InfoHub Logo

Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany,
Atameken orta mektebinde mektep psıhology
Abıtova Kamshat

«Oı shaqyrý»
«Taǵdyr tarazysynyń qaıda qarap aýatyny, besiktiń qalaı terbetiletinine baılanysty»
Stanıslav Ejı Les

«Taıaqtaý ońaı, tárbıeleý qıyn»
Halyq maqaly

Urpaq tárbıesi qaı zamannyń, qaı qoǵamnyń bolsyn kókeıkesti máseleleri bolyp kelgendigi dáleldeýdi qajet etpeıdi. Tárbıe ana sútinen bastalyp, bireýdiń bireýge yqpaly arqyly ómir boıy qalyptasatyn kúrdeli qubylys. Bala tárbıesi – salǵyrttyqqa, sebep - syltaý izdeýge tózbeıdi. Ony júrgizý úshin pedagogıkalyq ujymnyń kásiptik bilgirligi, ata - analardyń sanalyq kózqarasy jáne osy prınsıpterge negizdelgen mektep jáne otbasy arasyndaǵy tyǵyz baılanysqan odaq, nátıjeli jumys qajet. Sońǵy kezde jasóspirimder, jetkinshekter arasynda mektep qabyrǵasynda júrip - aq keıbir keleńsiz oqıǵalarǵa oqýshylarymyzdyń kóp urynýy, «qıyn» bala esebin tolyqtyrýy, sóz joq, muǵalimder men mektep ujymyn oılandyrady.

«Qıyn oqýshy» uǵymyn týdyrýshy faktorlar
Birinshiden, buǵan qoǵamdyq jaǵdaı men ómirdegi turmys jaǵdaıy sebepshi bolady;
ekinshiden, balalardyń minez - qulqyndaǵy jaǵymsyz erekshelikteri men psıhıkasynyń ózgeshe qalyptasýynan nemese qalypty normadan aýytqýy;
úshinshiden, pedagogıkalyq tárbıesiniń durys bolmaýy

4. Áleýmettik jaǵdaı:
- baqylaýsyzdyq;
- nazardan tys qalýy;
- bos ýaqytynyń bolmaýy;
- otbasynyń tolyq bolmaýy.

5. Psıhologıalyq jaǵdaı:
- balalardyń jas kezinde pedagogıkalyq tárbıemen jete qamtylmaýy;
- olardy qaıta tárbıeleýdegi asyǵystyq;
- balaǵa baldyrǵan kezinde qatal bolyp, al jetkinshek kezinde aıtqanyn oryndata almaý;
balaǵa jasynan tolyq erkindik berý,

6. Ata - analardyń otbasyndaǵy
- kelispeýshiligi, kıkiljiń
- óz jaýapkershiligin tereń sezinbeýi,
- bala qabiletimen sanaspaý,
- balasyna senim bildirmeý,
- minez - qulyq ereksheligin eskermeý,
- ulttyq tárbıeniń bolmaýy balanyń buzylýyna áser etedi.
A. S. Makarenko: «Tárbıe – balamen sóılesýmen, oǵan aqyl - keńes berýmen ǵana shektelmeıdi. Tárbıe - turmysty durys uıymdastyra bilýde, balaǵa árkimniń óz jeke basy arqyly úlgi - ónege kórsetýinde»,- deıdi. Balany jas kezinen bastap syılap, qadir - qasıetin, ar - namysyn baǵalap, durys sóılep, durys qarym - qatynas jasaǵan abzal.
Balanyń aıtaıyn degen ótinishin, aqyldasqysy kelgen máselesin ata - anasy tyńdap, aqyl - keńes berýi kerek.
Ata - ana otbasyndaǵy úlkenderdi syılap, qurmettese, kishilerge qamqor bolsa, bala da sondaı bolýǵa umtylady. Balanyń tárbıeli bolyp ósýine berekeli otbasynyń áseri mol ekeni belgili.
Qıyn oqýshy týraly qysqasha málimetterdi qorytyndylap, aldaǵy ýaqytta qıyn oqýshymen jumysyńyzda qajetińizge jaraıdy degen úmitte birneshe jattyǵýlar júrgizýdi josparladym. Endeshe sol jattyǵýlardy birge júrgizsek.

«Báribir de sen jaqsysyń, óıtkeni...» jattyǵý
Oıynnyń sharty:
Qatysýshylar arasynan 6 adam shyǵyp, 3-3-ten eki topqa bólinip turaıyq. Birinshi toptaǵy qatysýshylar «Oqýshy meni jaqsy kórmeıdi, sebebi...» dep áńgime bastaıdy.
Ekinshi toptaǵy qatysýshylar tyńdap bolyp, « Báribir de sen jaqsysyń, óıtkeni...» dep jalǵastyrady.

Taldaý:
* Siz seriktesińizdiń áńgimesine túgeldeı laıyqty jaýap bere aldyńyz ba?
* Jaýap berý qıyn bolǵan joq pa?
* Qıyndyq ne nársege baılanysty boldy dep oılaısyń?
* Qoldaý tapqan kezińizde qandaı sezimde boldyńyz?

«EMOSIA» jattyǵýy
Maqsaty: Muǵalim boıynda ártistik, emosıonaldylyq, ıilgishtik, oqýshylarmen qarym qatynasta obrazdyq pen tirlik tehnıkalaryn damytý.

TAPSYRMALAR
1. Úzilis kezinde shýlap jatqan balalar qońyraýdyń, soǵylǵanyn, sizdiń synypqa kirgenińizdi baıqamady. Bir oqýshynyń laqtyrǵan bas kıimi sizdiń betińizge tıip ketti. Siz ne isteısiz?
2. Siz sabaq ótkizýdesiz. Mektepke sırek keletin ata - ananyń biri esik qaqpastan kirip kelip, áı - shaı joq, partada otyrǵan qyzynyń janyna júgirip baryp, aınalyp - tolǵanyp ertip ákete jóneldi. Sizdiń áreketińiz?
3. «Tez kelsin!» dep sizdi dırektor shaqyrtypty. Kabınetine kirip kelseńiz ashýlanyp turǵan dırektor sizdiń esh qatysyńyz joq oqıǵa jóninde ursa jóneldi. Siz eshteńe túsinbeı, ańyrap qaldyńyz. Ne isteısiz?
4. Synybyńda bir oqýshynyń temeki tartyp júrgenin baıqadyńyz. Balanyń ózine eskertkenińizde moıyndamady. Sizdiń áreketińiz qandaı?
5. Synybyńyzda uldar óte tentek. Synybyńyz úshin únemi eskertý alasyz. Shashtary ósken, únemi eskertesiz. Biraq oryndalmaıdy. Ata - anaǵa barsańyz «jalǵyz sol ma?» degen sıaqty dálel aıtady. Sizdiń áreketińiz?

AÝTOTRENING
Kóz aldyńyzǵa jańa kórgen tabıǵat kórinisterin elestetińiz.
- Tereń dem alyp, áýenniń yrǵaǵyna zeıin aýdaryp, meniń sózderime qulaq salyńyz.
- Al, bastaımyz. (mýzyka qosylady)
- Soqpaq jolmen júrip kelesiz …
- Jol uzaq, sharshadyńyz, shóldedińiz …
- Kenet aldyńyzdan ǵajaıyp baq kórindi …
- Alma baǵy …
- Qyp-qyzyl almalar qol sozym jerde …
- Siz úzip alyp jeı bastadyńyz …
- Dámi keremet …
- Jegen saıyn jegińiz keledi …
- Qaltańyzdan dorba alyp almalardy jınaı bastadyńyz …
- Kún keshkirdi … Qaıtý kerek … Baqtan shyǵyp jolǵa tústińiz …Iyǵyńyzda dorba.
- Júgińiz aýyr. Jol biter emes. «Tastap ketsem be eken?» degen oı keldi …
- Siz dorbany emes, jalqaý oıyńyzdy tastap ketińiz …
- Mine, qalashyqqa da jettińiz … Aldyńyzdan qýana sekirip balalar shyqty …
- Olarǵa ózińiz tergen almalardan úlestire bastadyńyz …
- Alma tergenińiz munshama abyroı bolar ma?
Sizge balalar da, olardyń ata-analary da dán rıza …
- Balalardyń baqytty kúlkisi sizdiń de kóńilińizdi kókke kóterdi!

«MENİŃ EŃ QIYN OQÝSHYM» JATTYǴÝ
MAQSATY: muǵalim boıynda balaǵa degen jaǵymdy emosıaly qatynasyn damytý, qıyn balalarmen qarym - qatynas jasaý joldaryn bólisý
SHARTY: Synyp jetekshi óz synybyndaǵy bir qıyn oqýshy jaıly, onyń túr álpeti, ózin sabaqta qalaı ustaıtyndyǵy, onyń úlgerimi týraly aıtyp beredi nemese soǵan baılanysty bolǵan sıtýasıany baıandap berýi tıis.

Taldaý
Jattyǵýdy oryndaý qıyn boldy ma?
Qıyn oqýshynyń emosıasyn salý barsynda qandaı oıda boldyń?
Ne qıyndyq keltirdi?
Sonymen trenıń sabaǵymyzdy qorytyndylaı kele, tárbıesi «qıyn» jasóspirimderdi tárbıeleý problemasyn ata - analar, psıhologtar, pedagogtar bolyp birigip qolǵa alýymyz qajet. Óıtkeni, tárbıe salasynda júrgen kemshilikterdi ýaqyt ótken soń qaıyra qalpyna keltirý qıyn.
Jas shybyqtyń short synbaı, qaıyrylsa da qaıta ornyna kelgeniniń jaqsy bolatyny sekildi, qıýy kelispese de qıyn balany tárbıeleý qajyrly, qaıratty eńbekti talap etedi.
Urpaǵymyzdyń jumsaq minezdi, meıirimdi, baılanys jasaýda qıyndyq týdyrmaýy úshin, ómirdiń qatal synyna tózbeı «qıyn bala» atanǵan baýyr etimiz balalardyń tárbıesine bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵaryp iske kirisýimiz qajet.