InfoHub Logo

Burynǵy zamanda bir kedeı adam ómir súrgen eken deıdi. Mal degennen eshbir maly bolmaı, úıinde tek sary mysyǵy bolǵan eken. Kedeıdiń jalǵyz ul balasy bolǵan eken deıdi.

         Kedeıdiń balasynyń bir minezi: dalaǵa shyqpaı, pesh túbinde sary mysyǵy ekeýi otyrady eken deıdi.

         Kúnderde bir kún balanyń ákesi, sheshesi dúnıeden ótipti. Balanyń jasy da on bes-on altyǵa kelip qalypty. Ony kórshiler peshtiń túbinen shyqpaǵan soń «Pesh kósesi» dep ataıdy. Bala peshtiń túbinen shyqpapty, biraq sary mysyǵy óte pysyq ári kúshti bolyp, balany asyrapty. Demek, túrli ańdardy ustap ákelip turypty.

         Kúnderde bir kún sary mysyq Pesh kósesine kelip: «Sen jigit bolyp kelesiń, men saǵan áıel alyp bereıin be?» – deıdi. Pesh kósesi: «Jaraıdy», – dep rızashylyǵyn beredi. Sary mysyǵy ormannan bes altyn túkti túlkini aldyna salyp alyp otyryp, alystaǵy bir hannyń eline barady. Sary mysyq bes altyn túkti túlkilerdi bir saraıǵa qamap tastap, ózi hannyń ordasyna barady. Sary mysyq hanǵa:

         — Al, han, men «Kósebaı» degen baıdyń elinen keldim. «Kósebaı» óte baı, toǵyz toǵaı jylqysy bar, altyndy saraıy bar, ózi jas, soǵan qyzyńyzdy aıttyrýǵa keldim, – deıdi. Han:

         — Qalyńmalyn kóp berseń, bereıin, – deıdi. Mysyq:

         — Qalyńmaly qansha? – deıdi. Han:

         — Myna aıdap kelgen bes altyn túlkińdi berseń, jeter, – deıdi.

         Sonymen sary mysyq hanmen quda bolyp, bir aıdan keıin «Kósebaıdy» alyp kelýge kelisip, eline qaıtady.

         Mysyq eline kelip, hal-jaıdy túgel Pesh kósesine aıtady. Pesh kósesi de razy bolyp, bir aıdan keıin han eline barýǵa kelisedi. Mysyq bir aıdyń ishinde kórshiles dáýdi neshe túrli ańdarmen rızalap, Pesh kósesin han eline aparýǵa úsh at jekken kúımeli arbasyn, asyl kıimderin surap alady. Odan keıin mysyq dáýdiń altyndaǵan úıin de qonaq kelgende túsirýge on kúnge surap alady. Han eline júrer aldynda mysyq dáýdiń kúımeli arbasyn, asyl kıimderin ákelip Pesh kósesine: «Hannyń eline barǵanda, kıimderińdi sheship tastap, pesh túbine jaqyndap júrme! Uıat bolar», – deıdi. Pesh kósesi ony maqul alady.

         Kúnderde bir kúni Pesh kósesi, mysyq úsh at jekken kúımeli arbamen hannyń eline attanypty deıdi. Jolda kúnder, aptalar júrip han eline jetedi. Han qonaqtardy qarsy alyp, elin jıyp, toı jasap, at shaptyrypty.

         Toı ústinde Pesh kósesi peshke jaqyndap, ústindegi kıimderin sheshýge yńǵaılana beredi. Ony sezgen qýlar mysyqtan: «Bu nesi?» – dep suraıdy. Mysyq: «Baı adam ǵoı, úıdegi asyl kıimderin joqtap otyr ǵoı», – deıdi. Qudalar ústi-ústine Pesh kósesine jibek, maqpal taǵy basqa asyl kıimder kıgizedi.

         Toı bitken soń, birneshe kúnderden keıin, bular hannyń qyzyn alyp eline qaıtady. Sonymen qatar han qyzy qasyna birneshe qarýly adamdar da eredi. Jolda mysyq jolaýshylardan buryn ozyp, júrip otyrady. Mysyq aldynan ozyp ketip, dáýdiń qoıshysyna kelip:

         — Ana kele jatqan jolaýshylarǵa, myna qoılar kimdiki dep suraı qalsa, Kósebaıdiki de, eger aıtpasań, myna tyrnaǵymmen tyrnap alarmyn, – deıdi. Qoıshy: «Maqul», – deıdi. Sondaı-aq sıyrshyǵa da, jylqyshyǵa da mysyq osy sózderdi aıtady. Malshylar mysyq sózin qosh alady.

         Mysyqtyń sońynan júrip kele jatqan jolaýshylar jer qaıysqan qoraly qoılarǵa da, jer qaıysqan jelini jer syzǵan sıyrlarǵa da, jaldary sýyldaǵan jylqylarǵa da kezdesedi, báriniń de baqtashylary: «Kósebaıdyń maldary», – deıdi. Jolaýshylar, han adamdary: «Kósebaı óte baı eken», – dep tań qala beredi.

         Mysyq buryn kelip, dáýden tórt aryq qoı surap alyp, soıyp, ázirlep, dáýlerge aǵashtyń basyna baryp, ala qarǵa bolyp otyrýlaryn suraıdy. Dáý razy bolady.

         Qonaqtar kelip jetedi. Altyndaǵan úı aınala jaınap tur. Sharshap kelgen qonaqtarǵa pisken tabaq-tabaq et te ákelinedi. Qonaqtardyń ishindegi bir mergeni mysyqqa qarap: «Quda, bul qalaı, mana maldaryńyz óte semiz edi, al pisken mynaý eti aýyzǵa alýǵa jaramaıdy ǵoı!» – deıdi. Mysyq:

         — Myrzalar, qudalar, aıtýlaryń ras, maldarymyz óte semiz, al qazandaǵy ettiń semizin, maıyn soryp áketetin bir úsh dáý bar. Áne, aǵashtardyń basynda qarǵa bolyp otyr, – deıdi.

         — Ondaı quzǵyndardy qurtýǵa ruqsat et, – deıdi mergen quda.

        — Onda úsheýin de at! – dep, mysyq dáýlerdi nusqaıdy. Mergen sarjasyn alyp, tabanǵa salyp, úsh ret atady. Dáýlerdiń úsheýi de tabanda ólip túsedi.

         Budan keıin dáýdiń barlyq maldary, altyndaǵan úıi, dúnıesi Pesh kósesine qalyp, ol dúnıedegi eń baı adam bolyp, dúnıedegi jetim-jesirge minýge at, kıýge kıim berip turǵan eken.

         Barlyq muratyna jetken Pesh kósesi sary mysyqqa da altynnan úı saldyryp beripti deıdi.

---