InfoHub Logo

Qazaqta bir uly maqal bar. «Bir kúngi qonaq — qut, eki kúngi qonaq — jut». Osy maqaldy ózgertip aıtqanymyzda: «Ólerman aýrý kisiniń aınalasynda «saǵan ne boldy?» dep zyryldap júgirip júredi eken» (eto nastolko pravda, nastolko lısemerıa 700 drýgoı vopros). Úshinshi kúnnen keıin estirtip aıtpaǵanymen, qart aýrý kisiden barlyǵy zerigedi eken. Estirtip aıtpaǵanymen, «Qashan ólesiń» dep ishterinen oılaıdy eken. Bir jeti ótkennen keıin, týǵan-týysqan bylaı tursyn, qoınyńda jatqan «adal jaryń» aýzyńa sý tamyzbastan, halińdi oılamastan, 14-15 saǵat bireýdiń úıinde qonaqta bolyp, sylqyldap ósek aıtyp, uıalmastan úıine qaıtyp keledi eken. «Qatty aýrý» ornynan turyp baryp sý isherge shamasy joq, ashtan-ash jalǵyz jatqan kezinde oıyna ártúrli nárse kiredi eken. Ólemin dese, ajal kelmeıdi. Súıeneıin dese, tiregi joq. Tańdaıy keýip jatqan kezinde basynda bir tamshy sýy joq, jaqynym degen adal degen jary basqa úıde ósek aıtyp, qarqyldap otyrady eken. Jetim bala — kinámshil, aýrý kisi — tyrysqaq degen qazaqta sóz bar. Kinámshildik pen tyrysqaqtyqtyń ekeýi basyńa birdeı tússe, onyń ústine jaqyn dep júrgen kisilerden kóńiliń qalsa, aýrý kisi túgil saý kisige óte aýyr. Solardy óz basymnan ótkizip bara jatyrmyn.

Men jaqynda ketetin kisimin. Soǵan túsinbegen jeńil-jelpi jaqyndaryma ókpelep ketip bara jatyrmyn. Sengenim sen degen kisige «Qap, qatelestim-aý!» degennen basqa aıtar sózim joq. Onyń da qudaı óz jazasyn ózi berer. Tańdap alǵan ózim edim, senip alǵan ózim edim, óz obalym ózime dep moıyndaýym kerek.

* * *

Qartaıǵanda eki máselege dýshar boldym.

«Alys jolda atyń ólmesin, Qartaıǵanda qatynyń ólmesin».

Bul sózdi basyńa kelgende basqasha túsinedi ekensiń. «At» degen sóz densaýlyq eken, qazakeń obrazben sóıleıdi. «Alys jol» degen densaýlyǵyń eken. Jasyń jetse, densaýlyǵyń durys bolsyn degen sózden uǵyndym.

«Qartaıǵanda qatynyń ólmesin» degen sóz — saǵan túsine biletin, seni kúte biletin eń jaqyn jan jaryń ólmesin degen sóz eken. Osy ekeýi de basqa túsip otyr. Ony ýaqyt uqtyryp otyr.

Qartaıǵanda asyǵýdan qorqady ekensiń. Orystar «pospeshısh lúdeı nasmeshısh» deıdi.

Úısiz-kúısizdi eki (dýhovnyı, bıologıcheskıı) turǵydan túsiný kerek.

«Kóleńkesiz dúnıede zat bolmaıdy»

(Ázilhan Nurshaıyqov týraly)

Biraq kóleńkeniń aıyrmasy bar. Ár kóleńke ártúrli. Syndy osy turǵydan túsiný qajet, árqaısysynyń syryn, maqsatyn bilý kerek.

Qazaqta sóz bar: «Kóleńkeńmen kún kórip júrmiz», — deıdi. Mysaly, Ivan Groznyı. Ony orynsyz jamandaıdy. Al, onyń maqsaty — orysty el etý ǵoı. (1-Petr de solaı).

«Tórimnen kórim jaqyn» — bul aqymaq úshin solaı, al, estige ol basqasha qabyldanady.

---