InfoHub Logo

Biriktirilgen synyptarǵa arnalǵan geografıadan sabaq jospary

Sabaqtyń taqyryby:
§21. Muhıttar (5 - synyp)
§ 21. Janartaýlar, ystyq bulaqtar, geızerler (6 - synyp)

Sabaqtyń maqsaty:
İ – Sabaqtyń bilimdiligi:
(5 - synyp) Oqýshylarǵa Jer betiniń ¾ bóligin alyp jatqan dúnıejúzilik muhıttar jaıly jáne olardyń mańyzy olardyń túrleri, erekshelikteri, ornalasý jaǵdaılary jaıly oqýshylarǵa túsindirip bilimdiligin arttyrý (6 - synyp) Oqýshylarǵa Qazaqstan Respýblıkasynyń ormandy dala jáne dala zonalary i jaıly jáne olardyń ornalasý jaǵdaıy, olardyń mańyzy olardyń túrleri, erekshelikteri jáne t. b jaǵdaılary jaıly oqýshylarǵa túsindirip bilimdiligin arttyrý
İİ – Sabaqtyń damytýshylyǵy: Oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp, ózindik kózqarasyn qalyptastyrý, oılaý qabiletin arttyryp bilimdiligin damytý. İİİ – Sabaqtyń tárbıeligi: Oqýshylardy uqyptylyqqa, uıymshyldyqqa, úlkenderdi syılap ózderinen kishilerge ónege kórsetýge, Otanyn, elin, jerin, súıýge tárbıeleý. Sabaqtyń túri:
Jańa sabaq.
Pán aralyq baılanys: Matematıka, bıologıa.
Sabaqtyń kórnekiligi: Qosymsha oqýlyqtar, karta, sýretter jáne t. b. Sabaqtyń barysy:

İ – Uıymdastyrý kezeńi:
İİ - Ótkendi qaıtalaý:
(5 - synyp)
1 – Úı tapsyrmasy
1. Sýdyń qandaı qasıeti bar?
2. Tabıǵatta qandaı jaǵdaıda sý qatty, suıyq jáne bý kúıinde bolady?
3. Sýsyz tirshilik «joq» degen sózdiń maǵynasyn qalaı túsinesiń?
4. Sý kólemin ózgerte me?
5. Shyny stakanǵa qandaı sý quıýǵa bolmaıdy?
6. Gıdrosfera degenimiz ne?

2 – Jańa sabaq
§21. Muhıttar
Ne sebepti muhıttardy Dúnıejúzilik muhıt dep ataıdy?
Muhıttardyń sýy ishýge jaramdy ma?
Materıkterdiń aralyǵynda ornalasqan úlken sýly alqaptardy Muhıt deımiz. Dúnıejúzi muhıttaryn materıkter tórtke bólip jatyr. Tynyq, Atlant, Úndi jáne Soltústik Muzdy muhıt.

Jer betiniń 1/3 bóligin Tynyq muhıty alyp jatyr. Muhıttar arasynda aýdany, kólemi jaǵynan eń úlkeni jáne eń tereńi. Bir ǵana Tynyq muhıtqa barlyq materıkterdi
araldarymen qosyp nemese Atlant jáne Úndi muhıtyn qosyp syıǵyzýǵa bolady. Onyń batys bóliginde Muhıttardyń eń tereń jeri - Marıan shuńǵymasy ornalasqan, tereńdigi 11022 metr. Ortasha tereńdigi 4000 metr. Araldar sanynyń kóptigi jaǵynan Tynyq muhıt birinshi oryndy alady. Basqa muhıttarmen salystyrǵanda eń jyly ári eń úlken muhıt. Ekvator mańynda sýdyń betki temperatýrasy +26°S, +29°S, polár mańynda - 0, 5°S, ortasha temperatýrasy Atlant jáne Úndi muhıtyna qaraǵanda 2°S joǵary. Tynyq muhıt sýlarynda uzyndyǵy 30 metrge jetetin kıt, 15 metrge jetetin akýlalar jáne ósimdikterdiń alýan túrleri kezdesedi. Ásirese baldyrlar kóp, olardyń ishinde uzyndyǵy 60 metrge jetetin qońyr baldyrlar ósedi. Muhıttyń kólik qatynasyndaǵy róli úlken. Sý ústimen dúnıejúzilik kólik qatynasynyń joldary ótedi.

Tynyq muhıtynan keıingi úlkeni Atlant muhıty. Soltústikten ońtústikke qaraı sozylyp jatqan muhıt nemese soltústik jáne ońtústik polár oblystaryn jalǵastyrýshy muhıt. Eń tereń jeri - Pýerto - Rıko (- 8742 m) shuńǵymasy. Dúnıe júziniń kóptegen ózenderi Atlant muhıtyna kelip quıady. Balyq resýrsy mol ıaǵnı dúnıejúzilik balyq aýlaýdyń 40%- y tıesili. Balyq aýlaý kásibimen 115 memleket aınalysady.

Úshinshi muhıt - Úndi. Negizgi bóligi ońtústik jarty sharda ornalasqan. Eń tereń jeri Zond (- 7209 m) shuńǵymasy. Tynyq jáne Atlant muhıttaryna qaraǵan¬da araldar jáne muhıttyq teńizder sonshalyqty kóp emes. Sýynyń temperatýrasy keı jerinde 20°S - tan joǵary. Tuzdylyǵy 36, 5%o, al Qyzyl teńizde - 41%o - ge jetedi.
Aýdany jaǵynan eń kishisi Soltústik Muzdy muhıty. Negizgi bóligi polár sheńberiniń soltústiginde ornalasqan. Arasynda kóptegen araldary bar. Salystyrmaly túrde sýy tushshylaý, negizgi bóliginde muz qatyp jatqan, sýyq muhıt. Eń tereń jeri - 5527 metr. Muhıtqa kelip quıatyn sýy mol iri ózenderge Ob, Enıseı, Lena, Hatanga, Pechora, Makkenzı jáne t. b. jatady.