InfoHub Logo

Meıgern myrza kózáınegin kıip, ádettegisinshe tamaǵyn qyrnap bir jótelip qoıdy. Sosyn ol qarsy aldynda otyrǵan, qasaqana kisi óltirdi dep aıyp taǵylǵan adamǵa qaıta qarady.

Meıgern myrza dene bitimi kishkentaı, óte uqypty, taza kıinip júretin, ótkir shegir kózdi adam edi. Aqylsyz emes-tin. Advokat retinde onyń bedeli óte joǵary bolatyn. Ózin jaldaǵan adammen salmaqtylaý, biraq jany ashı sóılesti.

— Jaǵdaıyńyzdyń óte múshkil ekenin, sondyqtan da bar shyndyqty jasyrmaı maǵan aıtyp berýińizdi qaıtalap eskertýge tıistimin.

Leonard Voýl qarsy aldyndaǵy jalańash qabyrǵadan kózin almaı, eseńgiregen adamsha, tesile qarap otyr edi, endi ǵana advokatyna burylyp: «Bilemin,— dedi únjyrǵasy túsip.— Siz solaı deı beresiz. Biraq men áli kúnge deıin kisi óltirdi degen aıyptyń ózime ne úshin taǵylǵanyna túsine almaı otyrmyn. Kisi óltirý. Qandaı soraqy qylmys deseńizshi.

Jótelip qoıyp, advokat kózáınegin alyp asyqpaı súrtip, qaıta kıdi. Sosyn ol: «Iá, ıá, ıá. Al endi Voýl myrza, sizdi arashalap qalýǵa bar kúshimizdi salamyz. İs sátti bolady, bizdiń jol bolýǵa tıisti. Biraq ol úshin men bárin de búkpesiz bilýge mindettimin. İstiń siz úshin qanshalyqty qaýipti ekenin bilýge tıistimin. Sonda ǵana qorǵaýdyń eń durys jolyn tańdaı alamyz»,— dedi.

Jas jigit oǵan burynǵysynsha, melshıgen kúıi qarap otyryp qaldy. Meıgern basynda bul isten túk shyqpaıdy degen oıda bolatyn. Qylmyskerdiń aıyby aıdan anyq sekildi bolyp kóringen. Endi mine, birinshi ret onyń kóńiline bir kúdik uıalaı bastady.

— Siz meni aıypty dep oılaısyz ǵoı,— dedi Leonard Voýl báseń únmen.— Biraq, qudaı aldynda ant ótemin, meniń kinám joq! Maǵan jaǵylǵan qara kúıeniń qalyń ekenin bilemin. Torǵa túsken qus sıaqty shyrmalyp, eshqaıda burylýǵa shamamdy keltirtpeıtin boldy. Biraq bul qylmysty, men istegen joqpyn. Meıgern myrza, men istegen joqpyn!

Osyndaı kúıde otyryp, óziniń ary taza ekenin dáleldegisi keledi. Meıgern myrza ony túsindi. Soǵan qaramastan oılanyp qaldy. Kim biledi, Leonard Voýldyń ary taza shyǵar.

— Durys aıtasyz, Voýl myrza,— dedi ol túnerip.— Sizge taǵylǵan aıyp óte aýyr. Áıtkenmen, sózińizge senemin. Al endi istiń mán-jaıyna keleıik. Óz sózińizben Mıss Emılı Frenchpen qalaı tanysqanyńyzdy buljytpaı aıtyp berýińizdi ótinemin.

— Bul bir kúni Oksford Strıttiń1 boıynda bolǵan. jaı edi. Kósheni kesip ótip bara jatqan qart áıelge kózim tústi. Qushaqtap bir top qorap kóterip barady eken. Kósheniń ortasyna jetken kezde álgilerin túsirip aldy da, qaıta jınap almaqshy bop áreket jasady. Kelip qalǵan avtobýsty baıqap qalyp, joldyń shetine aman jetip úlgirgeni sol edi, ózine renjip aıqaılaǵan jurtty kórip, esi shyǵyp ne bolǵanyn bilmeı qaldy. Qoraptaryn jıyp alyp, shamam kelgenshe shańnan tazartyp, bireýiniń belinen býǵan jibin qaıta baılap ózine aparyp berdim.

— Ómirin saqtap qalatyndaı áreket istep pe edińiz?

— O ne degenińiz, joq árıne! Bar bolǵany qarapaıym izettilik kórsettim. Áıeldiń rıza bolǵany sonshama, Shyn kóńilmen rahmetin aıtyp, kóp jastardyń boıynan tabyla bermeıtin izettiligim jaıly birdeńe dedi, biraq ne degeni dál esimde qalmapty. Sosyn iltıpat bildirip, qalpaǵymdy kóterip qoshtastym da óz jónimmen kettim. Ol áıeldi qaıta kórem degen oıyma da kirip shyqqan joq. Biraq ómir degen kezdeısoqtyqqa toly ǵoı. Dál sol kúni keshkisin álgi áıeldi men bir dosymnyń úıinde qonaqta qaıta kezdestirdim. Meni birden tanyp, ózimdi tanystyrýymdy ótindi. Onyń Mıss Emılı French ekenin jáne onyń Krıklvýdta2 turatynyn sonda ǵana bildim. Biraz ýaqyt áńgimelestim. Baıqaýymsha, ol jasy ulǵaıǵan, ózine unaǵan adamǵa jan-tánimen tez berilip ketetin áıel eken. Kez kelgen adamnyń qolynan keletin azǵantaı iltıpatym úshin ol meni qatty unatyp qalypty. Keter kezde qolymdy alyp, qonaq bolyp ketýge shaqyrdy. Men árıne, rızashylyǵymdy bildirip, baratynymdy aıtyp edim, qaı kúni keletinińdi aıt dep bolmady. Bara qoıaıyn degen nıet te joq edi, biraq óz sózimnen bas tartý yńǵaısyz bolar dep, aldyńǵy senbige kelistim. Ol ketip qalǵan soń dostarymnan áıel týraly taǵy da biraz maǵlumat aldym. Ózi baı, minez-qulqy erekshe bir ǵana qyzmetshi áıelmen turatyn, úıinde segiz mysyq ustaıtyn áıel eken.

— Durys,— dedi Meıgern myrza.— Onyń aqshaly adam ekenin sol jerde ǵana bildińiz be?

— Siz meni odan bul jóninde birnárse surady ǵoı degen oıda bolsańyz...— dep Leonard Voýl qyzaraqtap qaldy. Meıgern myrza ymdap toqtatyp qoıdy.

— İske men aıyptaýshylar jaqtyq turǵysynan, ıaǵnı solardyń pikirin eske alyp otyryp qaraýǵa tıistimin. Syrttaı baıqaǵan adam Mıss Frenchti turmysty áıel dep oılamaǵan bolar edi. Óıtkeni ol jupyny turatyn. Eger kedeı emes ekenin basqa bireý aıtyp qoımaǵanda, siz de jaǵdaıy nashar eken-aý degen oıda bolar edińiz. Al endi onyń baı áıel ekenin sizge aıtyp bergen kim?

— Dosym, Djorj Harvı, álgi úıine qonaqqa shaqyrǵan jigit.

— Solaı degenin ol esine túsire ala ma?

— Shynymdy aıtsam, bilmeımin. Odan beri talaı ýaqyt ótip ketti ǵoı.

— Dál solaı, Voýl myrza. Esińizde bolsyn, tergeýdiń eń basty maqsaty — sizdiń aqshadan qysylyp júrgenińizdi anyqtaý, bul — aqıqat, túsinikti me?

Leonard Voýl qyzaryp ketip: «Iá,— dedi, báseń únmen. Ol kezde kók tıynsyz, ábden sorlap júrgemin».

— Dál solaı,— dedi Meıgern myrza taǵy da.— Sóıtip aqshadan qatty qysylyp júrgende siz jańaǵy jasy ulǵaıǵan baı áıeldi kezdestirdińiz de, onymen qalaı da tanysýǵa áreket jasadyńyz. Al endi biz buǵan basqa turǵydan qaraıtyn bolsaq, aıtalyq, siz onyń qaltaly áıel ekenin bilmedińiz, siz úıine tap-taza sypaıgershiliktiń arqasynda baryp qaldyńyz delik.

— Shyndyǵynda da solaı boldy.

— Múmkin. Men talasyp otyrǵan joqpyn. Men buǵan basqa turǵydan qarap otyrmyn. Kóp nárse Harvı myrzaǵa baılanysty bolady. Ol álgi sizben bolǵan áńgimeni esine túsire ala, ma, joq pa? Ony shatastyryp, álgi áńgime keıinirek boldy deýge kóndirsek qalaı bolar edi?

Leonard Voýl biraz ýaqyt oılanyp qaldy. Sosyn, ol óńi qýaryp, senimdi túrde: «Menińshe, olaı etkenmen eshteńede shyqpaıdy, Meıgern myrza. Qonaqta birge bolǵan adamdardyń birazy onyń sózin estigen bolatyn.

Onyń ústine bir-ekeýi jasy ulǵaıǵan baı áıeldi baýrap alypsyń ǵoı dep, meni shymshyp alǵan».

Advokat jaýapqa kóńili tolmaı qalǵanyn bildirgisi kelmeı qolyn jelpip: «Ókinishti eken,— dedi.— Biraq sizdi durys sóılep otyrǵanyńyzben quttyqtaımyn, Voýl myrza. Meniń áreketim sizdiń bergen jaýabyńyzǵa tikeleı baılanysty bolady. Siz durys oılap otyrsyz. Jańaǵy men aıtqanǵa basatyn bolsaq quryp ketedi ekenbiz. Odan bas tartýǵa týra keledi. Sonymen, Mıss Frenchpen tanystyńyz, úıine bardyńyz, tanystyqtaryńyz odan ári nyǵaıa tústi. Biz osynyń bárin de jaqsylap dáleldeýimiz kerek. Siz — otyz úsh jastaǵy jas, ádemi, sportpen shuǵyldanyp júrgen, dostaryńyzdyń arasynda bedelińiz bar, segiz qyrly, bir syrly jigitsiz, al sonshama ýaqytyńyzdy jasy jetip turǵan kári kempirge arnaýyńyzdyń sebebi ne?»

Leonard Voýl yza kernep, eki qolyn sermedi.

— Men muny aıta almaımyn, shyndyǵynda da aıta almaımyn. Birinshi ret baryp shyqqannan keıin, ol óziniń jalǵyz basty, baqytsyz jan ekenin aıtyp, qaıta kelýge májbúr etti. Bas tartýǵa mursha bermedi. Unatatynyn, jaqsy kórip qalǵandyǵyn jasyrmaı aldyma jaıyp salǵanda bir túrli yńǵaısyzdanyp ta qaldym. Sosyn, Meıgern myrza, meniń ıim jumsaq, bireý birdeme dese joq deı almaı, degenine kónip, aıdaýynda júrip ketemin. Senseńiz de, senbeseńiz de erik ózińizde, biraq úshinshi ıá tórtinshi ret barǵannan keıin ol áıelge úıir bop, shynymen baýyr basyp bara jatqanymdy baıqadym. Sheshemnen jastaı aırylyp, jetim qalyp, naǵashy apamnyń qolynda óskemin, biraq meniń jasym on beske jetpeı, ol da qaıtys bolyp ketip edi. Shynymen anań sıaqty meıirimin tógip, erkeletetin adam tabylǵanyna ózim de qýanyp qaldym desem, árıne siz kúlesiz ǵoı!

Meıgern myrza kúlgen joq. Kerisinshe, kózildirigin alyp qaıta tazalaı bastady. Bul onyń qatty oılanǵanda isteıtin úırenshikti ádeti bolatyn. Aqyrynda: — Bul jaýabyńyz durys, Voýl myrza,— dedi ol.— Psıhologıanyń turǵysynan, menińshe, bul ábden múmkin. Al buǵan sottyń zasedatelderi qalaı qaraıdy, bul basqa másele. Jaqsy, ary qaraı aıta berińiz. Birinshi ret is qaǵazdaryn kórip berýdi Mıss French sizden qashan ótindi?

— Iá, úshinshi, ıá tórtinshi ret barǵannan keıin. Aqshaǵa baılanysty sharýadan maǵlumaty shamaly eken. Bir iske salǵan aqshasyna bola sondaı mazasy ketti.

Meıgern myrza oǵan týra qarap: «Ańdap sóıleńiz, Voýl myrza. Qyzmetshi qyz, Janet Makkenzıdiń bergen túsinigine qaraǵanda, onyń qojaıyny sharýasyn muqıat jaqsy biletin, barlyq jumysty óz qoly men atqaratyn, óz paıdasyn múlt jibermeıtin áıel kórinedi. Muny onyń bankırleri de rastapty.

— Ol jaǵynda sharýam joq,— dep Voýl adaldyǵyn aıtyp.— Óz aýzynan maǵan solaı degen bolatyn.

Meıgern myrza oǵan bir-eki ret úndemeı qarap qoıdy. Aıtqysy kelmegenmen jańaǵy sátte Leonard Voýldyń arynyń tazalyǵyna degen senimi endi kúsheıe túsken bolatyn. Ol qart áıelderdiń logıkasyn eptep bolsa da biletin. Mıss Frenchtiń jas, ádemi jigitke sonshama berilip, ony úıine jıi keltirýdiń ártúrli amal, syltaýyn izdegenine advokattyń kózi jetti. Olaı bolsa mundaıda sharýasyn jaqsy júrgize almaı júrgenin bet perde etip, aqshamen baılanysty isterge kómektesip tur degennen artyq qandaı syltaý bolýy múmkin? Kópti kórgen kóne kóz áıel erkekterdiń osal jerin jaqsy bilgen. Maqtasa boldy jaıylyp túspeıtini joq qoı. Leonard Voýl da solardyń biri, qarmaqqa iline ketken. Sosyn ol óziniń baı áıel ekenin jigitke bildirip qoıýdy da artyq kórmegen bolar. Emılı French óz esebine shegedeı, kóńiline unaǵan nárseniń qunyn jaqsy biletin kempir bolatyn. Osynyń bárin oı súzgisinen tez ótkizip, biraq tutqynǵa esh sezdirmeı, Meıgern myrza oǵan jáne bir suraq qoıdy.

— Sharýasyna ózi suraǵan soń kómektestińiz be?

— Iá.

— Voýl myrza,— dedi advokat,— men sizge bir óte jaýapty suraq qoıaıyn dep otyrmyn jáne oǵan dál sondaı jaýapkershilikpen, shyndap jaýap berýińizdi ótinemin. Siz aqshadan qysylyp júrdińiz. Sondaı kezde kempirdiń sharýasyn qolǵa aldyńyz. Al kempir bolsa, óziniń aıtysyna qaraǵanda, sharýadan habary shamaly eken. Osy jaǵyn eskerip qolyńyzǵa túsken qundy qaǵazdardy tıtteı de bolsa óz paıdańyzǵa jumsaǵan, aýystyrǵan kezderińiz boldy ma? Aqsha aýdarǵan kezderińizde eshkim sezbeıdi dep bas paıdańyzdy oılap ketken joqsyz ba? Aıypkerdi sóıletpeı: «Jaýap bermeı tura turyńyz. Bizge aqtalýdyń ázirshe ashyq turǵan eki joly bar. Birinshiden, áıeldiń sharýasyn atqarǵan kezde adal qyzmet istegenińizdi basa aıtý kerek. Op-ońaı adal jolmen aqsha tabatyn sheksiz múmkindik bolyp turǵanda, logıka boıynsha kisi óltirýińiz shyndyqqa janaspaıdy; ekinshiden, eger tergeý kezinde is-áreketterińizden aǵattyq ketip, ashyǵyn aıtqanda, kempirdi aldap soǵyp, aqshasyn paıdalanyp júrgenińiz dáleldense, biz basqa joldy ustaýymyz kerek. Iaǵnı, kempir siz úshin onsyz da paıda tabýdyń birden-bir kózine aınalǵandyqtan, ony óltiretin eshbir Sebebińiz bolǵan joq. Osy arasyn uǵyp alyńyz. Al endi sizden ótinetinim, jaýap bermes buryn jaqsylap oılanyńyz.

Biraq Leonard Voýl bir sátte oılanbastan: «Mıss Frenchtin sharýasyn qolǵa alǵanda, ashyǵyn aıtsam, meniń tarapymnan eshqandaı da aramdyq bolǵan joq. Qabiletimniń jetkeninshe kempirdiń qyzmetin tek óz paıdasyna sheshýge tyrystym. Eger tekseretin bolsa, buǵan kez-kelgen adamnyń kózi jetedi»,— dedi.

— Raqmet,— dedi Meıgern myrza.— Iyǵymnan tas túskendeı jeńildep qaldym. Mundaı jaýapty máseleniń ústinde meni aldap ketýge tyryspaı, aǵynan jarylǵanyńyz úlken aqyl boldy dep maqtaý aıtqym kelip otyr.

— Shynynda da,— dedi Voýl myrza entigin basa almaı,— meniń paıdama sheshiletin eń myqty jeri qylmystyń sebebiniń joqtyǵy. Aqsha tabý maqsatymen baı áıelmen tanystyqty nyǵaıtqanym aıtpasa da túsinikti. Olaı bolsa, jańa ózińiz aıtqandaı, kempirdiń ólimi meniń úmitimniń kúlin kókke ushyrmaı ma?

Advokat oǵan tesile qarap qaldy. Sosyn ol kózildirigin jorta alyp, úırenshikti qımyldaryn qaıtalady. Kóz áınegin qaıta kıgenshe ol ún qatqan joq.

— Voýl myrza, Mıss French qaldyrǵan ósıette negizgi murager etip sizdi taǵaıyndapty, muny siz bilesiz be?

— Ne deıdi?— Tutqyn ornynan ushyp turdy. Onyń qorqyp ketkeni aıqyn sezildi.— Qudaıym-aý! Siz ne dep kettińiz? Kempir aqshasyn maǵan qaldyryp pa?

Meıgern myrza basyn jaılap ızedi.

Voýl eki qolymen basyn ustap, qaıta otyra ketti.

— Ósıet týraly eshteme bilmeımin dep qasaqana aıtyp otyrǵan joqsyz ba?

— Qasaqana? Olaı deıtin túk te joq. Odan múlde habarym joq.

— Al eger ana Janet Makkenzı siz biledi dep ant-sý iship otyr desem ne der edińiz?

Mıss French ósıet jóninde ózińizben aqyldasyp, sizge óz nıetin bildirgenin qyzǵa da anyqtap aıtyp beripti.

— Ol áıel ótirik aıtyp otyr! Joq, tym jyldamdatyp jiberdim-aý deımin. Janet jasy egde tartqan áıel. Ol qojaıynnyń senimdi kúzetshi ıti sıaqty meni unatpaıtyn. Qyzǵanshaq, kúdikshil bolatyn. Meniń oıymsha, Mıss French óz oıyn Janetke aıtýyn aıtqan shyǵar, biraq Janet onyń aıtqandaryn ne qate túsingen, ne ózinshe ósıet jazýǵa kempirdi men májbúr etken dep oılap qalǵan bolý kerek. Endi kelip, osynyń bárin de Mıss French aıtqan degenge saıyp otyr ol. Men osylaı der edim.

— Sizdi sýqany súımeıtindikten osylaısha qasaqana ótirik aıtyp otyr dep oılaısyz ba?

Leonard Voýl tańqalyp otyryp qaldy da: «Joq, árıne! Ne úshin olaı etýge tıisti?» — dedi.

— Bilmeımin,— dedi Meıgern myrza oıǵa shomyp.— Biraq siz dese boldy jyny ustap, shar ete qalady.

Bıshara jigit qaıta yńyranyp: «Endi túsine bastadym,— dedi kúbirlep.— Bul — masqara. Meni zorlap jasatqan degeli otyr eken ǵoı olar. Kempirdiń aqshasyna ne bolyp qalý úshin zorlap ósıet jazdyrǵan, sosyn túnde baryp, úıde bóten eshkim joqta... Ony kelesi kúni biraq kóredi... Oý, qudaı-aı, mynaý sumdyk qoı!»

— Úıde bóten eshkim bolǵan joq degeniń beker,— dedi Meıgern myrza.— Janet keshkisin bir jaqqa barmaqshy eken. Ol úıden shyqqan, biraq saǵat toǵyz jarymdarǵa qarsy bir qurbysyna ýáde etken blýzkanyń jeńiniń úlgisin alyp shyǵý úshin úıge qaıta oralǵan. Artqy esikten kirip, joǵary kóterilip, jańaǵy zatty alyp qaıta shyǵyp ketken. İshki bólmede sóılesip otyrǵan adamdardyń daýysyn estipti. Ne degenderin uqpasa da, bireýi Mıss Frenchtin daýysy, ekinshisi er adamnyń daýysy dep ant iship otyr.

— Toǵyz jarymda,— dedi Leonard Voýl.— Toǵyz jarymda... Ol qarǵyp turyp: «Ondaı bolatyn bolsa men qutyldym... Qutyldym...

— Qutyldymyń ne?—dep tańqalǵan Meıgern myrza daýystap jiberdi.

— Toǵyz jarymǵa qarsy men úıge qaıtyp oralǵan bolatynmyn! Áıelim muny dáleldeı alady. Mıss Frenchten men saǵat toǵyzǵa bes mınýt qalǵanda ketkenmin. Úıge toǵyzdan jıyrma mınýt ketken kezde keldim. Áıelim kútip otyr eken. O, kudaı-aı, bir saqtady-aý! Janet Makkenzıdiń blýzkasynyń jeńiniń úlgisine de myń rahmet.

Qýanyshy qoınyna syımaı turǵan kezde ol advokattyń bet-álpetiniń ózgermeı, jabyrqaý kúıde qalyp qoıǵanyn baıqamaǵan edi. Biraq advokattyń sózi onyń qýanyshyn sý sepkendeı basty.

— Sizdiń oıyńyzsha, Mıss Frenchti óltirip ketken kim?

— Ury óltirip ketken, basynda osyndaı boljam boldy ǵoı. Terezeni buzyp kirgeni esińizde bolar. Ar jaǵynan kelip, temir súımenmen uryp óltirgen. Álgi súımen edende, deneniń qasynan tabylǵan. Biraz zat urlanǵan eken. Janettiń sandyraq kúdigi men maǵan degen qastandyǵy bolmaǵanda polısıa durys baǵyttan adaspas edi ǵoı.

— Bulaı deý jaramaıdy, Voýl myrza,— dedi advokat.— Joǵalǵan zattar túkke de turmaıtyn, ánsheıin bet perde úshin ala salǵan usaq-túıek kana. Terezedegi izder jetkiliksiz bolyp shyǵypty. Sodan soń ózińiz oılańyzshy. Siz úıińizge toǵyz jarymdarǵa qarsy oralypsyz. Sonda ana Janet daýsyn estigen, úıde Mıss Frenchpen sóılesip otyrǵan erkek kim bolýy múmkin? Mıss French urymen jaıbaraqat sóılesip otyrmaıdy ǵoı?

— Árıne,— dedi Voýl.— Árıne... Ol záresi ushyp ne isterin bilmeı sasqalaqtady.— Biraq qalaı degenmen de,— dedi ol esin qaıta jıyp,— meni bosatady. Dálelim bar. Siz Romeınmen, meniń áıelimmen, tez kezdesýińiz kerek.

— Jaqsy,— dedi advokat ony quptap.— Siz tutqyndalǵanda úıde bolmady, áıtpegende ol kisimen baıaǵyda sóılesken bolar edim. Shotlandıaǵa telefon soqqamyn. Menińshe, búgin keshke úıde bolady. Sizden shyqqan soń birden sonda baramyn.

Voýldyń kóńili ornyna qaıtadan túsip, óńi kirip basyn ızedi.

— Iá, Romeın sizge bárin de aıtyp beredi. Qudaıym-aý! Jolym bolatyn shyǵar.

— Keshirińiz, Voýl myrza, áıelińizdi óte jaqsy kóresiz be?

— Árıne.

— Al, ol she?

— Romeın adal, men dese janyn beredi.

Voýl myrza shattana sóıledi, biraq advokattyń júregi zyrq óte qaldy. Kúıeýin janyndaı jaqsy kóretin áıeldiń bergen kýáligine sot senim bildire me?

— Toǵyz jarymda úıge kele jatqanyńyzdy kórgen basqa eshkim bar ma? Aıtalyq qyzmetshi qyz?

— Bizdiń qyzmetshimiz joq.

— Qaıtyp kele jatqanda kósheden eshkimdi kezdestirmedińiz be?

— Ózim biletin eshkim bolmady. Joldyń biraz bóligin avtobýspen júrdim. Kondýktordyń esinde qalmasa.

Meıgern myrza kúmándana basyn shaıqap: «Onda áıelińizdiń kýáligin rastaıtyn eshkim bolmaıtyn boldy ǵoı, solaı ma?— dedi.

— Joq. Biraq onyń qajeti bar ma?

— Qajet bola qoımas,— dedi Meıgern myrza asyǵystaý sóılep.— Endi taǵy bir nárse bar suraıyn. Mıss French sizdiń úılengen adam ekenińizdi bilýshi me edi?

— Árıne biledi.

— Olaı bolsa osy ýaqytqa sheıin ony áıelińizben bir ret te kezdestirmepsiz ǵoı. Ol qalaı?

Leonard Voýldyń jaýaby osy jerde birinshi ret múdirip, senimsizdeý shyqty.

— Mán bermeppin...

— Janet Makkenzıdiń aıtysyna qaraǵanda, Mıss French sizdi boıdaq dep, keleshekte bas qosam ba degen dámede júripti, osyny bilesiz be?

Voýl kúlip jiberdi.

— Saıtannyń sapalaǵy! Ekeýmizdiń aramyzda tabany kúrekteı qyryq jyl jatyr ǵoı.

— Ondaı kýálik bar,— dedi advokat salqyndaý sóılep. Kýáliktiń aty — kýálik. Áıelińiz Mıss Frenchti esh ýaqytta da kezdestirmep pe edi?

— Joq.... Ol taǵy da múdirip qaldy.

— Aıtýǵa ruqsat etińiz,— dedi advokat,— bul jerden tirligińizdi men onsha túsine almaı otyrmyn.

Voýl qyzaryp ketip, eki oıly bolyp, sodan soń ǵana tili qaıta shyǵyp: «Men bárin de aıtaıyn. Jaǵdaıym qıyn bolatyn, ony ózińiz bilesiz. Mıss French biraz qaryz aqsha bere me dep úmittenip edim. Kempir ózimdi jaqsy kergenmen áıelim ekeýmizdiń qandaı kúıde júrgenimizben jumysy bolmady. Alǵashynda, áıelim ekeýmizdiń aramyz onsha bolmaı, bólek turyp júrdik. Mıss French oǵan mán de bergen joq. Meıgern myrza, senseńiz maǵan aqsha Romeın úshin qajet boldy. Kempirge ol jóninde tis jaryp eshteńe aıtqan joqpyn. Ne oılasa da ezi bilsin dedim de qoıdym. Meni ózine bala qylyp alǵysy keletinin aıtty. Úılený týraly másele qozǵalǵan emes, ol Janettiń oıdan shyǵaryp júrgen ótirigi bolar.

— Bary sol-aq pa?

— Iá, osy.

Sózderinde eptegen tolqýdyń nyshany bar sekildi. Advokat solaı dep túıdi. Ol ornynan turyp, tutqynǵa qolyn usyndy.

— Saý bolyńyz, Voýl myrza.— Advokat jas jigittiń qajyǵan óńine qarap turyp, erekshe shabytpen: «Sizge qarsy jınalǵan sonshama derekterge qaramastan aryńyzdyń taza ekenine senemin. Ony dáleldep, sizdi birjola aqtap shyǵamyn degen úmittemin»,— dedi.

Voýl da oǵan qarap jymıyp kúldi de: «Dáleldiń tastaı ekenine kózińiz jetedi áli»,— dedi máz bolyp.

Advokattyń jaýapty birden qatpaǵanyn taǵy da baıqamaı qaldy.

— Bári de endi Janet Makkenzıdiń beretin kýáligine tikeleı baılanysty bolady,— dedi Meıgern myrza.— Sizdi ıttiń etinen de jek kóredi. Ol jaǵy anyq.

— Olaı bola qoımas,— dedi jigit sóz talastyryp.

Shyǵyp bara jatyp, advokat basyn shaıqap: «Al endi, Voýl hanymǵa tartaıyq»,— dedi İstiń jaıy onsha emes ekendigi onyń mazasyn ketire bastady.

V

oýl Peddıngton Grın3 mańyndaǵy bir kishkentaı nashar úıde turatyn. Meıgern myrza osy úıge bet aldy.

Qońyraýdy basyp edi, esikti úı sypyratyn adam bolsa kerek, bir nastaý áıel ashty.

— Voýl hanym bar ma? Ol kisi oraldy ma?

— Osydan bir saǵat buryn ǵana kelgen. Siz ony kóre alar ma ekensiz?

— Aty-jónim jazylǵan qaǵazdy aparyp berseńiz,— dedi Meıgern myrza sabyr saqtap,— onyń meni qabyldaıtynyna kúmánim joq.

Áıel oǵan seziktene bir qarady da qolyn aljapqyshyna súrte salyp, qaǵazdy aldy. Sosyn ol Meıgerndi syrtta qaldyryp, esikti qaıta jaýyp qoıdy.

Áıtkenmen ol biraz ýaqyttan soń qaıta oraldy. Jańaǵydaı emes eptep jumsaryp qalypty.

— İshke kirińiz.

Áıel ony kishkentaı ǵana qonaq bólmesine alyp kirdi. Meıgern myrza qabyrǵadaǵy sýretke úńilip tur edi, dybysyn shyǵarmaı aıaq astynan shyǵa kelgen boıshań, óńi júdeý áıeldi kórgende selk ete qaldy.

— Meıgern myrzasyz ǵoı? Kúıeýimniń advokaty bolarsyz, solaı ma? Sodan keldińiz be? Múmkin otyrǵanyńyz durys bolar?

Sóılegenge deıin áıeldiń aǵylshyn emes ekenin ol ańǵarmaǵan edi. Al qazir jaqyn jerden anyq baıqady: bet súıegi iri, shashy qalyń qara, anda-sanda azdap qana qolyn qımyldatyp qoıady eken. Osynyń bári de onyń bóten eldiń adamy ekenin anyq baıqatqandaı. Túsiniksiz áıel, óte sabyrly. Sabyrly bolǵanda, tipti adamnyń ishin pystyrady eken. Áýel bastan-aq Meıgern myrza bul arada ózi bilmeıtin bir qupıaǵa tap bolǵanyn sezip qaldy.

— Al, endi, qurmetti Voýl hanym,— dep bastady ol sózin,— salyńyz sýǵa ketpesin...

Ol bógelip qaldy. Romeınniń sary ýaıymǵa salynatyn áıel emes ekenin, ondaı nárseniń oıyna kirip-shyqpaıtynyn da anyq baıqap qaldy.

— Ótinemin sizden, maǵan istiń mán-jaıy aıtyp bermeısiz be?— dedi áıel.— Bárin de bilýim kerek. Áıel tolqyp turdy da, sosyn báseń únmen, bir túrli ekpin qosyp: «Kisi ólgendi de estirtedi, men oǵan daıynmyn»,— dedi. Bunysyn advokat onsha túsine almady.

Meıgern myrza óziniń Leonard Voýlmen bolǵan áńgimesin aıtyp shyqty. Áıel muqıat tyńdap, ańda-sanda basyn ızep qoıyp otyrdy.

— Túsinikti,— dedi ol, advokat sózin aıaqtaǵan kezde.

— Ol maǵan sol túni saǵat toǵyz jarymda úıge keldi degendi aıtsyn deıdi ǵoı?

— Sol ýaqytta kelip pe edi ózi?— dedi Meıgern myrza ile-shala.

— Másele onda emes,— dedi áıel salqyn únmen.— Men solaı desem ol aqtala ma? Sottaǵylar maǵan sene me?

Meıgern myrza tańdanyp qaldy. Áıel toq eterin aıtty.

— Meniń bileıin degenim,— dedi ol,— sol jetkilikti bola ma? Meniń aıtqanymdy rastaıtyn eshkim bar ma?

Áıeldiń álgini bilýge yntyqqany sonsha, tipti advokattyń ózi de yńǵaısyzdanyp qaldy.

— Ázirge ondaı eshkim joq,— dedi advokat tarqatyp aıtqysy kelmeı.

— Túsinikti,— dedi Romeın Voýl.

Bir-eki mınýttaı áıel ún-túnsiz otyryp qaldy. Erninde kúlkiniń nyshany bar.

Advokatty qorqynysh sezimi bılep: «Voýl hanym... dedi ol.— Sizdiń qandaı kúıde ekenińizdi bilemin»...

— Solaı ma?—dedi áıel.— Qyzyq eken...

— Myna jaǵdaıda...

— Bul jaǵdaıda... ózim ǵana, karta qumarlar aıtpaqshy, tek jalǵyz ózim ǵana oınaımyn.

Advokat oǵan mazasyzdana qarap: «Qymbatty Voýl hanym-aý... siz qatty qaljyrapsyz ǵoı. Kúıeýińiz úshin janyńyzdy da qıýǵa daıyn ekensiz?..» — dedi.

— Keshirińiz, ne dedińiz?

Áıeldiń daýsy sondaı ashshy shyqqandyqtan ol selk ete qaldy.

Advokat eki oıly bolyp, sózin jáne bir ret qaıtalady: «Kúıeýińiz úshin janyńyzdy da qıýǵa daıyn ekensiz...»

Romeın Voýl basyn ızedi. Erinine jańaǵy túsiniksiz kúlki qaıta úıirilip: «Ol sizge meni qatty súıedi deı me?— dedi Voýl hanym daýsy jumsaqtaý shyǵyp.—Aha! Iá, solaı degenin sezip turmyn. Erkekter degen qandaı aqymaq! Aqymaq!.. Aqymaq... aqymaq!..»

Áıel kenetten ornynan turyp ketti. Baǵanadan beri advokat kýá bop otyrǵan shıryqqan doly sezim áıeldiń tamaǵyna tyǵylǵandaı: «Men ony jek kóremin, bilip qoıyńyz! Men ony jek kóremin! Ózin darǵa asyp óltirgenin kórse»,— dedi.

Advokat kózinen yza oty ushqyndaǵan áıeldiń aldynan keıin sheginip ketti.

Áıel bir adym jaqyndap kelip, jańaǵy qarqynmen: «Múmkin, oılanarmyn. Aıtalyq, men sizge sol túni kúıeýim toǵyzdan jıyrma mınýt ketkende emes, onnan jıyrma ketkende keldi desem ne bolady? Sizge ol jaqynda aqshaly bolatynyn bilgen joqpyn depti. Al eger men sizge ol bárin de bildi, soǵan úmit artyp júrdi, sol aqshany alý úshin, ádeıi kisi óltirip otyr desem she? Aıtalyq, osy túni úıge kelgende ne istegenin maǵan túgel aıtyp berdi desem she? Paltosynyń ústi qan-qan desem ne bolady? Máselen, sotta ornymnan turyp osylardyń bárin aıtyp bersem qalaı bolady?»

Áıeldiń kózderi oǵan «al endi ne isteısiń» degendeı betpaqtana qarady.

Advokat órshı túsken qorqynyshyn áreń degende jasyryp, áıelmen baısaldy sóılesýge tyrysyp: «Kúıeýińizge qarsy kýálik ber dep sizdi eshkim zorlaı almaıdy...»— dedi.

— Ol meniń kúıeýim emes...

Bólmede qulaqqa urǵan tynyshtyq ornaı qaldy.

— Men Venada aktrısa bolyp istegenmin. Kúıeýim tiri, biraq jyndyhanada. Sondyqtan da biz úılengen joq edik. Qazir soǵan qýanyp otyrmyn,— dep ol basyn yzalana shulǵyp qoıdy.

— Siz maǵan bir-aq nárseni aıtyńyzshy,— dedi Meıgern myrza, shamasy kelgenshe baısaldy sóıleýge tyrysyp.— Siz Leonard Voýldy sonsha nege jek kóresiz?

Áıel sál ǵana kúlimsirep, basyn shaıqady.

— Iá, sizdiń muny bilgińiz kelip otyr. Biraq men ony aıtpaımyn. Bul meniń qupıam.

Meıgern myrza salqyndaý jótelińkirep ornynan turyp: «Bul áńgimeni kóp soza berýdiń qajeti joq sıaqty»,— dedi.— Men sizben endi qorǵaýǵa alǵan adamymmen sóıleskennen keıin jolyǵamyn».

Áıel jaqyndap kelip, ádemi qara kózin qadap turyp: «Aıtyńyzshy, siz búgin osy jerge kelgende, onyń arynyń tazalyǵyna shynymen-aq senip keldińiz be?»,— dedi.

— Iá, senip keldim,— dedi Meıgern myrza.

— Siz de bir bıshara ekensiz,— dep áıel kúlip jiberdi.

— Men oǵan qazir de senip turmyn,— dedi advokat sózin aıaqtap.

— Saý bolyńyz, madam.

Ol bólmeden shyǵyp ketse de, áıeldiń qorqynyshqa toly bet-álpetin umyta almady. «Bul bir masqara jumys bolaıyn dep tur»,— dedi Meıgern myrza ishteı kóshe boılap ketip bara jatyp.

Erekshe jaǵdaı. Shekten shyqqan, óte qaýipti áıel. Áıel degen qastandyq isteımin dese naǵyz sumdyq bop ketedi eken ǵoı.

Endi ne isteýge bolady? Ana jigittiń sory endi ábden qaınaıtyn boldy ǵoı. Múmkin qylmysty onyń ózi jasaǵan bolar.

«Joq,— dedi Meıgern myrza ózine-ózi. Qarsy jınalǵan aıǵaq tym kópteý. Myna áıelge senbeımin. Bárin oıdan shyǵaryp otyr. Biraq ol sotta muny esh ýaqytta da aıtpaıdy».

Advokat bul másele jóninde seniminiń molyraq bolmaǵanyna ókindi.

Polısıadaǵy tergeý prosesi ári qysqa ári qyzyq boldy. İstiń basty kýáleri ólgen áıeldiń qyzmetshisi — Janet Makkenzı men Avstrıanyń azamatshasy, tutqynnyń áıeli Romeın Heılger eken.

Meıgern myrza bul proseske qatysyp otyryp, sońǵy kýániń sumdyq sandyraǵyn tyńdady. Áıel ótkendegi ekeýiniń arasynda bolǵan áńgimeniń jobasymen sóıledi.

Tutqyn ózin aqtaıtyn eshteńe aıta almaǵan soń isi sotqa berildi.

Meıgern myrza ne isterin bilmeı, tuıyqqa tirelip qaldy. Leonard Voýldyń basyna qara bult tóndi. Tipti ony qorǵaýǵa koróldik keńestiń de qolynan eshteńe kele qoımaıtyn.

— Eger ana Avstralıalyq áıeldiń bergen kýáligin buzsa birdeńe shyǵar edi,— dedi advokat eki oıly bop.— Biraq bul — óte qıyn sharýa.

Meıgern myrza kúsh-jigerin endi bir-aq nárseniń tóńiregine jumyldyrmaqshy boldy. Aıtalyq, Voýl myrza, shynyn aıtyp, ólgen áıeldiń úıinen saǵat toǵyzda ketip qalsa, onda ana Janet daýsyn estigen, Mıss Frenchpen saǵat toǵyz jarymda sóılesip otyrǵan adam kim bolýy múmkin?

Bir bolsa, baıaǵyda naǵashy apasyn keıde ótirik maqtap, keıde qorqytyp biraz aqshasyn sypyrǵan tentek jıeni bar edi, sonyń isi bolýy múmkin. Advokat surastyryp bilse, Janet Makkenzı kezinde álgi jigitpen sybaılas bolyp, onyń kempirge istegen qylyǵyn kóre tura qoı demepti. Olaı bolsa, Leonard Voýl ketip qalǵannan keıin Mıss Frenchpen sóılesip otyrǵan álgi jıen bolýy da yqtımal. Onyń ústine álgi adam buryn ózi shyqpaıtyn, jıi baryp júrgen jerlerinen tabylmaı qoıdy.

Advokat basqa baǵytta júrgizgen áreketterinen de jóndi nátıje shyǵara almady. Leonard Voýldyń óz úıine kelip kirgenin de, Mıss Frenchtikinen shyqqanyn da kórgen eshkim bolmady. Krıklvýdtaǵy úıge kirip-shyqqan bóten bireýdi kórgen de esh pende joq. Barlyq eńbek zaıa ketti.

Sot bolardan bir kún buryn Meıgern myrza erekshe bir hat aldy.

Bul keshki altydaǵy pochtamen kelgen hat bolatyn. Syrtyndaǵy markasy qısyq japsyrylǵan, kirleý konvertke salynǵan, jaı qaǵazǵa jazylǵan saýatsyz shımaq eken.

Meıgern myrza álgini eki ret oqyp áreń túsindi.

«Qurmetti myrza.

Siz ana jas jigittiń advokatysyz ǵoı. Eger ana shet eldik jezóksheniń kim ekenin jáne onyń ótirigin bilgińiz kelse, Stepnı4 aýdanyndaǵy Shoýz Rente 16-ǵa búgin keshke jetińiz. Onyń quny eki júz fýnt. Mogson hanymdy sura».

Advokat bul hatty neshe dúrkin oqyp shyqty. Aldamshy hat bolýy da múmkin. Biraq taǵy da bir oılanyp kórip, onyń rastyǵyna senimi kúsheıe tústi jáne tutqyndy arashalap qalatyn da tek osy hat bolar dep úmittendi. Romeın Heılgerdiń bergen túsinigi ony bas kótertpeı tastaǵan, al qorǵaýshy retinde Meıgernniń buǵan qarsy qoıatyny jeńiltek ómirdi murat etken áıeldiń túsinigine senýge bolmaıdy deý ǵana edi. Bul onsha myqty dálel emes-tin.

Meıgern myrza, áıtse de, batyl sheshim qabyldady. Óz klıentin arashalap, aqtap qalýdy óziniń boryshy sanady. Sondyqtan da Shoýz Rentske barýǵa bel baılady.

Ol jańaǵy adresti taba almaı biraz qınaldy. Aqyry ol qalanyń shet jaǵyndaǵy, las, ıisi muryn jaratyn jerdegi qulaıyn dep turǵan eski úıdi taýyp aldy. Mogson hanymdy surastyryp edi, ony úıdiń úshinshi qabatyndaǵy bir bólmege siltep jiberdi. Esikti qaǵyp edi jaýap bolmady. Ol qaıta qaqty.

Ekinshi ret qaqqan kezde ish jaqtan tyqyrlaǵan bir dybys estidi, artynsha esik bolar bolmas qana saqtyqpen ashylyp, ar jaqtan ilmıgen bireýdiń tulǵasy kórindi. Áıel bolýy kerek.

Kenetten álgi áıel myrs etip kúldi de esikti keńirek ashyp: «Sen ekensiń ǵoı, kókeshim»,— dedi daýsy qyr-qyr etip.— Qasyńda eshkim joq pa? Pále oılap turǵan joqsyń ba? Durys. İshke kirýińe bolady, ishke kir. Advokat eki oıly bop, tabaldyryqtan attap kishkentaı, las, ishinde gaz shamy syǵyraıǵan bólmege kirdi. Bir buryshta usqynsyz, jınalmaǵan tósek tur; dombaılap jasalǵan qarapaıym stol, solqyldap bosap turǵan eki oryndyq kórinedi. Adam jıirkenetin álgi mekenniń ıesin advokat endi ǵana tolyq kórdi. Orta jasqa kelgen, eńkıgen, qobyraǵan býryl shashty áıel eken, betin aınaldyra moıyn oraýyshpen tumshalap orap alypty. Ózine advokattyń qarap turǵanyn baıqap, ol taǵy da myrs etip kúldi. Kúlkisi bir túrli, erekshe.

— Sulýlyǵyn nege jasyrady dep dal bolyp turǵan shyǵarsyń kókem, solaı ma? Hı, hı, hı. Qyzyqtyryp áketedi dep qorqyp turǵan joqsyń ba? Biraq ony sen kóresiń, kóresiń áli.

Áıel moıyn oraýyshty julyp alǵan kezde advokat qyp-qyzyl bolǵan usqynsyz betti kórip, artqa qaraı shorshyp tústi. Áıel betin qaıta oraı qoıdy.

— Meni súıip alǵyń kelmeı me, kókeshim? Hı, hı. Men oǵan tańdanbaımyn. Kezinde men áp-ádemi qyz bolatynmyn. Tipti mundaǵa deıin sulý edim. Kúkirt qyshqyly, kókeshim, kúkirt qyshqylynyń isi bul. Tura tur bálem. Olardan kegimdi alamyn áli...

Meıgern myrza aǵyl-tegil laǵnetti jaýdyra jónelgen áıelge basý aıtpaqshy bolyp edi, onysynan túk te shyqpady. Aqyrynda ashýdan judyryqtary birese ashylyp, birese jumylyp, álgi áıel burqyldap bir sát otyryp qaldy.

— Bolar endi,— dedi advokat qatal únmen.— Men bul jerge klıentim, Leonard Voýldy aqtaýǵa sebi tıetin málimet beredi ǵoı dep, sizge sengendikten kelip otyrmyn. Sol úshin shaqyrttyńyz ba?

Áıel oǵan bir nárse dámetkendeı qýlana qarady.

— Aqsha jaǵy qalaı bolady, kókeshim?— dep qyryldady ol,— eki júz fýnt, esińde

bolar.

— Túsinik berý sizdiń boryshyńyz, sotqa shaqyrylyp qalýyńyz múmkin, bul jóninde.

— Ol jaramaıdy, kókeshim. Men kári kempirmin. Sosyn men eshteńe de bilmeımin. Biraq maǵan eki júz fýnt aqsha berseń, men saǵan bir-eki nárseniń qısynyn aıtýym múmkin. Túsindiń be?

— Nege sıpaqtatyp otyrsyz?

— Mende bir hat bar desem ne der ediń? Áıeldiń haty. Ony qalaı qolǵa túsirgenimdi suramaı-aq qoı. Ol meniń sharýam. Maqsatyńa jetesiń, tek meniń eki júzimdi qolyma sal.

Meıgern myrza salqyndaý bir qarap, sheshim qabyldady.

— Men sizge on fýnttan artyq kók tıyn da bere almaımyn. Onda da aıtyp otyrǵanyńyz ras bolsa ǵana.

— On fýnt deısiń be? Áıel shańqyldap baqyryp jiberdi.

— Jıyrma fýnt,— dedi Meıgern myrza,— bul meniń sońǵy sózim.

Ol ornynan turyp ketýge yńǵaılandy. Sosyn, áıelden kózin aıyrmaı, qaltasynan bir kitapshany shyǵardy da jıyrma bir fýntty sanap aldy.

— Kórdińiz be,— dedi ol.— Osydan basqa aqsham joq. Alsańyz da, almasańyz da osy ǵana.

Biraq aqshany kórgen soń áıeldiń odan ary shydaı almaıtynyn ol bilgen bolatyn. Biraz burqyldap ursyp aldy da, áıel raıynan qaıtty. Tósek jaqqa baryp, tósenishtiń astynan bir nárseni sýyryp aldy.

— Mine, saǵan keregi osy bolsa, saıtan alǵyr!— dedi áıel taǵy da burqyldap.— Saǵan keregi bet jaǵyndaǵysy.

Áıeldiń advokatqa tastaı salǵany bir býma hat bolatyn. Meıgern myrza jibin sheship, ózine tán sabyrlylyqpen asyqpaı oqı bastady. Oǵan tesile qarap, ár qımylyn baǵyp turǵan áıel advokattyń bet-álpetinen eshnárse seze almady.

Ár hatty jeke-jeke oqyp shyǵyp, advokat býmanyń betinde birinshi turǵan hatty qaıta bir qarap shyqty. Sosyn ol qalǵan hattardy uqyptylyqpen qaıta býyp qoıdy.

Olar súıispenshilik jaıly jazylǵan Romeın Heılgerdiń hattary bolatyn. Barlyǵy da Leonard Voýlǵa jazylypty. Bet jaǵyndaǵy hat Voýl tutqyndalǵan kúni jazylypty.

— Men shyndyqty aıttym, kókeshim, solaı ǵoı?— dep jylamsyrady áıel.— Bul hat onyń byt-shytyn shyǵarady, solaı emes pe?

Meıgern myrza hattardy qaltasyna salyp, sosyn: «Bulardy qolǵa qalaı túsirip júrsiz?» — dedi.

— Ol ózinshe bir áńgime,— dedi áıel qýlana.— Biraq men odan da zorǵysyn bilemin. Tergeý kezinde ana jezóksheniń ne degenin estigenmin. Onnan jıyrma mınýt ketkende onyń qaıda bolǵanyn anyqtadym, óziniń aıtýynsha, álgi mezgilde ol úıde boldym degen bolatyn. Laıen Roýd5 kınoteatryndaǵy adamdardan surap kórińiz. Olardyń esinde qalýy kerek, eki betinen qan tamǵan sondaı ádemi qyz. Qarǵys atsyn ony!

— Qasyndaǵy erkek kim?— dedi Meıgern myrza.— Munda famılıasy joq, tek aty ǵana jazylypty.

Áıeldiń daýsy múldem bitip, qyryldap qaldy. Qoldary birese jumylyp, birese ashyla beredi. Aqyry ol bir qolyn betine aparyp: «Mynany istegen sol erkek. Osydan kóp jyl buryn jańaǵy áıel ony menen jyryp alyp ketti. Ol kezde ýyzdaı qyz bolatyn. Artynan izdep baryp, jigitime bas salyp edim, ol qarap turmaı, álgi qarǵys atqyr qyshqyldy betime shashyp jiberdi! Al ana qanshyq ishek-silesi qatyp kúldi. Bir kúni keziń keler dep júr edim, sonsha jyldan beri. Sońynan qalmaı júrip, bárin de bilip aldym. Mine, endi qolyma tústi. Endi sazaıyn tartady ol, solaı emes pe, advokat myrza? Sazaıyn tartady ǵoı?

— Ony biraz merzimge ótirik kýálik bergeni úshin sottaıtyn bolar,— dedi Meıgern myrza baısaldy daýyspen.

— Túrmege japsyn, osy meniń qalaǵanym. Sen keteıin dep tursyń ǵoı, solaı ma? Aqsham qaıda? Jańaǵy ádemi aqsham qaıda meniń?

Sózge kelmesten Meıgern myrza aqshany stoldyń ústine qoıdy. Sosyn tereń bir dem alyp, keri buryldy da jańaǵy las bólmeden shyǵyp ketti. Artyna qarap edi, aqshadan kózin almaı, syńsyp, ándetip turǵan kempirge kózi tústi.

Ol ýaqytyn bosqa jibermeı, Laıen Roýd kóshesindegi kınoteatrdy tez-aq taýyp aldy. Sýretin kórsetip edi, bılet jyrtatyn adam Romeın Heılgerdi birden tanı. ketti. Oqıǵa bolatyn túni kınoteatrǵa Romeın Heılger bir er adammen birge keshki saǵat onnan asa kelipti. Er adamdy anyq baıqaı almaǵanmen, bılet jyrtýshy kisi sol kezde júrip jatqan fılm jóninde álgi áıeldiń qasyndaǵy adammen sóılesip turǵanyn esine saqtap qalypty. Olar sol jerde fılmniń aıaǵyna deıin, shamamen bir saǵattaı bolsa kerek.

Meıgern myrzanyń kóńli ornyna tústi. Ol Romeın Heılgerdiń buryn bergen túsinigi bastan-aıaq jalǵan eken degen oıǵa keldi Áıel muny kúıeýine óshikkendikten ádeıi oıdan shyǵaryp otyr dep túıdi ol. Advokat bul óshpendiliktiń ar jaǵynda ne jatqanyn bile almaı dal boldy. Leonard Voýl áıeline sonshalyqty ne istep qoıdy eken? Advokat áıeliniń álgi qylyǵyn aıtqanda aıypker tóbesinen jaı túskendeı boldy. Bulaı bolýy múmkin emes dedi ol senbeı, biraq onyń budan bylaıǵy narazylyǵy Meıgern myrzaǵa bastapqydaı emes, senimsizdeý bolyp kórindi.

Meıgern myrza muny baıqap qaldy, ótirik ekenine kózi jetti. Jetýin jetse de, álgi qupıanyń betin ashaıyn degen nıeti bolǵan joq. Erli-zaıyptylardyń arasyndaǵy qupıa sol kúıinde qalyp qoıdy. Meıgern myrza munyń syryn áıteýir bir asharmyn degen oıda bolatyn.

Advokat saǵatyna qarady. Ýaqyt kesh eken, biraq degenmen bir isti tyndyrýy kerek edi. Ol taksı toqtatyp mindi de, bir adresti aıtty.

«Munyń bárin de dál qazir Ser Charlz bilýge tıisti»,— dedi ol taksıge minip jatyp kúbirlep.

Leonard Voýldyń Emılı Frenchtiń ólimine baılanysty soty kópshiliktiń nazaryn qatty aýdardy. Birinshiden, aıypker ári jas, ári ádemi jigit edi. Oǵan taǵylǵan aıyp, aıýandyqpen jasalǵan qorqaqtyń isteıtin qylmysy bolatyn. Ekinshiden, eldiń nazaryn aýdarǵany tergeý kezinde basty kýá Romeın Heılgerdiń bolǵany edi. Kóp gazetter onyń sýretterin basyp, shyqqan tegi, ómirbaıany jaıly oıdan shyǵarylǵan birneshe maqala jarıalap jibergen bolatyn.

Sot májilisi retimen yń-shyńsyz ashyldy. Aldymen istiń mán-jaıy baıandaldy. Sosyn túsinik berýge minbege Janet Makkenzı shaqyryldy. Ol negizinen sol burynǵy kýáligin qaıtalap aıtyp berdi. Qarsy suraq berip, qorǵaýshy onyń Voýl men Mıssı Frenchtiń araqatynasy jaıly bergen túsinikterinen bir-eki qarama-qaıshylyq taýyp, onysyn kýáǵa moıyndatty. Qorǵaýshy, kýá áıeldiń sol túni qonaq qabyldaıtyn bólmeden bir erkektiń daýsyn estigenmen, ol adamnyń Voýl ekenin jáne onyń úıine jetip úlgirgenin dáleldeıtin eshteńe aıta almaı otyrǵanyn atap kórsetti. Jáne bul túsiniktiń negizinde aıypkerdi jek kórýshilik pen qyzǵanysh sezim jatqanyn málimdedi.

Sosyn kelesi kýá shaqyryldy.

— Sizdiń esimińiz Romeın Heılger ǵoı?

— Iá, solaı.

— Siz Avstrıa azamatshasysyz ǵoı?

— Iá.

— Sońǵy úsh jylda siz aıypkermen birge turyp, sonyń áıelimin dep júrdińiz ǵoı?

Bir sátke Romeın Heılger kúıeýiniń kózine qadala qarap qaldy. Onyń júzinde túsiniksiz bir jumbaqtyń nyshany bar edi.

— Iá, solaı.

Suraqtar jalǵasa berdi. Birte-birte qylmystyń betin ashatyn derekter shyǵa bastady. Oqıǵa bolǵan túni tutqyn ózimen birge temir súımen ala ketipti. Ol túngi saǵat onnan jıyrma mınýt ketkende úıge qaıta oralyp kempirdi óltirip kelgendigin moıyndapty. Jeńiniń ushyna qan juqqandyqtan, kıimin as úıdegi peshke salyp jaǵyp jiberipti. Aýzyńdy ashsań ólesiń dep áıelin qorqytypty.

Túsinik ary qaraı jalǵasqan saıyn, alǵashynda eptep oń kózimen qarap otyrǵan sottyń músheleri endi tutqynǵa múldem teris aınaldy. Tutqynnyń ózi de basyn jerden almaı, saýdasy bitken adamsha, túnerip otyryp qaldy.

Áıtkenmen Romeınniń keńesshisi áıeldiń ashýyn eptep baspaqshy bolǵany baıqaldy. Ol kýániń baısaldyraq bolǵanyn qalaıtyn sıaqty.

Qaharly da, kóńildi qorǵaýshy ornynan túregeldi.

Kýá bolyp turǵan áıeldiń bergen túsinigi bastan-aıaq ádeıi oıdan shyǵarylǵan qyp-qyzyl ótirik ekenin, oqıǵa bolǵan kezde onyń tipti úıinde de bolmaǵanyn, basqa adamdy súıetindigin, Voýldy istemegen qylmysy úshin qasaqana ólimge aıdaǵysy kelip otyrǵanyn málimdedi.

Romeın buny dáleli joq bos sóz dep mensinbeı, tákapparlana teriske shyǵardy.

Osy kezde qorǵaýshy kýániń masqarasyn shyǵaratyn álgi hatty iske qosty. Shybynnyń yzyńy estiletin tynyshtyqta sotqa álgi hatty daýystap oqyp berdi.

«Súıikti Maks, qudaı ony bizdiń qolǵa túsirdi! Ol kisi óltirgeni úshin, bir kári kempirdi óltirgeni úshin tutqyndaldy! Qoı aýzynan shóp almaıtyn, kisi turmaq shybynǵa da tımeıtin Leonard! Aqyry odan kegimdi alatyn boldym. Bıshara! Men ony sol kúni úıge ústi-basy qan-qan bolyp keldi, kisi óltirgenin moıyndady deımin. Men ony darǵa astyramyn, Maks. Ózin ólimge aıdaǵan Romeın ekenin ol sol kezde biletin bolady. Endi bizdi baqyt qushaǵy kútip túr, súıiktim. Aqyry jettik-aý, degenimizge!»

Sotta hattyń Romeın Heılgerdiń qolymen jazylǵanyn dáleldep berýge daıyn otyrǵan mamandar da bar edi, biraq olardyń qajeti bolmaı qaldy. Hatty kórgende-aq Romeın birden sylq ete tústi de, ótirigin moıyndap, bar shynyn aıtyp berdi. Leonard Voýl úıge ózi aıtqan ýaqytynda, toǵyzdan jıyrma mınýt ótken kezde oralypty. Áıel janaǵy áńgimeni kúıeýin qurtý úshin ádeıi oılap taýypty.

Romeın Heılgerdiń ótirigi shyqqan soń, aıyptaýshynyń sózi de jaıyna qaldy. Ser Charlz óziniń kýálerin shaqyrtyp túsinik aldy. Aıypker minbege shyǵyp, istiń qalaı bolǵanyn, qarama qarsy suraqtarǵa qaramastan, qaımyqpaı bárin aıtyp berdi.

Aıyptaýshy qaıta dáleldemekshi bolyp tyrysyp edi, onysynan eshteme shyqpady. Sottyń qorytyndy sózi aıypker úshin jaqsy bolmady, biraq istiń beti beri qaraǵan bolatyn. Sot músheleri óz sheshimderin oılastyrý úshin kishkene úzilis aldy da, azdan soń úkimdi jarıalap: «Bizdiń sheshimimiz — tutqyn aıypty emes»,— dedi.

Leonard Voýl aqtalyp, bosap shyqty!

Meıgern myrza aıypkerdi quttyqtaýǵa asyqty.

Ádettegishe, kózáınegin alyp tazalap bara jatqanyn ózi sezip qaldy. Keshe ǵana muny daǵdysyna aınaldyryp alǵanyn áıeli aıtqan bolatyn. Aýrý qalsa da ádet qalmaıdy degen osy eken-aý. Adam óziniń qandaı ádeti baryn bile de bermeıdi eken ǵoı.

Bul ózi bir qyzyq, sóz joq, óte qyzyq oqıǵa edi. Ana áıel Romeın Heılgerdi alaıyqshy máselen... İsti tekserý kezinde ózin erekshe tańqaldyrǵan da sol Romeın Heılgerdiń aıryqsha tulǵasy edi. Peddıngtondaǵy úıinen kórgen kezde onyń óńi aqqubasha, sabyrly áıel sıaqty edi, sotta ol tropık gúli sekildi qulpyryp shyǵa keldi emes pe?

Kózin jumsa, Meıgern ony qazir de elestete alar edi: (boıshań, albyrt, sulý taldaı músini eptep qana eńkishteý, oń qolynyń saýsaqtary óz-ózinen úzdiksiz qımyldap, ashylyp-jumyla beretin.

Ádet, daǵdy degender qyzyq nárse ǵoı. Áıeldiń qolynyń qımyly da ádetke aınalyp ketken bolýy kerek. Dep oılady advokat. Ol osy bertinde ǵana bireýdiń caysaqtarynyń dál osylaı qımyldaǵanyn kórip edi. Kim edi ózi? Osy bertinde ǵana...

Esine túsken kezde advokat demin ishine tarta qoıdy.. Álgi Shoýz Rentstegi áıel emes pe edi...

Onyń basy aınalyp, qımylsyz turyp qaldy. Múmkin emes... Múmkin emes... Biraq, Romeın Heılger aktrısa ǵoı...

Bas qorǵaýshy art jaǵynan kelip, ony ıyǵynan qaǵyp: «Aıypker jigitti áli quttyqtaǵan joqsyń ba? Ol áreń qutyldy ǵoı. Júr, onyń qolyn qysaıyq»,— dedi.

Biraq advokat onyń qolyn ysyryp tastady.

Bul kezde onyń kókeıinde tek bir-aq nárse — Romeın Heılgermen betpe-bet kezdesýden basqa eshteme de joq bolatyn. Advokat ony biraz ýaqyt kóre alǵan joq, sosyn olardyń qaı jerde kezdeskenin aıtyp jatýdyń keregi shamaly bolar. Sonymen siz sezip qalǵan ekensiz ǵoı,— dedi áıel advokat kókeıindegisin tutas aıtyp bolǵan kezde.— Betimdi me? Oı, ol op-ońaı ǵoı. Sosyn ana syǵyraıǵan gaz shamnyń jaryǵymen siz meniń betimdegi grımdi de jóndi qaraı almadyńyz.

— Biraq nege... nege, olaı ettińiz...

— Nege jalǵyz oınadyńyz deısiz ǵoı? Ótken jolǵy qoldanǵan jańaǵy tirkesti esine alyp, ol eptep jymıyp qoıdy.

— Mynaý bir ǵajap qoıylǵan komedıa ǵoı!

Dosym-aý, ony aman alyp qalý — meniń boryshym bolatyn. Tutqyndy jan-tánimen jaqsy kóretin áıeldiń bergen túsinigi jetkiliksiz bolǵan bolar edi. Ózińiz de solaı degen sıaqty edińiz ǵoı. Biraq meniń psıhologıadan eptegen habarym bar. Beretin túsinigimdi zorlyqtyń kúshimen, ózimdi moıyndata otyryp, zań aldynda masqara etip alsyn, sonda ǵana jurttyń pikiri aıypkerdiń paıdasyna birden ózgerip shyǵa keletinin jaqsy túsindim.

— Al ana bir býma hat she?

— Olardyń ishindegi tek bireýi ǵana, álgi qalaı deýshi edińizder, ıá, qyp-qyzyl ótirik bolatyn.

— Al endi ana Maks degenińiz kim?

— Ondaı adam ómirde múldem bolǵan emes, dostym.

— Men áli de bolsa,— dedi kishkentaı Meıgern myrza kóńili tolmaǵan syńaı tanytyp,— Leonardty kádimgi durys jolmen-aq aqtap alar edik qoı degen oıdamyn.

— Men ondaı táýekelge bas tige almadym. Siz onyń ary taza degen senimde boldyńyz...

— Solaı oılaǵanymdy sezgen ekensiz ǵoı?— dedi Meıgern myrza.

— Qymbatty Meıgern myrza,— dedi Romeın,— siz eshteńe de baıqamaıdy ekensiz ǵoı. Men onyń aıypty ekenin biletinmin!

---