Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette
Synyp saǵatynyń taqyryby: Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette.
Qatysatyn synyptar: 5 - 9 synyptar.
Ótkiziletin kúni: 21. 09. 17 j.
Tárbıe saǵatynyń maqsaty:
1) Bilimdilik: Oqýshylardy qazaq, orys jáne shet el aqyn – jazýshylarynyń shyǵarmalarymen tanystyrý.
2) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı órisin, tilge degen kózqarastaryn, ádebı shyǵarmalardy oqýǵa degen qulshynysyn oıatý.
3) Tárbıelik: Oqýshylardy tilin, jerin, elin súıýge, ózge tilderdiń bárin bilip, óz tilin qurmetteýge tárbıeleý.
Ádis – tásilder: Baıandama, suhbat.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, qazaq ádebıeti, orys tili, aǵylshyn.
«Bilimdiden shyqqan sóz
Talaptyǵa bolsyn kez.
Nuryn, syryn kórýge
Kókireginde bolsyn kóz» - degen Abaı atamyzdyń óleń joldarymen búgingi 22 – qyrkúıek tilder kúni merekesine arnalǵan «Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette» atty synyp saǵatyn bastaýǵa ruqsat etińizder. Búgingi sabaq túri konferensıa túrinde ótedi, sizderdiń aldaryńyzda qazaq, orys jáne shet eliniń ádebı týyndylary kórsetilgen. Ár eldiń óz maqtanyshtary, aqyn – jazýshylary bar, olardyń bizge qaldyryp ketken týyndylary bar. Abaı Qunanbaev, Muhtar Áýezov, Maǵjan Jumabaev, Aleksandr Sergeevıch Pýshkın, Lev Nıkolaevıch Tolstoı, Ýılám Shekspır, Oskar Ýaıld, Onre de Balzak syndy aqyn – jazýshylardyń óz elinde ǵana emes basqa elderde de oqyp, qurmetteıdi. Buǵan dálel retinde Abaı Qunanbaevke arnalyp Máskeýde ornatylǵan Abaı eskertkishi, al A. S. Pýshkınge arnalyp Almaty da qoıylǵan eskertkishterin aıtýǵa bolady. Taǵy bir aıta ketetin jaıt Abaıdyń qara sózderi 40 – tan astam tilge aýdarylǵan.
Qazaq tili ózge tilder sekildi óz tarıhy bar. Qazaq tiliniń keshegisi – tarıh, búgingisi – jańalyq, erteńgisi – belgisizdik. Tarıhymyzǵa kóz júgirtetin bolsaq – álippeni qazaq tanymyna, ulttyq túsinigine laıyqtaı jazǵan, Ahmet Baıtursynovtyń 1912 jyly Orynborda basylyp shyqqan «Oqý quraly» degen eńbegin atamaı ketýge bolmaıdy. Táýelsizdik alǵan soń «qazaq tiline – memlekettik til» degen statýstyń berilýi. Qazaq tiliniń búgini dep onyń zaman talabyna saı damýy, jańalyqtardyń engizilýin aıta ketýge bolady. Qazaq tiliniń erteńgisi – belgisizdik degenimiz ol sizderdiń aralaryńyzdan bolashaq lıngvıster shyǵyp taǵy bir tildik jańalyq ashar.
A. Baıtursynov bylaı deıdi «Atadan balaǵa eki nárse qalady, biri – baıtaq jer, biri – baıtaq til». Birinshisi – baıtaq jer ol ata – babalarymyzdyń naızanyń ushymen, bilektiń kúshimen qorǵap, bizge amanat etken jerimiz. Ekinshisi – baıtaq til ol ata-babalarymyzdan qalyp bizge jetken ádebı shyǵarmalar, jyrlar, dastandar, romandar, povester, t. b. bul týyndylardy halyq tarıhy jatyr. Halyqtyń ómiri, tynys – tirshiligi, ádet – ǵurpy, t. b.
Endigi kezekte osy úsh eldiń aqyn - jazýshylarynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly azdaǵan maǵlumattardy daıyndap kelgen oqýshylardy ortaǵa shaqyramyz.
1. Aldymen sóz kezegin 6 - synyp oqýshylaryna beremiz.
2. Kelesi sóz kezegin 8 - synyp oqýshylaryna beremiz.
3. Kelesi sóz kezegin 9 - synyp oqýshylaryna beremiz.
Jaqsy barlyq bizdiń tilshilerge alǵys bildirip, taǵy da bir ret qol shapalaqtap qoıaıyq.
«Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,
Paıdasyn kóre tura teksermedim.
Erjetken soń túspedi ýysyma,
Qolymdy mezgilinen kesh sermedim.
Bul maqrum qalmaǵyma kim jazaly,
Qolymdy dóp sermesem, óster me edim?
Adamnyń bir qyzyǵy - bala degen,
Balany oqytýdy jek kórmedim.
Balamdy medresege bil dep berdim,
Qyzmet qylsyn, shen alsyn dep bermedim.
Ózim de basqa shaýyp, tóske órledim,
Qazaqqa qara sózge des bermedim.
Eńbegińdi bilerlik esh adam joq,
Túbinde tynysh júrgendi teris kórmedim.». – deı otyryp, osy tilder aptalyǵyna arnalǵan synyp saǵatymyzdy jabyq dep jarıalaımyn! Nazarlaryńyzǵa rahmet!
Halyq arasynda nebir jańa sóz, nebir jańa uǵymdar týyp jatady, bul – tabıǵı proses. Solardyń shala týǵandary ólip, mezgilin bilip týǵan ómirsheńderi qanattanyp, azamattyq sózder qataryna qosylady. Qudaıǵa shúkir, sózdik qory jaǵynan qazaq tili eshkimnen kem de, kedeı de emes, ádebıetimizdiń qaýlap ósýiniń bir sebebi osynda jatqan sıaqty.
(M. Áýezov)
Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde.
(N. Nazarbaev)
Qazirgi qazaq tili – nebir keremet fılosofıalyq tolǵanystardy da, kúrdeli tereń oılardy da, qyldan názik, jipten bıazy, aıaýly sezim tebirenisterin de emin - erkin áserli jetkizetin kósilmeli, keń qulashty kórkem til, «tolqynnyń júrgeniń hattaı tanytar» ǵajap tilderdiń biri. Buǵan qazaq balasy maqtana alady.
(M. Álimbaev)
Qatysatyn synyptar: 5 - 9 synyptar.
Ótkiziletin kúni: 21. 09. 17 j.
Tárbıe saǵatynyń maqsaty:
1) Bilimdilik: Oqýshylardy qazaq, orys jáne shet el aqyn – jazýshylarynyń shyǵarmalarymen tanystyrý.
2) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı órisin, tilge degen kózqarastaryn, ádebı shyǵarmalardy oqýǵa degen qulshynysyn oıatý.
3) Tárbıelik: Oqýshylardy tilin, jerin, elin súıýge, ózge tilderdiń bárin bilip, óz tilin qurmetteýge tárbıeleý.
Ádis – tásilder: Baıandama, suhbat.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, qazaq ádebıeti, orys tili, aǵylshyn.
«Bilimdiden shyqqan sóz
Talaptyǵa bolsyn kez.
Nuryn, syryn kórýge
Kókireginde bolsyn kóz» - degen Abaı atamyzdyń óleń joldarymen búgingi 22 – qyrkúıek tilder kúni merekesine arnalǵan «Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette» atty synyp saǵatyn bastaýǵa ruqsat etińizder. Búgingi sabaq túri konferensıa túrinde ótedi, sizderdiń aldaryńyzda qazaq, orys jáne shet eliniń ádebı týyndylary kórsetilgen. Ár eldiń óz maqtanyshtary, aqyn – jazýshylary bar, olardyń bizge qaldyryp ketken týyndylary bar. Abaı Qunanbaev, Muhtar Áýezov, Maǵjan Jumabaev, Aleksandr Sergeevıch Pýshkın, Lev Nıkolaevıch Tolstoı, Ýılám Shekspır, Oskar Ýaıld, Onre de Balzak syndy aqyn – jazýshylardyń óz elinde ǵana emes basqa elderde de oqyp, qurmetteıdi. Buǵan dálel retinde Abaı Qunanbaevke arnalyp Máskeýde ornatylǵan Abaı eskertkishi, al A. S. Pýshkınge arnalyp Almaty da qoıylǵan eskertkishterin aıtýǵa bolady. Taǵy bir aıta ketetin jaıt Abaıdyń qara sózderi 40 – tan astam tilge aýdarylǵan.
Qazaq tili ózge tilder sekildi óz tarıhy bar. Qazaq tiliniń keshegisi – tarıh, búgingisi – jańalyq, erteńgisi – belgisizdik. Tarıhymyzǵa kóz júgirtetin bolsaq – álippeni qazaq tanymyna, ulttyq túsinigine laıyqtaı jazǵan, Ahmet Baıtursynovtyń 1912 jyly Orynborda basylyp shyqqan «Oqý quraly» degen eńbegin atamaı ketýge bolmaıdy. Táýelsizdik alǵan soń «qazaq tiline – memlekettik til» degen statýstyń berilýi. Qazaq tiliniń búgini dep onyń zaman talabyna saı damýy, jańalyqtardyń engizilýin aıta ketýge bolady. Qazaq tiliniń erteńgisi – belgisizdik degenimiz ol sizderdiń aralaryńyzdan bolashaq lıngvıster shyǵyp taǵy bir tildik jańalyq ashar.
A. Baıtursynov bylaı deıdi «Atadan balaǵa eki nárse qalady, biri – baıtaq jer, biri – baıtaq til». Birinshisi – baıtaq jer ol ata – babalarymyzdyń naızanyń ushymen, bilektiń kúshimen qorǵap, bizge amanat etken jerimiz. Ekinshisi – baıtaq til ol ata-babalarymyzdan qalyp bizge jetken ádebı shyǵarmalar, jyrlar, dastandar, romandar, povester, t. b. bul týyndylardy halyq tarıhy jatyr. Halyqtyń ómiri, tynys – tirshiligi, ádet – ǵurpy, t. b.
Endigi kezekte osy úsh eldiń aqyn - jazýshylarynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly azdaǵan maǵlumattardy daıyndap kelgen oqýshylardy ortaǵa shaqyramyz.
1. Aldymen sóz kezegin 6 - synyp oqýshylaryna beremiz.
2. Kelesi sóz kezegin 8 - synyp oqýshylaryna beremiz.
3. Kelesi sóz kezegin 9 - synyp oqýshylaryna beremiz.
Jaqsy barlyq bizdiń tilshilerge alǵys bildirip, taǵy da bir ret qol shapalaqtap qoıaıyq.
«Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,
Paıdasyn kóre tura teksermedim.
Erjetken soń túspedi ýysyma,
Qolymdy mezgilinen kesh sermedim.
Bul maqrum qalmaǵyma kim jazaly,
Qolymdy dóp sermesem, óster me edim?
Adamnyń bir qyzyǵy - bala degen,
Balany oqytýdy jek kórmedim.
Balamdy medresege bil dep berdim,
Qyzmet qylsyn, shen alsyn dep bermedim.
Ózim de basqa shaýyp, tóske órledim,
Qazaqqa qara sózge des bermedim.
Eńbegińdi bilerlik esh adam joq,
Túbinde tynysh júrgendi teris kórmedim.». – deı otyryp, osy tilder aptalyǵyna arnalǵan synyp saǵatymyzdy jabyq dep jarıalaımyn! Nazarlaryńyzǵa rahmet!
Halyq arasynda nebir jańa sóz, nebir jańa uǵymdar týyp jatady, bul – tabıǵı proses. Solardyń shala týǵandary ólip, mezgilin bilip týǵan ómirsheńderi qanattanyp, azamattyq sózder qataryna qosylady. Qudaıǵa shúkir, sózdik qory jaǵynan qazaq tili eshkimnen kem de, kedeı de emes, ádebıetimizdiń qaýlap ósýiniń bir sebebi osynda jatqan sıaqty.
(M. Áýezov)
Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde.
(N. Nazarbaev)
Qazirgi qazaq tili – nebir keremet fılosofıalyq tolǵanystardy da, kúrdeli tereń oılardy da, qyldan názik, jipten bıazy, aıaýly sezim tebirenisterin de emin - erkin áserli jetkizetin kósilmeli, keń qulashty kórkem til, «tolqynnyń júrgeniń hattaı tanytar» ǵajap tilderdiń biri. Buǵan qazaq balasy maqtana alady.
(M. Álimbaev)
You Might Also Like
-
Mektepke deıingi tárbıe men oqytýdyń úlgilik oqý baǵdarlamasynyń mazmunyn iske asyrýda ótpeli taqyryptar boıynsha eresekter tobyna perspektıvalyq jospary
