InfoHub Logo

Kompúterdiń qurylǵylary
Adamzat balasy damýdyń barlyq tarıhı kezeńderinde esepteý jumystaryn júrgizip otyrýǵa árqashanda muqtaj boldy. Alǵashqy kezeńderde oǵan, aıaq - qol saýsaqtary sekildi
qarapaıym quraldar jetkilikti boldy. Ǵylym men tehnıka damýyna baılanysty esepteý jumystarynyń qajettiligi artyp, ony jeńildetý úshin arnaıy quraldar - abaq, esepshot,
arıfmometr, arnaýly matematıkalyq kesteler shyǵaryla bastady. Biraq ústimizdegi ǵasyrdyń 40 jyldarynda, ıadrolyq fızıkanyń damý erekshelikterine baılanysty, qolmen esepteý isteri kóptegen materıaldyq resýrstardy jáne adamnyń tikeleı aralasýyn talap ete bastady. Mysaly, "Manhetten jobasyn" (AQSH - taǵy atom bombasyn jasaý) iske asyrý kezinde esepteý jumystaryna 600 adam qatysty, olardyń birsypyrasy tikeleı esepteýmen aınalysyp, qalǵandary sol jumystyń durystyǵyn tekserip otyrdy.
XX ǵasyrdyń ortasynda ınformasıany óńdeýdi avtomattandyrý isiniń qajettiligi (kóbinese áskerı talaptarǵa saı) elektrondyq tehnıka men tehnologıanyń qarqyndy
damýyna sebepshi boldy.

Elektronıka tabystary nátıjesinde jasalynǵan tehnıkalyq aspaptar elektrondyq esepteýish mashınalar (EEM) dep atala bastady.
1946 jyly alǵash paıda bolǵan EEM - der elektrondyq shamdar negizinde jumys isteıtin, úlken zaldarda ornalasqan, kólemdi elektrondyq jabdyqtar bolatyn. Biraq 1948 jyldyń ózinde - aq elektrondyq shamdar shaǵyn elektrondyq aspaptarmen - tranzıstorlarmen almastyrylyp, kompúterlerdiń burynǵy jumys ónimdiligi saqtalynǵanmen, kólemi júz esege deıin tómendedi. 70 jyldar sońynda ıntegraldyq sqemalardan nemese chıpterden jasalǵan mını - EEM - der shyǵa bastady (tranzıstorlar men olardyń arasyndaǵy qajetti baılanystar bir plasınada ornalasqan). Osyndaı mıkroprosesorlardyń (biriktirilgen ıntegraldyq sqemadan - BIS elementterinen turatyn) shyǵýy derbes kompúterler zamanynyń bastalǵanynyń alǵashqy belgisi boldy. Alǵashqy esepteý jumystaryn avtomattandyrýǵa arnalǵan EEM - der kúnnen kúnge artyp kele jatqan ınformasıa aǵynymen jumys isteýde óte yńǵaıly qural bolyp shyqty. Bastapqy kezeńderde EEM - derde tek arnaıy úıretilgen adamdar ǵana jumys istedi, biraq onsha daıyndyǵy joq adamdardyń kompúterdi paıdalaný muqtajdyǵy maman emesterge arnalǵan mashına jasaý qajettiligin týdyrdy. 70 jyldar basynda "turmystyq" (úıdegi) kompúterler dep atalǵan mıkrokompúterler shyqty. Olardyń múmkindikteri shekteýli bolatyn, tek oınaý úshin jáne shaǵyn mátinder terý úshin ǵana paıdalanyldy. 70 jyldar ortasynda turmystyq kompúterlerdiń etek alǵany sondaı, olardy sýsyn shyǵaratyn fırmalar da (Coca Cola) jasaı bastady. Degenmen, mıkrokompúterler damýyndaǵy eń eleýli oqıǵa bolyp 1981 jyly IBM fırmasy jasaǵan, keıinnen "derbes kompúter" dep atalǵan shaǵyn kompúterdiń shyǵýy boldy. Sol ýaqyttan bastap osy ataý shaǵyn kompúterler tobynyń jalpy aty esebinde turaqtalyp qaldy.