«Matematıkalyq kókpar» saıysy
«Matematıkalyq kókpar» saıysy
Qazaqtyń ulttyq oıyndarynyń biri kókpar oıyny. Osy ulttyq oıynnyń jelisi boıynsha aýdandyq matematıkalyq kókpar saıysyn ótkizdim. Oǵan 8, 9-shy synyp oqýshylarynan quralǵan 4 top qatysty. Ár topta 6 oqýshydan bolady. Bul oıyndy júrgizýdegi maqsat ulttyq oıynmen tanysý, oqýshylardyń halyqtyq oıynǵa degen kózqarasyn, súıispenshiligin qalyptastyrý, olardyń bilýge qumarlyǵyn arttyryp, matematıkaǵa qyzyqtyrý.
Oıynnyń sharty: eki toptyń bapkerleri kelip qorjynnan asyq alady. Sol asyqtaǵy nómirge baılanysty suraqtarǵa toptyń shabandozdarymen aqyldasyp jaýap beredi. Esep ár túrli qıyndyqta bolǵandyqtan shabandozdardyń jaýaby daıyn bolǵansha, jankúıerlerge suraqtar beriledi.
Jankúıerlerdiń jaýaby óz toptaryna upaı retinde qosylady.
Osy oıyndaǵy eki topqa berilgen esepterdi usynyp otyrmyn.
1 - asyq. Bir baı úsh jyl malaı jumsap, onyń aqysyna bir buzaý jáne 12 laq berýge ýádelesedi. Baıǵus malaı baıdyń jón - josyqsyz aıamaı jumsaǵanyna shydaı almaı 2 jyldan keıin ketip qaldy. Baı malaıyna bir buzaý 6 laq beredi. Buzaýdy qansha laqqa baǵalaǵan? (Buzaýdy 6 laqqa baǵalaǵan).
2 - asyq. 7 ret kir jýǵannan soń tik tórtburyshty paralelepıped tárizdes kir sabynnyń eni, bıiktigi, uzyndyǵy eki esege kemıdi. Qalǵan sabyn endi neshe ret kir jýýǵa jetedi? (Bir ret kir jýýǵa jetedi).
3 - asyq. Tómendegi sandar tizbekteı jazylǵan. Osy tizbektegi sońǵy sandy jazyńdar. 6, 8, 12, 18, 26, 36,... (48).
4 - asyq. Ertede bir han 100 torǵaıdy 30 búrkitke teń bólip bergen adamǵa qalaǵan syıyn tartamyn dep jar saldyrypty. Ony estigen aspaz hanǵa kelip eseptiń jaýabyn aıtypty. Aspazdyń jaýabyna han rıza bolypty. Sonda aspaz qandaı jaýap aıtqan? (Ár búrkitke úsh torǵaı jáne úsheý ara bir torǵaı).
5 - asyq. Sýrettegi boıalǵan aýdandardyń qosyndysy kvadrattyń aýdanynyń neshe paıyzy bolady. (37, 5).
6 - asyq. Aty shýly aıqas syzyq. Ózi tolǵan maǵynaǵa qyzyq (koordınatalar osi).
7 - asyq. Bireý alty jylqysyna kún saıyn on qadaq suly berip júredi. Jem jylqynyń jasyna qaraı bólinedi. Bıege - úsh qadaq, qunandaryna eki qadaqtan, al taı basyna bir qadaqtan jem beredi. Sonda bıe nesheý, taı nesheý, qunan nesheý? (Bir bıe, eki qunan, úsh taı).
8 - asyq. Tómendegi sandar tizbekteı jazylǵan. Osy tizbektegi sońǵy sandy jazyńdar. 1, 2, 4, 8, 32,...(256).
9 - asyq. Jigit otaý tikkende úsh aǵasy birigip 6 qoı beredi. Sonda olardyń ózinde qalǵan qoılardyń sany birdeı bolady. Áýelde barlyǵynyń 42 qoı bar ekeni jáne árqaısysynyń bergen qoıynyń sany ártúrli ekeni belgili. Aǵalarynyń árqaısysy qansha qoıdan bergenin jáne áýelde qanshadan qoılary bolǵanyn anyqta. (Áýelde 13, 14, 15 qoı boldy. 1, 2, 3 qoı bergende árqaısysynda 12 qoıdan qalady).
10 - asyq. Tórtburysh tortty 3 túzý syzyqpen 7 bólikke ból!
Jankúıerlerge beriletin suraqtar.
1. Qazaqtyń salmaq ólshemderiniń maǵynasyn túsindir. Bir shelek, bir torsyq, bir saba, bir qap, bir arqa.
Jaýaby: Bir shelek (sý, sút),
bir torsyq (aıran) 6 - 7 lıtr,
bir saba(qymyz) 10 - 15 lıtr, bir qap
(un) 40 - 60 kg, bir arqa (júk) 45 - 50 kg.
2. Eger A jáne V natýral sandarynyń kóbeıtindisi 36 bolsa, onda bulardyń qosyndysy eń úlken bolatyn mándi tabyńdar. (13).
3. Bıiktigi 10 m aǵashqa ulý kúndiz 5 m joǵary kóterilip, túnde 4 m tómen túsedi. Ulý aǵashtyń basyna neshe kúnde shyǵady? (10 kúnde).
4. Bólmeniń ár buryshynda bir - bir mysyq otyr. Onyń árqaısysyna qarap úshten mysyq otyr. Bólmede neshe mysyq bar? (4 mysyq).
5. Sýretshi mektep bólmelerin nómirleýge tıis edi. Bólme sany 100 bolsa, qansha ret 9 sıfryn jazý kerek. (20).
6. Qazaqtyń salmaq ólshemderiniń maǵynasyn túsindir (súıem, synyq súıem, tutam, arshyn). Súıem – bas barmaq pen suq saýsaqty jazǵandaǵy aralyq, synyq súıem – eki býyndy búkkendegi aralyq, tutam – bes saýsaqty jumǵandaǵy kóldeneń uzyndyq, arshyn – shyntaqtan saýsaq ushyna deıingi uzyndyq.
7. Bes tańbaly san berilgen, odan keıingi san 6 tańbaly bolady. Berilgen qandaı san. (99999).
8. Eki adamnyń biri ylǵı shyn, ekinshisi ylǵı ótirik aıtqan. Ekeýi birdeı jaýap berý úshin olarǵa qandaı ortaq suraq qoıý kerek? (Sen ylǵı ótirik aıtasyń ba? Sen ylǵı shyn aıtasyń ba?)
9. Synyptaǵy otyz oqýshynyń jartysy aǵylshynsha, ári nemisshe, qalǵany tek nemisshe úırenedi. Oqýshylardyń qanshasy nemisshe, qanshasy aǵylshynsha úırenedi? Qanshasy ári aǵylshynsha ári nemisshe úırenedi? (15 - i aǵylshynsha, beseýi ári nemisshe, ári aǵylshynsha, ony nemisshe úırenedi).
10. Ótken myńjyldyqta mynadaı jyl boldy. Eger ony sıfrmen qaǵazǵa jazyp, sol qaǵazdy teris aýdarsaq týra aldyńǵy sıfr kórsetiledi. Ol qaı jyl? (1961, 1691)
Qazaqtyń ulttyq oıyndarynyń biri kókpar oıyny. Osy ulttyq oıynnyń jelisi boıynsha aýdandyq matematıkalyq kókpar saıysyn ótkizdim. Oǵan 8, 9-shy synyp oqýshylarynan quralǵan 4 top qatysty. Ár topta 6 oqýshydan bolady. Bul oıyndy júrgizýdegi maqsat ulttyq oıynmen tanysý, oqýshylardyń halyqtyq oıynǵa degen kózqarasyn, súıispenshiligin qalyptastyrý, olardyń bilýge qumarlyǵyn arttyryp, matematıkaǵa qyzyqtyrý.
Oıynnyń sharty: eki toptyń bapkerleri kelip qorjynnan asyq alady. Sol asyqtaǵy nómirge baılanysty suraqtarǵa toptyń shabandozdarymen aqyldasyp jaýap beredi. Esep ár túrli qıyndyqta bolǵandyqtan shabandozdardyń jaýaby daıyn bolǵansha, jankúıerlerge suraqtar beriledi.
Jankúıerlerdiń jaýaby óz toptaryna upaı retinde qosylady.
Osy oıyndaǵy eki topqa berilgen esepterdi usynyp otyrmyn.
1 - asyq. Bir baı úsh jyl malaı jumsap, onyń aqysyna bir buzaý jáne 12 laq berýge ýádelesedi. Baıǵus malaı baıdyń jón - josyqsyz aıamaı jumsaǵanyna shydaı almaı 2 jyldan keıin ketip qaldy. Baı malaıyna bir buzaý 6 laq beredi. Buzaýdy qansha laqqa baǵalaǵan? (Buzaýdy 6 laqqa baǵalaǵan).
2 - asyq. 7 ret kir jýǵannan soń tik tórtburyshty paralelepıped tárizdes kir sabynnyń eni, bıiktigi, uzyndyǵy eki esege kemıdi. Qalǵan sabyn endi neshe ret kir jýýǵa jetedi? (Bir ret kir jýýǵa jetedi).
3 - asyq. Tómendegi sandar tizbekteı jazylǵan. Osy tizbektegi sońǵy sandy jazyńdar. 6, 8, 12, 18, 26, 36,... (48).
4 - asyq. Ertede bir han 100 torǵaıdy 30 búrkitke teń bólip bergen adamǵa qalaǵan syıyn tartamyn dep jar saldyrypty. Ony estigen aspaz hanǵa kelip eseptiń jaýabyn aıtypty. Aspazdyń jaýabyna han rıza bolypty. Sonda aspaz qandaı jaýap aıtqan? (Ár búrkitke úsh torǵaı jáne úsheý ara bir torǵaı).
5 - asyq. Sýrettegi boıalǵan aýdandardyń qosyndysy kvadrattyń aýdanynyń neshe paıyzy bolady. (37, 5).
6 - asyq. Aty shýly aıqas syzyq. Ózi tolǵan maǵynaǵa qyzyq (koordınatalar osi).
7 - asyq. Bireý alty jylqysyna kún saıyn on qadaq suly berip júredi. Jem jylqynyń jasyna qaraı bólinedi. Bıege - úsh qadaq, qunandaryna eki qadaqtan, al taı basyna bir qadaqtan jem beredi. Sonda bıe nesheý, taı nesheý, qunan nesheý? (Bir bıe, eki qunan, úsh taı).
8 - asyq. Tómendegi sandar tizbekteı jazylǵan. Osy tizbektegi sońǵy sandy jazyńdar. 1, 2, 4, 8, 32,...(256).
9 - asyq. Jigit otaý tikkende úsh aǵasy birigip 6 qoı beredi. Sonda olardyń ózinde qalǵan qoılardyń sany birdeı bolady. Áýelde barlyǵynyń 42 qoı bar ekeni jáne árqaısysynyń bergen qoıynyń sany ártúrli ekeni belgili. Aǵalarynyń árqaısysy qansha qoıdan bergenin jáne áýelde qanshadan qoılary bolǵanyn anyqta. (Áýelde 13, 14, 15 qoı boldy. 1, 2, 3 qoı bergende árqaısysynda 12 qoıdan qalady).
10 - asyq. Tórtburysh tortty 3 túzý syzyqpen 7 bólikke ból!
Jankúıerlerge beriletin suraqtar.
1. Qazaqtyń salmaq ólshemderiniń maǵynasyn túsindir. Bir shelek, bir torsyq, bir saba, bir qap, bir arqa.
Jaýaby: Bir shelek (sý, sút),
bir torsyq (aıran) 6 - 7 lıtr,
bir saba(qymyz) 10 - 15 lıtr, bir qap
(un) 40 - 60 kg, bir arqa (júk) 45 - 50 kg.
2. Eger A jáne V natýral sandarynyń kóbeıtindisi 36 bolsa, onda bulardyń qosyndysy eń úlken bolatyn mándi tabyńdar. (13).
3. Bıiktigi 10 m aǵashqa ulý kúndiz 5 m joǵary kóterilip, túnde 4 m tómen túsedi. Ulý aǵashtyń basyna neshe kúnde shyǵady? (10 kúnde).
4. Bólmeniń ár buryshynda bir - bir mysyq otyr. Onyń árqaısysyna qarap úshten mysyq otyr. Bólmede neshe mysyq bar? (4 mysyq).
5. Sýretshi mektep bólmelerin nómirleýge tıis edi. Bólme sany 100 bolsa, qansha ret 9 sıfryn jazý kerek. (20).
6. Qazaqtyń salmaq ólshemderiniń maǵynasyn túsindir (súıem, synyq súıem, tutam, arshyn). Súıem – bas barmaq pen suq saýsaqty jazǵandaǵy aralyq, synyq súıem – eki býyndy búkkendegi aralyq, tutam – bes saýsaqty jumǵandaǵy kóldeneń uzyndyq, arshyn – shyntaqtan saýsaq ushyna deıingi uzyndyq.
7. Bes tańbaly san berilgen, odan keıingi san 6 tańbaly bolady. Berilgen qandaı san. (99999).
8. Eki adamnyń biri ylǵı shyn, ekinshisi ylǵı ótirik aıtqan. Ekeýi birdeı jaýap berý úshin olarǵa qandaı ortaq suraq qoıý kerek? (Sen ylǵı ótirik aıtasyń ba? Sen ylǵı shyn aıtasyń ba?)
9. Synyptaǵy otyz oqýshynyń jartysy aǵylshynsha, ári nemisshe, qalǵany tek nemisshe úırenedi. Oqýshylardyń qanshasy nemisshe, qanshasy aǵylshynsha úırenedi? Qanshasy ári aǵylshynsha ári nemisshe úırenedi? (15 - i aǵylshynsha, beseýi ári nemisshe, ári aǵylshynsha, ony nemisshe úırenedi).
10. Ótken myńjyldyqta mynadaı jyl boldy. Eger ony sıfrmen qaǵazǵa jazyp, sol qaǵazdy teris aýdarsaq týra aldyńǵy sıfr kórsetiledi. Ol qaı jyl? (1961, 1691)
You Might Also Like
-
Qazaqstannyń dúnıejúzilik uıymdarmen qarym - qatynasyn mektep oqýshylaryna oqytýdaǵy arnaıy kýrstar men fakúltatıvterdiń kúntizbelik - taqyryptyq jospary jáne sabaq úlgileri
