Munaı, gaz jáne kómirdi óńdeý.Qazaqstandaǵy paıdaly qazbalardy
Qostanaı oblysy, Rýdnyı qalasy.
Hımıa páni muǵalimi Kalıev Erbol
Sabaqtyń taqyryby: Munaı, gaz jáne kómirdi óńdeý. Qazaqstandaǵy paıdaly qazbalardy óńdeý jáne ekologıalyq aspektileri
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa munaıdyń, gazdyń, kómirdiń joǵary baǵalyǵyn, quramyn, qasıetterin, munaı ónimderin, benzın, detonasıaǵa tózimdiligin qorshaǵan ortany qorǵaý problemalary sheshýdegi mańyzy týraly bilimderin qalyptastyrý; termıalyq jáne katalızdik krekıng týraly bilý, taldaý, júıeleý daǵdylaryn qalyptastyra otyryp damytý, este saqtaý qabiletterin damytý, sózdik qoryn molaıtý. sabaq ýaqytyn baǵalaýǵa úıretý, eńbekqorlyqqa jáne pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, kestemen jumys, baıandaý, ılústrasıa, reprodýktıvtik ádis.
Pánaralyq baılanys: Tarıh, geografıa, bıologıa.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, labaratorıalyq munaı quımasy.
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý.
Úı tapsyrmasy taqyryby: Kómirsýtekterdiń tabıǵı kózderi. Qazaqstandaǵy munaı jáne gaz ken oryndary. Qazaqstandaǵy munaı - gaz jáne kómir ónerkásibiniń damýy. 2 mınýt
İ. Suraq – jaýap:
1. Kómirsýtekterdiń tabıǵı kózderin ata.
2. Munaı degenimiz ne? Munaıdyń fızıkalyq qasıetteri qandaı?
3. Munaıdyń quramyna kiretin zattardy atańdar.
4. Tabıǵı gazdyń quramy qandaı?
5. Tabıǵı gazdyń munaıǵa serik gazdardan qandaı aıyrmashylyqtary bar?
6. Qazaqstandaǵy iri gaz, munaı, tas kómir ken oryndary týraly ne bilesińder?
İİ. 1 nusqa. Testermen (Elektrondy túrde jaýap beredi)
1. Munaıdy jeke zat dep esepteýge bola ma:
a) bolady, sebebi ol tabıǵattan shıkizat retinde óndiriledi; á) ol qoldan jasalǵan jasandy
qospa; b) joq, sebebi ol kómirsýtekterdiń tabıǵı qospasy; v) joq, sebebi ol kúrdeli
beıorganıkalyq qosylystar qospasy?
2. Tankerden teńizge munaı tógildi. Bul ekologıalyq máseleniń qandaı tıpine jatady:
a) tabıǵat resýrstarynyń taýsylýy; á) tabıǵat ortasynyń lastanýy; b) tiri aǵzalardyń quryp ketýi; v) jańa munaı saqtaý qoımasynyń paıda bolýy?
3. Munaı óndirýdiń qandaı kórsetkishi ony óndirý men paıdalanýdyń artyp kele jatqandyǵyn kórsetedi:
a) eshqandaı; á) ekologıamyzdy tómendetti; b) ekonomıkamyzdy arttyrdy; v) halyqtyń turmysynyń kóterilýi?
4. Tabıǵı jáne munaıǵa serik gazdyń qaısysy quramy jaǵynan baı:
a) tabıǵı; á) munaıǵa serik gaz; b) ekeýi birdeı; v) tabıǵı gazdyń quramy turaqty?
5. Tabıǵı gazdyń quramynda metannan basqa myna gazdar bar:
a) etan, etılen, asetılen; á) etan, propan, býtan;
b) býtan, pentan, ızobýtan; v) pentan, geksan, geptan?
2 nusqa «Durysyn tap» oıyny
Tabıǵı gaz bolsa«T», munaıǵa serik gaz bolsa«M» dep belgileý qajet.
1. Onyń 80 - 96% - y metannan turady.
2. Úsh fraksıaǵa bólinedi: qurǵaq – gaz, propan - býtan qospasy, gazdy – benzın.
3. Hımıa ónerkásibi úshin baǵaly shıkizat.
4. 1 m3 jaqqanda 54400 kDj jylý bólinedi.
5. Sýtek, asetılen, aromatty jáne qanyqpaǵan kómirsýtek alynady.
3 nusqa Saýalnama
• Qazaqstannyń munaıǵa baı aımaqtaryn atańyz?(Atyraý, Aqtóbe, Oral, Mańǵystaý, Aqtaý)
• Ashyq tústi munaı ónimderine ne jatady?(benzın, lıgroın, kerosın, gazoıl)
• Detonasıa degen ne?(benzınniń qoparylys túrinde janýy)
•Munaı ónimderin joǵary temperatýrada krekıngileý. (pırolız)
• Mazýttyń aıdalmaıtyn bóligi?(gýdron)
• Gazoıldan ne óndiriledi? (dızel)
4 nusqa hımıalyq dıktant
Mátin
Tabıǵı gaz molekýlalyq ____________________ kómirsýtekter qospasynan turady.
Onyń - y metannan, al qalǵan bóligi metannyń jaqyn gomologtary - _______, ________, ________ quralǵan. Munaıǵa serik gazdar munaıda _____________ kúıinde bolady nemese _________________________ jatady negizgi quram bóligi ___________ bolyp tabylady. Munaıdyń negizin __________, _____________ jáne ___________ kómirsýtekter quraıdy. Jer astynan óndirilip alynǵan munaıda sý kóp bolady. Ony _____________________ ataıdy. Tazartalǵan munaı __________________ dep atalady.
İİİ. Jańa sabaq
Beıne derek «Áleýet»
İV. Postermen jumys (Oqýshylarǵa aldyn - ala berilgen tapsyrma boıynsha)
1 top Munaıdy óńdeý
2 top Kómirdi óńdeý
3 - top Gazdy óńdeý
4 - top Ekologıalyq aspektiler
Eki juldyz, bir tilek (Toptar bir - birine qorǵaǵan jobalary boıynsha tilek, usynys aıtýy)
V. «Ornyn tap» oıyny 2 mın
Interaktıvti taqtada munaıdan, gazdan, tas kómirden alynatyn ónimder berilgen. Sáıkes ónimderdi tıisti ornyna qoıady.
Ónimder jazylady: 1. kerosın, 2. asetılen, 3. balaýyzsham, 4. shınalar boıaýy, 5. vazelın, 6. etanol, 7. benzın, 8. plasmassa, 9. etılenglıkol, 10. qoparǵysh zattar, 11. koks, 12. tolýol, 13. benzol, 14. dári - dármek, 15. saharın.
VI. Termınmen jumys (Oqýshylar dápterge jazady)
Krekıng -
Reformıng -
Detonasıa -
Termıalyq krekıng -
Katalızdik krekıng -
VII. Deńgeılik tapsyrmalar esep shyǵarý.
1. Jylyna jer qyrtysyna 3, 6 mlrd. tonna munaı óndirildi deıik. Eger ol syıymdylyǵy 60 tonnalyq sısternalarmen tasylatyn bolsa, onda 50 sısterna tirkeı alatyn qansha poıyz kerek?
2. Avtomobıl 100 km jol júrgende 20 m3 propan gazyn jaǵady. Avtomobıl 1 km jol júrgende aýaǵa qansha kólem (q. j) aýa jumsalady?
VIII. Sabaqty qorytyndylaý: Álternatıvti test
• Ónerkásiptik krekıng ádisi orys ǵalymy V. G. Shýhov usyndy. «+»
• Munaı sýda erimeıdi «+»
• Rektıfıkasıalyq baǵanany bıiktigi 35 m. deı bolady. « +»
• Benzındi aromattaý úrdisin koksteý dep ataıdy «-»
• Benzınniń qoparylys túrinde janýy totyǵý dep te atalady. «-»
• Mashınalardy tez otaldyrý úshin gazdy benzındi kádimgi benzınge aralastyrady. «+»
IX. Problemalyq suraq «Sizdińshe zaýytty qaı jerden salǵan durys?»
Interaktıvti taqtada qala, aýyl, ózen, qubyr jáne munaı zaýyty berilgen. Oqýshy ekologıalyq jáne ekonomıkalyq jaǵynan tıimdi jerdi tańdap, zaýytty ornalastyrady jáne sebebin túsindiredi.
Baǵalaý: Ár toptaǵy oqýshylardyń baǵalaý paraǵyndaǵy upaı sanyn eseptep, baǵasyn qoıý.
Úıge tapsyrma:
Hımıa páni muǵalimi Kalıev Erbol
Sabaqtyń taqyryby: Munaı, gaz jáne kómirdi óńdeý. Qazaqstandaǵy paıdaly qazbalardy óńdeý jáne ekologıalyq aspektileri
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa munaıdyń, gazdyń, kómirdiń joǵary baǵalyǵyn, quramyn, qasıetterin, munaı ónimderin, benzın, detonasıaǵa tózimdiligin qorshaǵan ortany qorǵaý problemalary sheshýdegi mańyzy týraly bilimderin qalyptastyrý; termıalyq jáne katalızdik krekıng týraly bilý, taldaý, júıeleý daǵdylaryn qalyptastyra otyryp damytý, este saqtaý qabiletterin damytý, sózdik qoryn molaıtý. sabaq ýaqytyn baǵalaýǵa úıretý, eńbekqorlyqqa jáne pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraq – jaýap, kestemen jumys, baıandaý, ılústrasıa, reprodýktıvtik ádis.
Pánaralyq baılanys: Tarıh, geografıa, bıologıa.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, labaratorıalyq munaı quımasy.
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý.
Úı tapsyrmasy taqyryby: Kómirsýtekterdiń tabıǵı kózderi. Qazaqstandaǵy munaı jáne gaz ken oryndary. Qazaqstandaǵy munaı - gaz jáne kómir ónerkásibiniń damýy. 2 mınýt
İ. Suraq – jaýap:
1. Kómirsýtekterdiń tabıǵı kózderin ata.
2. Munaı degenimiz ne? Munaıdyń fızıkalyq qasıetteri qandaı?
3. Munaıdyń quramyna kiretin zattardy atańdar.
4. Tabıǵı gazdyń quramy qandaı?
5. Tabıǵı gazdyń munaıǵa serik gazdardan qandaı aıyrmashylyqtary bar?
6. Qazaqstandaǵy iri gaz, munaı, tas kómir ken oryndary týraly ne bilesińder?
İİ. 1 nusqa. Testermen (Elektrondy túrde jaýap beredi)
1. Munaıdy jeke zat dep esepteýge bola ma:
a) bolady, sebebi ol tabıǵattan shıkizat retinde óndiriledi; á) ol qoldan jasalǵan jasandy
qospa; b) joq, sebebi ol kómirsýtekterdiń tabıǵı qospasy; v) joq, sebebi ol kúrdeli
beıorganıkalyq qosylystar qospasy?
2. Tankerden teńizge munaı tógildi. Bul ekologıalyq máseleniń qandaı tıpine jatady:
a) tabıǵat resýrstarynyń taýsylýy; á) tabıǵat ortasynyń lastanýy; b) tiri aǵzalardyń quryp ketýi; v) jańa munaı saqtaý qoımasynyń paıda bolýy?
3. Munaı óndirýdiń qandaı kórsetkishi ony óndirý men paıdalanýdyń artyp kele jatqandyǵyn kórsetedi:
a) eshqandaı; á) ekologıamyzdy tómendetti; b) ekonomıkamyzdy arttyrdy; v) halyqtyń turmysynyń kóterilýi?
4. Tabıǵı jáne munaıǵa serik gazdyń qaısysy quramy jaǵynan baı:
a) tabıǵı; á) munaıǵa serik gaz; b) ekeýi birdeı; v) tabıǵı gazdyń quramy turaqty?
5. Tabıǵı gazdyń quramynda metannan basqa myna gazdar bar:
a) etan, etılen, asetılen; á) etan, propan, býtan;
b) býtan, pentan, ızobýtan; v) pentan, geksan, geptan?
2 nusqa «Durysyn tap» oıyny
Tabıǵı gaz bolsa«T», munaıǵa serik gaz bolsa«M» dep belgileý qajet.
1. Onyń 80 - 96% - y metannan turady.
2. Úsh fraksıaǵa bólinedi: qurǵaq – gaz, propan - býtan qospasy, gazdy – benzın.
3. Hımıa ónerkásibi úshin baǵaly shıkizat.
4. 1 m3 jaqqanda 54400 kDj jylý bólinedi.
5. Sýtek, asetılen, aromatty jáne qanyqpaǵan kómirsýtek alynady.
3 nusqa Saýalnama
• Qazaqstannyń munaıǵa baı aımaqtaryn atańyz?(Atyraý, Aqtóbe, Oral, Mańǵystaý, Aqtaý)
• Ashyq tústi munaı ónimderine ne jatady?(benzın, lıgroın, kerosın, gazoıl)
• Detonasıa degen ne?(benzınniń qoparylys túrinde janýy)
•Munaı ónimderin joǵary temperatýrada krekıngileý. (pırolız)
• Mazýttyń aıdalmaıtyn bóligi?(gýdron)
• Gazoıldan ne óndiriledi? (dızel)
4 nusqa hımıalyq dıktant
Mátin
Tabıǵı gaz molekýlalyq ____________________ kómirsýtekter qospasynan turady.
Onyń - y metannan, al qalǵan bóligi metannyń jaqyn gomologtary - _______, ________, ________ quralǵan. Munaıǵa serik gazdar munaıda _____________ kúıinde bolady nemese _________________________ jatady negizgi quram bóligi ___________ bolyp tabylady. Munaıdyń negizin __________, _____________ jáne ___________ kómirsýtekter quraıdy. Jer astynan óndirilip alynǵan munaıda sý kóp bolady. Ony _____________________ ataıdy. Tazartalǵan munaı __________________ dep atalady.
İİİ. Jańa sabaq
Beıne derek «Áleýet»
İV. Postermen jumys (Oqýshylarǵa aldyn - ala berilgen tapsyrma boıynsha)
1 top Munaıdy óńdeý
2 top Kómirdi óńdeý
3 - top Gazdy óńdeý
4 - top Ekologıalyq aspektiler
Eki juldyz, bir tilek (Toptar bir - birine qorǵaǵan jobalary boıynsha tilek, usynys aıtýy)
V. «Ornyn tap» oıyny 2 mın
Interaktıvti taqtada munaıdan, gazdan, tas kómirden alynatyn ónimder berilgen. Sáıkes ónimderdi tıisti ornyna qoıady.
Ónimder jazylady: 1. kerosın, 2. asetılen, 3. balaýyzsham, 4. shınalar boıaýy, 5. vazelın, 6. etanol, 7. benzın, 8. plasmassa, 9. etılenglıkol, 10. qoparǵysh zattar, 11. koks, 12. tolýol, 13. benzol, 14. dári - dármek, 15. saharın.
VI. Termınmen jumys (Oqýshylar dápterge jazady)
Krekıng -
Reformıng -
Detonasıa -
Termıalyq krekıng -
Katalızdik krekıng -
VII. Deńgeılik tapsyrmalar esep shyǵarý.
1. Jylyna jer qyrtysyna 3, 6 mlrd. tonna munaı óndirildi deıik. Eger ol syıymdylyǵy 60 tonnalyq sısternalarmen tasylatyn bolsa, onda 50 sısterna tirkeı alatyn qansha poıyz kerek?
2. Avtomobıl 100 km jol júrgende 20 m3 propan gazyn jaǵady. Avtomobıl 1 km jol júrgende aýaǵa qansha kólem (q. j) aýa jumsalady?
VIII. Sabaqty qorytyndylaý: Álternatıvti test
• Ónerkásiptik krekıng ádisi orys ǵalymy V. G. Shýhov usyndy. «+»
• Munaı sýda erimeıdi «+»
• Rektıfıkasıalyq baǵanany bıiktigi 35 m. deı bolady. « +»
• Benzındi aromattaý úrdisin koksteý dep ataıdy «-»
• Benzınniń qoparylys túrinde janýy totyǵý dep te atalady. «-»
• Mashınalardy tez otaldyrý úshin gazdy benzındi kádimgi benzınge aralastyrady. «+»
IX. Problemalyq suraq «Sizdińshe zaýytty qaı jerden salǵan durys?»
Interaktıvti taqtada qala, aýyl, ózen, qubyr jáne munaı zaýyty berilgen. Oqýshy ekologıalyq jáne ekonomıkalyq jaǵynan tıimdi jerdi tańdap, zaýytty ornalastyrady jáne sebebin túsindiredi.
Baǵalaý: Ár toptaǵy oqýshylardyń baǵalaý paraǵyndaǵy upaı sanyn eseptep, baǵasyn qoıý.
Úıge tapsyrma:
You Might Also Like
