InfoHub Logo

Uly dalam…Ótpeli tarıhym…Qaıran jurtym…Qaı elde, qaı halyqta da dana tulǵalar, danyshpan qaıratkerler tarıh aǵymynyń bıik jalynda, halyq taǵdyrynyń tereń shaıqalas shaqtarynda dúnıege keletini belgili. Jer asty qozǵalystarynyń áldebir sıqyr qudiretimen ǵaıyptan paıda bolyp,  keıin baıtaq álemniń tórinde máńgi ornap qalatyn asqar shyńdar sekildi, adamzat aldyndaǵy qadir-qasıeti tek bir ǵana ǵumyrdyń aýqymymen ólshenbeıtin elden erek erekshe tulǵalar ushyrasady. Solardyń biri- daýylpaz aqyn, qazaq halqy úshin otqa da, sýǵa da túsken esil er, dańqty batyr, kóterilis sardary- Mahambet Ótemisuly. Ol uly dalanyń ór minezdi perzenti, batyrlyq pen zorlyqqa qarsy ún kóterip, azattyq, bostandyq, teńdik týyn jelbiretti, ádiletsizdikke qarsy ólispeı berispeý ıdeıasynyń naǵyz jyrshysy retinde baǵalandy. Tabıǵat bir Mahambettiń basyna batyrlyqty da, aqyndyqty da aıamaı bere salǵan. Esil er qarsylasqan jaýymen aıqasyp qalǵanda naızasymen ilip túsirgen, tilimen tilip túsken, semserimen oıyp jibergen, sózimen soıyp jibergen. Mahambet ózgede joq, ózinde ǵana bar osy qudiretti qasıetimen batyrlar tarıhyn da, aqyndar tarıhynda da jaryq juldyzdaı jarqyrap jeke turatyn teńdesi joq dara da dana tulǵa!

Zaman aǵynymyz bólek, kórgen kúnimiz beıbit bolǵanymen qarýy men qalamyn qatar ustaǵan batyrlarymyzdyń qara narǵa artqan júgindeı biz de eren erlik jasap, aıqyn maqsat qoıa alatynymyz aıdan anyq. Ózimdi Mahambettiń urpaǵymyn desem, Mahambet bolyp óz halqyma qalaı qarsy shyǵamyn? Qazirgi elimniń jaýy- ózi emes pe? Olaı bolsa, meniń de Mahambet bolyp qara narǵa artar júgim jeterlik. Eń birinshisi ultymnyń bolashaǵyn jarqyn qylar qara narlardy, Mahambetteı asyldyń urpaqtaryn bezbúırek analarymyz dalaǵa tastaýda. Sodan bolar ata-babamyz elestete de almaıtyn «balalar úıi» kóbeıip keledi. Jetimdi jylatyp qalaı el bolamyz? Balany qoıyp, baǵyp-qaqqan ata-anasyn  qartaıǵanda tastap jatqan perzentter de ushyrasýda. Bul-qara naryma artar taǵy bir júgim. Qara nar bolyp qaıyspaı tartyp shyǵar erler eldiń múddesin oılaıtyny belgili. Al sol erler, urpaqtar, jastar óz tilin bilmeı, jat tilde saırasa, keshegi Mahambetke shabyt bergen ulttyq namys, ulttyq sana oıana ma? Bul-qara naryma artar úshinshi júgim. Tek osy mindetti qabaǵyn shytpaı tartyp shyǵar qara nar kerek.Sonymen qatar batyrdyń júregin keskilegen namys pen kúreskerlik búginde qajet. Óıtkeni aryn taptatqan, rýhyn tómendetken eldiń bolashaǵy bulyńǵyr. Sonyń arqasynda jaýgershilik zamanda tolarsaqtan saz keship, jigerleri men kúshteri mújilgen sátte de, er azamattar alǵan betterinen taımady. Mahambettiń mindettelgen «qara naryna» da osy qaısarlyq pen sabyrlyqty, aýyzben emes, ispen taý qoparar er azamat ataný- meniń qara narǵa artqan taǵy bir júktegen mindetim bolsyn.

Ult bolyp uranymyzdy túzep, el bolyp egemendigimizdi alyp, kelisimge halyq bolyp kelsek te, qara narǵa artar júgimiz áli de jetkiliksiz kórinedi. Mahambettiń urpaǵy ekenimiz ras bolsa, sol júkti qara narsha tartyp shyǵatynymyz ras qoı.  

Ý.M.Djoldybaeva- tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń dosenti Madenıetova Balsulý- Shyǵystaný fakúlteti, shetel fılologıasy mamandyǵynyń 1-kýrs stýdenti

---