3. Iis sezý.(muryn)
SERGİTÝ SÁTİ
Adamnyń júıke júıesi mı, julyn jáne deneniń barlyq múshelerine taraıtyn júıke tamyrlarynan turady. Júıke júıesi adam denesindegi ár túrli úılesimdi qyzmet atqarýyn, aǵzanyń birtutas is - áreketin qamtamasyz etedi.
Sezim múshelerine: kóz, qulaq, muryn, til, teri jatady.
Kóz gıgıenasy.
Qasań qabyqtyń bulyńǵyrlanýy nemese kórmeýi kózdiń zaqymdanýynan bolady. Kóz adamnyń mańdaıdaǵy juldyzy bolǵandyqtan, ony qorǵaı bilý abzal.
1. Kózdi bógde zattardyń túsýinen qorǵaı bilý.
2. Jumys ornyndaǵy jaryqty rettep otyrý.
3. Sham jaryǵyn sol jaqtan túsirý.
4. Kitapty oqyǵanda, is tikkende kózden 30 - 35 sm qashyqtyqta ustaý.
5. Teledıdardy 3 - 5 m qashyqtyqtan kórý.
6. Vıtamındi (ásirese «A») tamaq ishý.
7. Oı eńbegi men dene eńbegin almastyryp otyrý.
8. Kitapty kólikte, jatyp oqymaý.
9. Temeki tartpaý, zıandy ádetterden aýlaq bolý.
10. Mektep sheberhanasynda qorǵanysh kózáınek kıý.
11. Shań - tozań, mıkrobtardan saqtaý.
Estý gıgıenasy.
Estý múshesi bas súıektiń samaı súıegine tereń ornalasqan. Áıtse de zıandy áserlerden, ınfeksıa enýinen saqtaý kerek. Estý jolynyń túbinde qulyq bóletin bezder bar. Qulyqtyń jabysqaqtyǵy syrtqy qulaqtan túsetin shań men mıkrobtardy jabystyrý, ustaý úshin kerek. Qulyq jınalyp, estýdiń nasharlaýyna soqtyrady. Ony ár túrli zatpen alýǵa bolmaıdy.
Teri sezimi
Teri syrtqy ortamen tikeleı janasady. Sondyqtan syrtqy ortada júretin ózgeristerdi eń aldymen teri sezinedi, aqparatty qabyldaıdy. Ol janasý men qysymdy, jylý men sýyqty, aýyrýdy qabyldaıdy. Teride aýyrsyný reseptorlary kóp. 1sm - de, shamamen 100 reseptor bar. Aýyrsyný – bul qorǵanysh reaksıasy. Sıpap sezý - bul teri sezimi. Olar saýsaq, til ushynda, erinde kóp bolady.
Dám sezý múshesi.
Tamaqty onyń ıisimen birge qabyldaǵan kezde dám sezimi paıda bolady. Dám sezý reseptorlary sýda erigen zattyń dámin sezip, qabyldaı alady. Silekeımen nemese dám sezý suıyqtyǵymen aralaspaǵan qurǵaq tamaqtyń dámi sezilmeıdi. Dám sezý reseptorlary tilde ornalasqan, bul til búrtikteri. Dámdi tildiń ár túrli bólikteri ár túrli sezedi.
Til ushy - tátti nársege,
Ortalyq artqy bóligi - ashshy,
Aldyńǵy jáne búıir bólikteri - tuzdy,
Búıir sheti - qyshqyldy sezedi. Tamaq ishkende tildiń barlyq reseptorlary jumys isteıdi. Qyshqyl, ashshy, tátti, tuzdy dámnen kúrdeli dám úılesimi paıda bolady. Iis sezý tamaq qabyldaýǵa mindetti túrde qatysady. Muryn bitip, ıis sezbeı qalǵan kezde, tamaqtyń dámi ózgeredi.
Iis sezý múshesi
Adam úshin ıis mańyzdy ról atqarady. Ol turmystyq gazdyń shyǵyp jatqanyn, tamaqtyń ashyp ketkendigi týraly habar beredi. Muryn qýysynda ıis sezý múshesi ornalasqan. Bul pishini túıreýish tárizdi, kirpiksheleri bar ıis sezý reseptorlarynyń shoǵyry. Osy kirpiksheler hosh ıisti zattardyń molekýlalaryn gaz tárizdi kúıinde qabyldaıdy.
Dáptermen jumys.
Qorytý.
Suraqtarǵa jaýap berý.
1. Júıke júıesi nelerden quralady?
2. Sezim múshelerine neler jatady?
Baǵalaý
You Might Also Like
