Mektep pen otbasy arasyndaǵy baılanys
Baıqońyr qalasy,
№2 K. E. Sıalkovskıı atyndaǵy jalpy bilim beretin
orta mekteptiń I sanatty bastaýysh synyp muǵalimi
Jakýpova Almagýl Baıdýllaevna
Mektep pen otbasy arasyndaǵy baılanys
Kirispe
Qaıyrly kún, qurmetti ata-analar, ustazdar! Búgingi ata-analar jınalysy ózgeshe ótkeli otyr. Oraıy kelgen basqosýdy paıdalana otyryp, men ózim júrgizip júrgen «Ózin-ózi» taný pániniń ereksheligi, bala tárbıesindegi úlken paıdasy, ata-analarǵa da, balalardyń ózderin ózderi tanyp bilýine de jáne ata-analardyń óz balalarynyń minez-qulyq ereksheligi, arman-maqsatyn túsine bilýde tıgizetin orasan zor kómegi jóninde aıtqaly turmyn.
«Ózin-ózi taný» páni bizdiń mektepte 2010-2011 oqý jylynan bastap eksperıment túrinde júrgizile bastady. Ideıanyń avtory – respýblıkanyń birinshi hanymy Sara Alpysqyzy Nazarbaeva. «Bóbek qorynyń» tóraıymy Sara Alpysqyzynyń bastamasymen ómirge kelip, 2001-2002 oqý jylynan Almaty qalasyndaǵy balabaqshalar men mektepterde jeke sabaq retinde ótkizile bastaǵan bolatyn. Al 2002-2003 oqý jylynan bastap bul pándi Qazaqstannyń barlyq aımaqtarynda eksperımentaldyq aımaqtarda júrgizý qolǵa alyndy.
Qazirgi kezeńde kóterilip otyrǵan «Ózin-ózi taný» rýhanı adamgershilik biliminiń túp-tamyry tereńde jatyr. Ol halqymyzdyń ulttyq qundylyqtarynan, rýhanı muralarynan, dilinen, taǵylymdyq oı-tolǵaýlarynan bastaý alady. Ózin-ózi tanyǵan, ómirdiń mánin túsingen adam, ózin-ózi qadaǵalap, synap, ózin-ózi tárbıeleýge, ómirden óz ornyn, óz baqytyn tabýǵa umtylady. Ózin-ózi taný – adamnyń shyndyqty ózinshe túsiný jaǵynan qarastyratyn ǵylym, ol óz boıyndaǵy biregeılikke sáıkes keletin óziniń jeke qundylyqtar júıesin jalpyadamzattyq qundylyqtar júıesimen birtutas qaraýǵa negizdeledi.
Qoǵam damýynda bizdiń qarapaıym kúndelikti tirshiligimizde súıispenshilik pen izgilik, meıirimdilik pen qaıyrymdylyq, shydamdylyq pen ımandylyq, adaldyq pen ıbalyq syndy asyl qasıetter qajet-aq.
«Ózin-ózi taný» pánin oqytýdyń búgingi zaman talabynan týyndap otyrǵanyna kózimiz barǵan saıyn jetýde. Sebebi qazirgi kezeńniń eń basty qajettiligi – adamdar arasyndaǵy syılastyq, birin-biri qadirleý, birin-biri qurmetteı bilý men baǵalaı alýy, ıaǵnı adamdardyń ózin-ózi, qorshaǵan ortany, álemdi tanı bilýi.
II Negizgi bólim
Ata-ananyń qaısysy bolsa da, óz balalary qabiletti, tapqyr, talantty bolyp ósse, basqa balalardan oq boıy ozyq bolsa dep armandaıdy. Durys, ata-ananyń ómirdegi basty muraty - óziniń izin jalǵastyratyn urpaǵynyń erekshe bolýy, onyń baqytty bolýy. Biraq, eń bastysy, balam jaqsy Adam bolsa eken dep armandaý kerek. Ol erjetkende adamdarǵa paıdaly bolyp, qoǵamǵa zardap keltirmeıtindeı bolyp ósýi qajet. Óziniń bıik «Menine» eshqashan da kir keltirmeı, qaıta ony jańa bilimdermen tolyqtyryp, ómir tájirıbesin jetildirip, ózin Mahabbattyń qudiretti kúshimen únemi baıytyp otyrýy asa mańyzdy qasıetter bolyp esepteledi. (Sara Alpysqyzynyń «Ómir ádebi» kitabynan).
Qurmetti ata-analar! Búgingi jınalysymyz erekshe bolmaq, sebebi men Sizdermen «Ózin-ózi taný» pániniń bir sabaǵyn tájirıbe retinde ótkeli otyrmyn.
Ótkiziletin sabaǵymyzdyń taqyryby «Ómir degenimiz ne?» dep atalady.
Sabaqta alǵa qoıylatyn maqsattar: ata-ananyń ómirge degen súıispenshiligin arttyrý, sol arqyly balanyń kózqarasyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: qanatty sózder jazylǵan plakattar, sýretter, slaıd, mýzyka áýeni, oıyn túrlerine qoldanylatyn úlestirmeli paraqshalar.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. «Shattyq sheńberi» atty trenıń ótkizý.
Maqsaty: ata-analardyń bir-birine jaqsy qarym-qatynasyn qalyptastyrý, jaǵymdy kóńil-kúı týǵyzý.
Sharty: ata-analar bir-biriniń qolynan ustap, sheńber qurap turady, sheńber kún tárizdi, bir-birine jylý syılaıdy.
Qurmetti ata-analar! Men sizdermen tanysqanyma óte qýanyshtymyn. Qane, bárimiz bir-birimizdiń qolymyzdan ustap, sheńber qurap dóńgelene turaıyq. Osy dóńgelek sheńberdi shattyq, jylýlyq sheńberi dep ataımyz. Qalaı oılaısyzdar? Sheńberge turýdyń úlken bir qasıeti bar. Sheńberimiz - kóktegi jylý beretin kún tárizdi dóńgelek. Sheńberge turyp bir-birimizdi jaqsy kóre alamyz, jaqsylyq pen jylýlyǵymyzdy bir-birimizge syılaı bilýge úırenemiz. Mine, sondyqtan da bul sheńberdi jylýlyq, shattyq sheńberi dep ataımyz. Endi bárimiz jaqsylyq tilep, shattana qýanyp, kúlkimizdi syılaıyq.
Bala – keń álemdegi eń pák, eń taza asyl jan. Onyń oıynyń tazalyǵy, arynyń tazalyǵy ony qorshaǵan ortaǵa baılanysty bolmaq. Bala osy ortany qalaı qabyldap, tanyp bilse, onyń aldynan keń álemniń esigi de solaı ashylmaq. «Ózin-ózi taný» sabaqtarynda uıymdastyrylatyn «Shattyq sheńberi» árbir balada ózi ózgelerge senetin jáne ózi de senimge ıe bolatyn úlken dostyq sheńberine qabyldanýy retinde túıindeledi. Sheńberge turyp Jer-Anaǵa, Aspan Ataǵa óz meıirimin tókkeni úshin rızashylyǵyn bildirýmen birge, bir-birine degen rıasyz shyn júreginen shyqqan tilekterin aıtýy, jyly lebizderin bildirýi rýhanı damýdyń negizin qalaýǵa yqpal etetinin baıqadyq.
Kelesi trenıń «Shańyraq qurý».
Maqsaty: bir-birine ıilip sálem berý, birigip jumys isteýdiń artyqshylyǵyn túsiný, bir-birin jaǵymdy kóńil-kúı syılaý.
Sharty: dóńgelenip turyp, ýyq kóterip, shańyraq quryp, keregeni bekitkendeı qımyldar jasap, ıilip bir-birine sálemdesý.
Shańyraq - birlik pen yntymaqtastyq, baýyrmaldyq belgisi. Biz bir ujym ishinde balalarymyzdyń jaqsy oqýy, tártipti bolýy, bir-birimen jaqsy qarym-qatynasta bolýyna múddelimiz, sondyqtan da bir-birimizge jaǵymdy kóńil-kúı, oı kózqaras syılaýǵa tyrysaıyq.
Ata-analardyń bir-birine degen jyly qarym-qatynasyn ornatý arqyly birlese jumys isteýge, bir-biriniń pikirin tyńdaýǵa, syılastyqqa, ózin jáne ózgeni qurmetteýge qolaıly jaǵdaı qalyptastyrýda «Tanysý» kezeńi de úlken rol atqarady.
«Tanysý» trenıńi – ata-analar bir-birine óz esimderin, onyń aldyna bir syn esim qosyp aıtyp tanysýlary kerek. Mysaly: aıdaı sulý Aısulýmyn, kerim Kúláshpin, t.b. Barlyǵymyz dóńgelenip otyramyz. Tanysyp bolǵan soń, ómirge baılanysty slaıdtar, beınetaspa kórsetý arqyly olardyń pikirin bilý, ómirde kezdesetin jaǵdaıattardy kórip, birge talqylaýǵa shaqyramyn. Beınetaspany kórip bolǵan soń ata-analarǵa suraqtar qoıý arqyly pikirlesý ótkizemin.
Suraqtar: 1. Ómirde neni qunttaısyz?
2. Sizdiń ómirińizdegi eń mańyzdy qadamyńyz?
3. Osy ómirdegi eń baqytty sátińiz?
4. Ómirde neni qatty baǵalaısyz?
5. «Ómir-ózen» degendi qalaı túsinesiz?
6. Nege ómirdi ózenge teńeımiz?
7. Ár adam ne úshin ómir súredi?
Sabaq barysynda «Tanysý» kezeńinde oqýshylardyń ózderi týraly jaǵymdy pikir, oı aıtýy olardyń ózderine degen senimdilik, kúsh-jiger, kóterińki kóńil kúı syılaıdy, erteńine zor úmitpen qaraıtyn jeke tulǵalar qalyptasa bastaıdy. Ata-analar da otbasynda balalardyń ózine degen senimdilik, ózindik «menin» týdyratyn jaǵymdy esim, jyly sózderdi barynsha mol qoldanýy kerek.
Kelesi trenıń boıynsha ata-analarǵa túrli-tústi fıgýralardy berý.
Qurmetti ata-analar! Qazir sizderge tapsyrmalar beriledi. Ár qaısysyńyz túrli-tústi bir fıgýrany alyp, sol tústegi stolǵa baryp otyrasyzdar. Stoldaǵy tapsyrmalardy oryndaýlaryńyz kerek.
1. Mektepke degen mahabbatyńyzdy bildirip gúl shoǵyn jasańyz.
2. Balaǵa degen mahabbatyńyzdy bildirip gúlge jazyp japsyrý.
3. Ata-ananyń bir-birine degen mahabbatyn bildirip kún shýaǵyna jazý.
Tapsyrmalardy oryndap bolǵan soń, pikirlerin suraý, qorytyndy jasaý, pikirleri balalarynyń pikirimen sáıkes kele me, joq pa, taldaý jasalatyny eskertiledi.
Sizderge usynylatyn kelesi oıyn-jattyǵýy – «Tynyshtyq sáti». Áýen oınalady, kózderińizdi jumyp otyryp tyńdaısyzdar, áýendi tyńdap bolǵan soń, qandaı sezimde boldyńyzdar, sol jóninde pikirimizdi ortaǵa salaıyq.
Balalarmen júrgiziletin «Tynyshtyq sáti» olarǵa jaǵymdy oılarǵa berilýge múmkindik jasaıdy. Olardyń oılaryna tipti eresek adamdar oılamaıtyn qyzyqty beıneler elesteıtinin aıta keteıin. Tynyshtyq sáti aıaqtalǵannan keıin balalar ózderiniń sanasynda, qıalynda oılap tapqandary jaıly áńgimelep, sýretteıdi. Olardy tyńdap otyryp, bala qıalynyń qanshalyqty baı ekenin kóremiz. Sizder de úıde balalaryńyzben birge qıaldap, ertegi qurastyryp, óleń shyǵaryp kórińiz. Jan-dúnıesi taza, qıalǵa baı, bilimge yntyq azamattyń qalyptasary sózsiz. «Ózin-ózi taný» sabaǵynda kózdelgen maqsat árbir balanyń óz boıyndaǵy shyǵarmashylyq áleýetin tanı jáne asha bilýge, óziniń emosıalyq kóńil kúıi men minez-qulyq motıvterin uǵyna bilýge, baǵalaı bilýge múmkindik týǵyzý bolyp tabylady.
Sizderge usynylatyn kelesi oıyn jattyǵýy – «Júrekten-júrekke».
Bul kezeńde men Sizderge «Ǵajaıyp sandyq» týraly shaǵyn áńgime aıtyp beremin. Bul áńgime atasy men nemeresi jaıynda. Sizder áńgimeni tyńdap bolǵannan keıin, meniń qolymdaǵy ǵajaıyp sandyqty osy ómirde balalaryńyzǵa arnaıtyn, ustazǵa degen tilektermen, jyly sózdermen toltyrasyzdar. Bul kezeńde balalar sabaq ústinde alǵan bilimderin, jańa aqparattaryn qorytyndylaı kele oı bólisip, jyly tilekter júrekten-júrekke ushtasyp jatady.
«Ózin-ózi taný» sabaqtarynda usynylatyn oıyndardyń basym kópshiligi balalardy meıirimdilikke, dostyqqa, súıispenshilikke, syılastyqqa úıretýdi kózdeıdi, bundaı oıyndardyń ózi bala boıyna jalpy adamzattyq qundylyqtardy sińirýdi kózdeıdi. Ata-analardyń balamen júrgiziletin oıyndar men jattyǵýlardy osylaı jasaýy olardyń bala psıhologıasyn tereńirek túsinýge, olarǵa senimmen qaraýǵa, balalardyń oıymen, kózqarasymen sanasýyna múmkindik beredi.
Adamzat – tabıǵattyń ajyramas bir bólshegi, adam tabıǵatta tirshilik etedi, onyń móldiregen sýyn, bıik taýlaryn, ásem bulttaryn, erekshe, ózindik ásemdigi mol jyl mezgilderin tamashalaı otyryp, osy keń baıtaq jerimizdi aıalaýǵa, káýsardaı móldir sýyn lastamaýǵa, ár tabıǵat jaratylysyn qorǵaýǵa baýlýymyz kerek degen tárbıeniń qaınar kózi osy «Ózin-ózi taný» páninde jatyr desek, qatelespeımiz.
Bala – keń álemdegi eń pák, eń taza, asyl jan. Onyń oıynyń tazalyǵy, arynyń tazalyǵy ony qorshaǵan ortaǵa baılanysty bolmaq. Bala osy ortany qalaı qabyldap, tanyp bilse, onyń aldynan keń álemniń esigi de solaı ashylmaq.
Sondyqtan, qymbatty ata-analar, balanyń ózindik «Menin» qalyptastyrý, adamgershilik-rýhanı áleýetin kóterý, qazirgi zaman talabyna saı ózindik oı-kózqarasy qalyptasqan jeke tulǵa tárbıelep shyǵarý mektep pen otbasynyń tárbıesi ushtasyp, ortaq bir múddege baǵyttalǵanda ǵana jan-jaqty, tolyqqandy júzege asady.
Sonymen birge bala tárbıesinde mektep pen ata-ana arasyndaǵy yntymaqtastyq, tyǵyz baılanys ornatýda da bul pán úlken rol atqarady. Sebebi, ata-babamyzdan kele jatqan ulttyq qundylyqtardy úıretý – ata-ananyń da basty mindeti. Sondyqtan árbir ata-ana qolyna «Ózin-ózi taný» oqýlyǵyn alyp, onda aıtylǵan taǵylymdar men ónegeli oı-uǵymdardy balalarynyń oqyp úırenýine yqpal etýleri tıis.
Al ustaz óz kezeginde halqymyzdyń rýhanı-ıntellektýaldy muralaryn, mádenı qundylyqtardy jańǵyrtyp, tárbıege ulttyq sıpat berýge umtylýy tıis.
Qorytyndy. Ózin-ózi taný – kez kelgen adamnyń qolynan kele bermeıtin, qıyndyqpen júzege asatyn úrdis. Muǵalim «Ózin-ózi taný» sabaqtarynda ár oqýshymen jeke tulǵa retinde qarym-qatynasqa túse otyryp, balanyń minez-qulqyn, sezimin, ádet-daǵdysyn baqylaı bilýge, basqara bilýge, sonymen birge janyndaǵy adamdardy tabıǵı bolmysymen qabyldaý, izgi nıet, ystyq yqylas tanyta bilýge úıretedi. Ata-ana da otbasynda osy maqsattardyń júzege asýyna baǵyttalǵan tárbıe berýi tıis.
Sonda ǵana bolashaq urpaqtyń boıyna rýhanı adamgershilik qaınaryn sińirip, minez-qulqyn tárbıeleýge, jalpy adamzattyq qundylyqtardy, adamgershilik prınsıpter men murattardy ǵumyr boıy basshylyqqa alatyn tulǵa qalyptastyra alamyz. Jas urpaqtyń qabileti men múmkinshiligin jan-jaqty ashyp, adamgershiliktiń bıigine kóteretin, izgilik pen sulýlyqtyń shyn maǵynasyn túsinýge, shynaıy meıirimdilik pen aqıqatqa umtylýǵa, óz ómirin joǵary mánmen ótkizýge tárbıeleımiz.
Ár balany rýhanı keremet kúsh ıesi dep qarap, onyń shetsiz sheksizdikti úırensem degen umtylysyna ýaqtyly kóńil bólip, demeý jasasaq, qýattandyrsaq, júregi nurǵa toly, jan-jaǵyna shýaǵyn shashyp turatyn, meıirimdi, adamgershiligi mol, únemi talpynyp turatyn, óz elin, jerin, tilin otbasyn súıetin, eńbekqor adal adam tárbıelep shyǵaramyz dep senemin. Ondaı bala basqaǵa jan jylýyn jetkize alady, baryn ortaǵa s alady, ózin tanytady, ózgeni de bar kúıinde moıyndaıdy, keshirimdi bolady. Bala tárbıeleýde ata-ananyń yqpaly zor, barlyq jasyl jelekter kún kózine qarap boı túzeıdi. Olar kóleńkeni súımeıdi. Artyq butaqtar men aram shópterdi qyrqyp, otap otyrsańyzdar ekkenderińiz túzý, alqabyńyz jaınap turary sózsiz.
Bala da sol. Oǵan aqyl-keńes, ónegeli áńgime, meıirim kerek. Olaı bolsa, aǵaıyn, bala tárbıesi tek otbasynda ata-analyq parymyz ǵana emes, Otan aldyndaǵy boryshymyz ekenin esten shyǵarmaıyq!
Búgingi keshten alǵan áserimizden árqaısymyz óz oıymyzben túıin túıeıik. Olaı bolsa, kesh sońynda mektepke jıi kelińizder. Ataqty pedagog V. Sýhomlınskııdiń «Januıa men mektep tárbıesi birikkende ǵana tolyq tárbıe bolady» degen sózin umytpańyzdar degimiz keledi.
Mine, osyndaı úılesimdilik bolǵan jaǵdaıda búgingisin ǵana emes, bolashaǵyn sáýleli kúıde elestetip, alǵa umtylatyn, armanshyl, qıaly asqaq, rýhy bıik azamat tárbıeleımiz dep sizderdi sendirýge bolady.
№2 K. E. Sıalkovskıı atyndaǵy jalpy bilim beretin
orta mekteptiń I sanatty bastaýysh synyp muǵalimi
Jakýpova Almagýl Baıdýllaevna
Mektep pen otbasy arasyndaǵy baılanys
Kirispe
Qaıyrly kún, qurmetti ata-analar, ustazdar! Búgingi ata-analar jınalysy ózgeshe ótkeli otyr. Oraıy kelgen basqosýdy paıdalana otyryp, men ózim júrgizip júrgen «Ózin-ózi» taný pániniń ereksheligi, bala tárbıesindegi úlken paıdasy, ata-analarǵa da, balalardyń ózderin ózderi tanyp bilýine de jáne ata-analardyń óz balalarynyń minez-qulyq ereksheligi, arman-maqsatyn túsine bilýde tıgizetin orasan zor kómegi jóninde aıtqaly turmyn.
«Ózin-ózi taný» páni bizdiń mektepte 2010-2011 oqý jylynan bastap eksperıment túrinde júrgizile bastady. Ideıanyń avtory – respýblıkanyń birinshi hanymy Sara Alpysqyzy Nazarbaeva. «Bóbek qorynyń» tóraıymy Sara Alpysqyzynyń bastamasymen ómirge kelip, 2001-2002 oqý jylynan Almaty qalasyndaǵy balabaqshalar men mektepterde jeke sabaq retinde ótkizile bastaǵan bolatyn. Al 2002-2003 oqý jylynan bastap bul pándi Qazaqstannyń barlyq aımaqtarynda eksperımentaldyq aımaqtarda júrgizý qolǵa alyndy.
Qazirgi kezeńde kóterilip otyrǵan «Ózin-ózi taný» rýhanı adamgershilik biliminiń túp-tamyry tereńde jatyr. Ol halqymyzdyń ulttyq qundylyqtarynan, rýhanı muralarynan, dilinen, taǵylymdyq oı-tolǵaýlarynan bastaý alady. Ózin-ózi tanyǵan, ómirdiń mánin túsingen adam, ózin-ózi qadaǵalap, synap, ózin-ózi tárbıeleýge, ómirden óz ornyn, óz baqytyn tabýǵa umtylady. Ózin-ózi taný – adamnyń shyndyqty ózinshe túsiný jaǵynan qarastyratyn ǵylym, ol óz boıyndaǵy biregeılikke sáıkes keletin óziniń jeke qundylyqtar júıesin jalpyadamzattyq qundylyqtar júıesimen birtutas qaraýǵa negizdeledi.
Qoǵam damýynda bizdiń qarapaıym kúndelikti tirshiligimizde súıispenshilik pen izgilik, meıirimdilik pen qaıyrymdylyq, shydamdylyq pen ımandylyq, adaldyq pen ıbalyq syndy asyl qasıetter qajet-aq.
«Ózin-ózi taný» pánin oqytýdyń búgingi zaman talabynan týyndap otyrǵanyna kózimiz barǵan saıyn jetýde. Sebebi qazirgi kezeńniń eń basty qajettiligi – adamdar arasyndaǵy syılastyq, birin-biri qadirleý, birin-biri qurmetteı bilý men baǵalaı alýy, ıaǵnı adamdardyń ózin-ózi, qorshaǵan ortany, álemdi tanı bilýi.
II Negizgi bólim
Ata-ananyń qaısysy bolsa da, óz balalary qabiletti, tapqyr, talantty bolyp ósse, basqa balalardan oq boıy ozyq bolsa dep armandaıdy. Durys, ata-ananyń ómirdegi basty muraty - óziniń izin jalǵastyratyn urpaǵynyń erekshe bolýy, onyń baqytty bolýy. Biraq, eń bastysy, balam jaqsy Adam bolsa eken dep armandaý kerek. Ol erjetkende adamdarǵa paıdaly bolyp, qoǵamǵa zardap keltirmeıtindeı bolyp ósýi qajet. Óziniń bıik «Menine» eshqashan da kir keltirmeı, qaıta ony jańa bilimdermen tolyqtyryp, ómir tájirıbesin jetildirip, ózin Mahabbattyń qudiretti kúshimen únemi baıytyp otyrýy asa mańyzdy qasıetter bolyp esepteledi. (Sara Alpysqyzynyń «Ómir ádebi» kitabynan).
Qurmetti ata-analar! Búgingi jınalysymyz erekshe bolmaq, sebebi men Sizdermen «Ózin-ózi taný» pániniń bir sabaǵyn tájirıbe retinde ótkeli otyrmyn.
Ótkiziletin sabaǵymyzdyń taqyryby «Ómir degenimiz ne?» dep atalady.
Sabaqta alǵa qoıylatyn maqsattar: ata-ananyń ómirge degen súıispenshiligin arttyrý, sol arqyly balanyń kózqarasyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: qanatty sózder jazylǵan plakattar, sýretter, slaıd, mýzyka áýeni, oıyn túrlerine qoldanylatyn úlestirmeli paraqshalar.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. «Shattyq sheńberi» atty trenıń ótkizý.
Maqsaty: ata-analardyń bir-birine jaqsy qarym-qatynasyn qalyptastyrý, jaǵymdy kóńil-kúı týǵyzý.
Sharty: ata-analar bir-biriniń qolynan ustap, sheńber qurap turady, sheńber kún tárizdi, bir-birine jylý syılaıdy.
Qurmetti ata-analar! Men sizdermen tanysqanyma óte qýanyshtymyn. Qane, bárimiz bir-birimizdiń qolymyzdan ustap, sheńber qurap dóńgelene turaıyq. Osy dóńgelek sheńberdi shattyq, jylýlyq sheńberi dep ataımyz. Qalaı oılaısyzdar? Sheńberge turýdyń úlken bir qasıeti bar. Sheńberimiz - kóktegi jylý beretin kún tárizdi dóńgelek. Sheńberge turyp bir-birimizdi jaqsy kóre alamyz, jaqsylyq pen jylýlyǵymyzdy bir-birimizge syılaı bilýge úırenemiz. Mine, sondyqtan da bul sheńberdi jylýlyq, shattyq sheńberi dep ataımyz. Endi bárimiz jaqsylyq tilep, shattana qýanyp, kúlkimizdi syılaıyq.
Bala – keń álemdegi eń pák, eń taza asyl jan. Onyń oıynyń tazalyǵy, arynyń tazalyǵy ony qorshaǵan ortaǵa baılanysty bolmaq. Bala osy ortany qalaı qabyldap, tanyp bilse, onyń aldynan keń álemniń esigi de solaı ashylmaq. «Ózin-ózi taný» sabaqtarynda uıymdastyrylatyn «Shattyq sheńberi» árbir balada ózi ózgelerge senetin jáne ózi de senimge ıe bolatyn úlken dostyq sheńberine qabyldanýy retinde túıindeledi. Sheńberge turyp Jer-Anaǵa, Aspan Ataǵa óz meıirimin tókkeni úshin rızashylyǵyn bildirýmen birge, bir-birine degen rıasyz shyn júreginen shyqqan tilekterin aıtýy, jyly lebizderin bildirýi rýhanı damýdyń negizin qalaýǵa yqpal etetinin baıqadyq.
Kelesi trenıń «Shańyraq qurý».
Maqsaty: bir-birine ıilip sálem berý, birigip jumys isteýdiń artyqshylyǵyn túsiný, bir-birin jaǵymdy kóńil-kúı syılaý.
Sharty: dóńgelenip turyp, ýyq kóterip, shańyraq quryp, keregeni bekitkendeı qımyldar jasap, ıilip bir-birine sálemdesý.
Shańyraq - birlik pen yntymaqtastyq, baýyrmaldyq belgisi. Biz bir ujym ishinde balalarymyzdyń jaqsy oqýy, tártipti bolýy, bir-birimen jaqsy qarym-qatynasta bolýyna múddelimiz, sondyqtan da bir-birimizge jaǵymdy kóńil-kúı, oı kózqaras syılaýǵa tyrysaıyq.
Ata-analardyń bir-birine degen jyly qarym-qatynasyn ornatý arqyly birlese jumys isteýge, bir-biriniń pikirin tyńdaýǵa, syılastyqqa, ózin jáne ózgeni qurmetteýge qolaıly jaǵdaı qalyptastyrýda «Tanysý» kezeńi de úlken rol atqarady.
«Tanysý» trenıńi – ata-analar bir-birine óz esimderin, onyń aldyna bir syn esim qosyp aıtyp tanysýlary kerek. Mysaly: aıdaı sulý Aısulýmyn, kerim Kúláshpin, t.b. Barlyǵymyz dóńgelenip otyramyz. Tanysyp bolǵan soń, ómirge baılanysty slaıdtar, beınetaspa kórsetý arqyly olardyń pikirin bilý, ómirde kezdesetin jaǵdaıattardy kórip, birge talqylaýǵa shaqyramyn. Beınetaspany kórip bolǵan soń ata-analarǵa suraqtar qoıý arqyly pikirlesý ótkizemin.
Suraqtar: 1. Ómirde neni qunttaısyz?
2. Sizdiń ómirińizdegi eń mańyzdy qadamyńyz?
3. Osy ómirdegi eń baqytty sátińiz?
4. Ómirde neni qatty baǵalaısyz?
5. «Ómir-ózen» degendi qalaı túsinesiz?
6. Nege ómirdi ózenge teńeımiz?
7. Ár adam ne úshin ómir súredi?
Sabaq barysynda «Tanysý» kezeńinde oqýshylardyń ózderi týraly jaǵymdy pikir, oı aıtýy olardyń ózderine degen senimdilik, kúsh-jiger, kóterińki kóńil kúı syılaıdy, erteńine zor úmitpen qaraıtyn jeke tulǵalar qalyptasa bastaıdy. Ata-analar da otbasynda balalardyń ózine degen senimdilik, ózindik «menin» týdyratyn jaǵymdy esim, jyly sózderdi barynsha mol qoldanýy kerek.
Kelesi trenıń boıynsha ata-analarǵa túrli-tústi fıgýralardy berý.
Qurmetti ata-analar! Qazir sizderge tapsyrmalar beriledi. Ár qaısysyńyz túrli-tústi bir fıgýrany alyp, sol tústegi stolǵa baryp otyrasyzdar. Stoldaǵy tapsyrmalardy oryndaýlaryńyz kerek.
1. Mektepke degen mahabbatyńyzdy bildirip gúl shoǵyn jasańyz.
2. Balaǵa degen mahabbatyńyzdy bildirip gúlge jazyp japsyrý.
3. Ata-ananyń bir-birine degen mahabbatyn bildirip kún shýaǵyna jazý.
Tapsyrmalardy oryndap bolǵan soń, pikirlerin suraý, qorytyndy jasaý, pikirleri balalarynyń pikirimen sáıkes kele me, joq pa, taldaý jasalatyny eskertiledi.
Sizderge usynylatyn kelesi oıyn-jattyǵýy – «Tynyshtyq sáti». Áýen oınalady, kózderińizdi jumyp otyryp tyńdaısyzdar, áýendi tyńdap bolǵan soń, qandaı sezimde boldyńyzdar, sol jóninde pikirimizdi ortaǵa salaıyq.
Balalarmen júrgiziletin «Tynyshtyq sáti» olarǵa jaǵymdy oılarǵa berilýge múmkindik jasaıdy. Olardyń oılaryna tipti eresek adamdar oılamaıtyn qyzyqty beıneler elesteıtinin aıta keteıin. Tynyshtyq sáti aıaqtalǵannan keıin balalar ózderiniń sanasynda, qıalynda oılap tapqandary jaıly áńgimelep, sýretteıdi. Olardy tyńdap otyryp, bala qıalynyń qanshalyqty baı ekenin kóremiz. Sizder de úıde balalaryńyzben birge qıaldap, ertegi qurastyryp, óleń shyǵaryp kórińiz. Jan-dúnıesi taza, qıalǵa baı, bilimge yntyq azamattyń qalyptasary sózsiz. «Ózin-ózi taný» sabaǵynda kózdelgen maqsat árbir balanyń óz boıyndaǵy shyǵarmashylyq áleýetin tanı jáne asha bilýge, óziniń emosıalyq kóńil kúıi men minez-qulyq motıvterin uǵyna bilýge, baǵalaı bilýge múmkindik týǵyzý bolyp tabylady.
Sizderge usynylatyn kelesi oıyn jattyǵýy – «Júrekten-júrekke».
Bul kezeńde men Sizderge «Ǵajaıyp sandyq» týraly shaǵyn áńgime aıtyp beremin. Bul áńgime atasy men nemeresi jaıynda. Sizder áńgimeni tyńdap bolǵannan keıin, meniń qolymdaǵy ǵajaıyp sandyqty osy ómirde balalaryńyzǵa arnaıtyn, ustazǵa degen tilektermen, jyly sózdermen toltyrasyzdar. Bul kezeńde balalar sabaq ústinde alǵan bilimderin, jańa aqparattaryn qorytyndylaı kele oı bólisip, jyly tilekter júrekten-júrekke ushtasyp jatady.
«Ózin-ózi taný» sabaqtarynda usynylatyn oıyndardyń basym kópshiligi balalardy meıirimdilikke, dostyqqa, súıispenshilikke, syılastyqqa úıretýdi kózdeıdi, bundaı oıyndardyń ózi bala boıyna jalpy adamzattyq qundylyqtardy sińirýdi kózdeıdi. Ata-analardyń balamen júrgiziletin oıyndar men jattyǵýlardy osylaı jasaýy olardyń bala psıhologıasyn tereńirek túsinýge, olarǵa senimmen qaraýǵa, balalardyń oıymen, kózqarasymen sanasýyna múmkindik beredi.
Adamzat – tabıǵattyń ajyramas bir bólshegi, adam tabıǵatta tirshilik etedi, onyń móldiregen sýyn, bıik taýlaryn, ásem bulttaryn, erekshe, ózindik ásemdigi mol jyl mezgilderin tamashalaı otyryp, osy keń baıtaq jerimizdi aıalaýǵa, káýsardaı móldir sýyn lastamaýǵa, ár tabıǵat jaratylysyn qorǵaýǵa baýlýymyz kerek degen tárbıeniń qaınar kózi osy «Ózin-ózi taný» páninde jatyr desek, qatelespeımiz.
Bala – keń álemdegi eń pák, eń taza, asyl jan. Onyń oıynyń tazalyǵy, arynyń tazalyǵy ony qorshaǵan ortaǵa baılanysty bolmaq. Bala osy ortany qalaı qabyldap, tanyp bilse, onyń aldynan keń álemniń esigi de solaı ashylmaq.
Sondyqtan, qymbatty ata-analar, balanyń ózindik «Menin» qalyptastyrý, adamgershilik-rýhanı áleýetin kóterý, qazirgi zaman talabyna saı ózindik oı-kózqarasy qalyptasqan jeke tulǵa tárbıelep shyǵarý mektep pen otbasynyń tárbıesi ushtasyp, ortaq bir múddege baǵyttalǵanda ǵana jan-jaqty, tolyqqandy júzege asady.
Sonymen birge bala tárbıesinde mektep pen ata-ana arasyndaǵy yntymaqtastyq, tyǵyz baılanys ornatýda da bul pán úlken rol atqarady. Sebebi, ata-babamyzdan kele jatqan ulttyq qundylyqtardy úıretý – ata-ananyń da basty mindeti. Sondyqtan árbir ata-ana qolyna «Ózin-ózi taný» oqýlyǵyn alyp, onda aıtylǵan taǵylymdar men ónegeli oı-uǵymdardy balalarynyń oqyp úırenýine yqpal etýleri tıis.
Al ustaz óz kezeginde halqymyzdyń rýhanı-ıntellektýaldy muralaryn, mádenı qundylyqtardy jańǵyrtyp, tárbıege ulttyq sıpat berýge umtylýy tıis.
Qorytyndy. Ózin-ózi taný – kez kelgen adamnyń qolynan kele bermeıtin, qıyndyqpen júzege asatyn úrdis. Muǵalim «Ózin-ózi taný» sabaqtarynda ár oqýshymen jeke tulǵa retinde qarym-qatynasqa túse otyryp, balanyń minez-qulqyn, sezimin, ádet-daǵdysyn baqylaı bilýge, basqara bilýge, sonymen birge janyndaǵy adamdardy tabıǵı bolmysymen qabyldaý, izgi nıet, ystyq yqylas tanyta bilýge úıretedi. Ata-ana da otbasynda osy maqsattardyń júzege asýyna baǵyttalǵan tárbıe berýi tıis.
Sonda ǵana bolashaq urpaqtyń boıyna rýhanı adamgershilik qaınaryn sińirip, minez-qulqyn tárbıeleýge, jalpy adamzattyq qundylyqtardy, adamgershilik prınsıpter men murattardy ǵumyr boıy basshylyqqa alatyn tulǵa qalyptastyra alamyz. Jas urpaqtyń qabileti men múmkinshiligin jan-jaqty ashyp, adamgershiliktiń bıigine kóteretin, izgilik pen sulýlyqtyń shyn maǵynasyn túsinýge, shynaıy meıirimdilik pen aqıqatqa umtylýǵa, óz ómirin joǵary mánmen ótkizýge tárbıeleımiz.
Ár balany rýhanı keremet kúsh ıesi dep qarap, onyń shetsiz sheksizdikti úırensem degen umtylysyna ýaqtyly kóńil bólip, demeý jasasaq, qýattandyrsaq, júregi nurǵa toly, jan-jaǵyna shýaǵyn shashyp turatyn, meıirimdi, adamgershiligi mol, únemi talpynyp turatyn, óz elin, jerin, tilin otbasyn súıetin, eńbekqor adal adam tárbıelep shyǵaramyz dep senemin. Ondaı bala basqaǵa jan jylýyn jetkize alady, baryn ortaǵa s alady, ózin tanytady, ózgeni de bar kúıinde moıyndaıdy, keshirimdi bolady. Bala tárbıeleýde ata-ananyń yqpaly zor, barlyq jasyl jelekter kún kózine qarap boı túzeıdi. Olar kóleńkeni súımeıdi. Artyq butaqtar men aram shópterdi qyrqyp, otap otyrsańyzdar ekkenderińiz túzý, alqabyńyz jaınap turary sózsiz.
Bala da sol. Oǵan aqyl-keńes, ónegeli áńgime, meıirim kerek. Olaı bolsa, aǵaıyn, bala tárbıesi tek otbasynda ata-analyq parymyz ǵana emes, Otan aldyndaǵy boryshymyz ekenin esten shyǵarmaıyq!
Búgingi keshten alǵan áserimizden árqaısymyz óz oıymyzben túıin túıeıik. Olaı bolsa, kesh sońynda mektepke jıi kelińizder. Ataqty pedagog V. Sýhomlınskııdiń «Januıa men mektep tárbıesi birikkende ǵana tolyq tárbıe bolady» degen sózin umytpańyzdar degimiz keledi.
Mine, osyndaı úılesimdilik bolǵan jaǵdaıda búgingisin ǵana emes, bolashaǵyn sáýleli kúıde elestetip, alǵa umtylatyn, armanshyl, qıaly asqaq, rýhy bıik azamat tárbıeleımiz dep sizderdi sendirýge bolady.
You Might Also Like
