InfoHub Logo

Batys Qazaqstan oblysy,
Terekti aýdany, Shaǵan Jalpy orta bilim beretin mektebiniń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi Hanov Shohan Ýalıhanovıch

Qazaq ádebıeti páninen 7 synypqa arnalǵan sabaq jospary

1 Sabaqtyń taqyryby: Q. Bekqojın “Aqsaq Temir men aqyn”
2 Jalpy maqsattar: - Q. Bekqojın týraly jalpy sholý jasaý;
- Ballada men óleńniń aıyrmasyn túsiný;
Qazaq tili sabaǵynda oqýshylardyń synı oılaýyn damytý.
3 Oqytýdyń nátıjesi: - Qalıjan Bekqojın týraly jalpylama málimet biledi;
“Aqsaq Temir men aqyn” týraly balladanyń kompozısıalyq qurylymyn ıgeredi;
Oqýshylardyń shyǵarmashylyq oıy damıdy.
4 Negizgi derek kózderi: AKT, poster, marker men stıkerler, oqýlyq, juldyzshalar

Kirispe
Amandasý, oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý. Trenıń oqýshylar bir - birine tilekter aıtady.

Úı tapsyrmasyn suraý
(Bilý kezeńi boıynsha) - Úıge berilgen tapsyrma boıynsha alǵan bilimderin tekserý. (úı tapsyrmasyn oryndamaǵan oqýshyǵa kómek baǵdar beriledi)
Jospar boıynsha áńgimeleý
1. Safýan Shaımerdenov qyzmeti jaıly málimetter jınaý (1 top)
2. Jazýshynyń qandaı eńbekteri bar? (2 top)

3. Safýan Shaımerdenov kim? ( toptastyrý) (ortaq)
Topqa bólý
Bul kezeńde balalar topqa bólinedi. Eki topqa birinshi top «Aqsaq Temir» toby, ekinshi top «Hafız» toby.

Jańa sabaqqa daıyndyq
Oqýshylardyń jańa sabaq týraly oılaryn damytý úshin, ınteraktıvti taqtanyń kómegine súıene otyryp Q. Bekqojınniń foto sýretin kórsetý
- balalar myna fotodan kimdi kórip turmyz, bul beıne bizge tanys pa? Balalar beınedegi tulǵanyń aty - jóni, kásibi, shyǵarmalary jóninde túsinik aıtý.

Túsiný kezeńi
Muǵalim: Balalar búgingi sabaǵymyzda Qalıjan Bekhojınniń “Aqsaq Temir men aqyn” balladasy týraly túsinik alamyz
Ballada - Orta ǵasyrda Fransýz, Ispan, Italán elderiniń poezıasynda paıda bolǵan lırıkanyń bir túri.
Ballada - tarıhı shyndyqty, erlik áreketterdi sıpattaıtyn shaǵyn sújetti óleń.
Ballada negizderin álem bıleýshisi atanǵan Ámir Temirdiń sóz qudiretin baǵalaı biletin danyshpan ekendigin kórsetedi.
Balladanyń negizgi oqıǵasy - Ámir Temirdiń kezekti Úndistan joryǵynan kelip, túrik sultanyna qarsy joryqqa attanbaq bolǵan shaqta túrik qyzyna ǵashyq Hafız shaıyrmen aradaǵy kezdesýi. Hafız Túriktiń bir qyzyna ǵashyq bolyp, Sol bir qyz ezý tartyp kúlgen úshin, Betinde oımyshtalyp bir meń úshin - Sadaǵa Samarqan da, Buqara da dep óleńdetkeni úshin ámirshisi estip qoıyp Aqsaq Temirge aıtyp keledi, Balladada negizderin álem bıleýshisi atanǵan Ámir Temirdiń sóz qudiretin baǵalaı biletin danyshpan ekendigin kórsetedi.

«Sáıkestendirý» testi (eki topqa da ortaq)
1. Áńgimeniń bastalýy
Aqsaq Temirdiń Jeıhýn jerin basyp alyp, jeńisin toılaýy.
2. Áńgimeniń damýy.
Ámirshiniń aldyna Hafız aqynnyń ákelinýi
3. Áńgimeniń baılanysýy
Aqsaq Temir men Hafız aqynnyń sóılesýi
4. Áńgimeniń shıelenisýi Hafızdiń Aqsaq Temirge bergen baǵasy
5. Sharyqtaý shegi.
Ámirshini aqyn tiliniń ótkirligi raıynan qaıtarýy
6. Áńgimeniń sheshimi:
Aqsaq Temirdiń Hafızge raqymshylyq jasaýy
7. Qorytyndy.
Aqynnyń bostandyqqa ketýi

İ top, İİ topqa poster qorǵaý İ top: Aqsaq Temir týraly ne bilemiz? Ámir Temir – qolbasshy, memleket qaıratkeri. Barlas taıpasynyń bıi Taraǵaı bektiń balasy. Ámir Temir alǵashynda Qashqarıa ýálaıatynyń bıleýshisi boldy. Osy kezden bastap ol Moǵolstan hany Toǵluq – Temirmen, onyń uly İlıas Qoja jáne Balh pen Samarqan ámiri Huseınmen bılik úshin kúres júrgizip, 1930 jyly Maýrannahyrdy óziniń qolyna aldy. Jas kezinde Túrkistan mańyndaǵy bir shaıqasta aıaǵynan jaraqattanǵan HİV ǵasyrdyń 70 - jyldary onyń qolbasshylyq daryny tolyq ashylyp, ataq - dańqy jer júzine tarady. Osman ımperıasy men Ortalyq Azıa aımaǵynda ol “Aqsaq Temir”, ırandyqtarǵa Tımýrláng, eýropalyqtarǵa Tamerlan esimimen belgili boldy. Ámir Temir qazaq jerinde máńgilik óshpes eskertkish - qasıetti Qoja Ahmet Iassaýı kesenesin salyp qaldyrdy.

İİ top: Hafız týraly ne bilemiz?
Hafız – laqap aty, shyn aty – jóni – Shámseddın Muhammed, parsy aqyny. Ákeden jastaı aırylyp, kúnkóris tirligine erte aralasady. Óz betimen saýatyn ashyp, kitap kóshirý ónerimen aınalysady. Hafızdiń 1855 jyly óz qolymen kóshirgen kitaby saqtalǵan. Hafız medreseni bitirip, dinı bilim alady. Hafız sóziniń negizgi maǵynasy “jaqsy jattaı biletin adam” degen uǵymdy bildiredi.

Venn dıagramsy
İ top: Aqsaq Temir
İİ top: Hafız
Osy óz toptarynyń ataýyn venn dıagramsy arqyly qorǵaıdy
Oqýshylar Aqsaq Temir men Hafız aqynnyń ortaq qasıetterin myna aralasyp ketken sózderdiń ishinen tıistisin aıtý.
1. Bıleýshi; 2 Orta ǵasyrlarda ómir súrgen; 3 Aqyn; 4. Qolbasshy; 5. Tarıhta esimderi qalǵan; 6. Parsy; 7. Batyr; 8. Qaısar; 9. Dastandarymen qaısar; 10. Qatigez; 11. Ójet minezdi; 12. Óleńderdiń avtory13. Aqyldy.
14. Aqkóńil; 15. Túrkileriniń barlas taıpasynan shyqqan.

Ádebıet teorıasy
(balladadan tabý) Balladadan tabý
İ top: Alıterasıa
Teńizdeı tebirendi Jeıhýn búgin,
Temirdiń jyr etkendeı joıqyndyǵyn.
Epıtetter
Aq shatyrlar, kók oraı, sary qymyz, doly sóz, samal tań
İİ top: Metafora
Temir - ashynǵan arystan, jolbarys, barys, qara bult, aıdahar Hafız - kıik, sózi - músápir (ý)
Keıipteý
Tajal ǵyp Azıaǵa bergen Táńir,
Talqandap talaı jurtty, kelgen Temir.