InfoHub Logo

Aqmola oblysy, Ereımentaý aýdany.
bıologıa páni muǵalimi
Mýkasheva Aınýr Jakıanovna

Sabaq taqyryby: Qańqa bólimderi
Sabaq maqsaty:
1. Qańqanyń atqaratyn qyzmetin, tirek qımyl júıesiniń mańyzy men qasıeti týraly maǵlumat berý;
2. Bas qańqasy, dene qańqasy, keýde qýysy, ıyq beldeýi, qoldyń erkin qozǵalý qańqasy qurylysy men atqaratyn qyzmetine toqtalyp tereńirek túsinik berý;
3. Adam úshin qańqa bólimderiniń mańyzyn, omyrtqa jotasynyń atqaratyn qyzmetine toqtalyp oqýshylardyń dúnıetanymyn qalyptastyrý.

Sabaq túri: saıys sabaq
Ádisi: test, suraq - jaýap, baıandaý, pikir almasý
Kórnekilik: ınteraktıvti taqta, skelet, kartochkalar, test tapsyrmalary, semantıkalyq karta
Pánaralyq baılanys: hımıa, medısına

Barysy:
İ. Uıymdastyrý:
Amandasý, oqýshylardy túgeldeý. Oqýshylardy úsh topqa bólý
İİ. Úı jumysyn tekserý:
Ú bólim. «Analızatorlar – sezim músheleri» qorytyndylaý.
- Oqýshylar, búgin sizdermen bir taraýdy, ıaǵnı analızatorlar - sezim múshelerin aıaqtap jańa taraý bastaǵaly turmyz. Úıde osy taraýdy qaıtalap kelýdi tapsyrǵan bolatynmyn.
Analızatorlar, ıaǵnı sezim múshelerine qandaı músheler jatady?
- kórý múshesi
- estý múshesi
- tepe - teńdik múshesi
- teri sezimi
- bulshyqet sezimi
- dám sezý múshesi
- ıis sezý múshesi

1. Test tapsyrmalaryn oryndaıyq:

1. Adam kórý analızatory arqyly qorshaǵan dúnıeden qansha paıyzdan kóp aqparat alady?
A) 70%
V) 80%
S) 90%
D) 100%
E) 10%

2. Kóz almasy qandaı qabyqtardan turady?
A) aq qabyq, tamyrly, tor qabyq
V) tamyrly qabyq pen nurly qabyq
S) qarashyq pen qasań qabyq
D) kózburshaq pen qarashyq

3. Kózdiń barlyq ulpasyn qorektik zattarmen jáne ottekpen qamtamasyz etedi
A) aq qabyq
V) tamyrly qaby
S) tor qabyq
D) nurly qabyq
E) qasań qabyq

4. kózdiń tor qabyǵyndaǵy kórý júıkesi shyǵatyn jer qalaı atalady?
A) qarashyq V) soqyr daq S) sary daq D) shyny tárizdi dene
E) taıaqshalar men qutyshalar

5. kózdiń ishki bóligi myna zatpen toltyrylǵan:
A) taıaqshalar
V) qutyshalar
S) shyny tárizdi dene
D) kózburshaq
E) ter qabyq

6. jartylaı ıirim ózekteri nemese shytyrman qulaqtyń qaı bóliginde ornalasqan?
A) syrtqy qulaq
V) ortańǵy qulaq
S) ishki qulaq
D) vestıbýla apparatynda

7. tepe – teńdik múshesi, ol:
A) vestıbýla apparaty
V) reseptor
S) akkomodasıa
D) adaptasıa

8. saýsaq, tildiń ushynda, erinde qandaı reseptorlar kóp bolady?
A) estý
V) kórý
S) ıis sezý
D) sıpap sezý
E) barlyǵy durys

9. estý jolynyń túbinde qandaı bezder bar?
A) silekeı bóletin
V) qulyq bóletin
S) zár bóletin
D) ter bóletin

10. tildiń ushy qandaı dám sezedi?
A) tátti
V) qyshqyl
S) ashshy
D) tuzdy
E) dám sezbeıdi

2 - tapsyrma. Interaktıvti taqtaǵa qaraımyz, munda bes uıashyq kórsetilgen ár uıashyqta suraqtar bar. Bir uıashyqty tańdaımyz.
Kórý múshesi boıynsha:
A) kózdiń qosymsha músheleri (qas, qabaq, kirpik, kóz jasy bezderi, jas ózeksheleri, kózdi qımyldatatyn bulshyqetter)
Á) jaryqty ótkizetin qabyq (qasań qabyq)
B) kózdiń tor qabyǵyndaǵy jaryqqa sezimtal reseptorlar (qutyshalar men taıaqshalar)
V) kózdi zaqymdanýdan qalaı saqtaý kerek?

Estý múshesi
A) estý múshesiniń bólikteri (syrtqy, ortańǵy, ishki qulaq)
Á) estý súıekshelerine ne jatady? (balǵashyq, úzengi, tóstik)
B) vestıbýla apparaty qulaqtyń qaı bóliminde ornalasqan? (ishki qulaq)
V) estý múshesiniń gıgıenasy

Teri sezimi
A) teri syrtqy ortamen qalaı janasady? (tikeleı)
Á) jylý men sýyqty sezetin reseptorlar qaıda ornalasady? (bette jáne erinde)
B) sıpap sezý múshesi, bul kimderde jaqsy damıdy (soqyr adamda)
V) teridegi aýyrsyný reseptorlarynyń sany
(1sm2 - da 100 aýyrsyný reseptory bar)

Iis sezimi
A) ıis sezý reseptorlarynyń qyzmeti buzylmaý úshin adam ne isteý qajet?
Á) ıis sezý múshesi qaıda ornalasqan? (muryn qýysynyń ústińgi muryn qalqanynda)
B) ıis sezý reseptorlarynyń pishini qandaı? (túıreýish tárizdi)
V) ıis sezý qabiletiniń joıylýynan qandaı sezim múshesi nasharlaıdy? (Dám sezý)

Dám sezý
A) dám sezý búrtikteri qandaı dám sezedi? (ashshy, qyshqyl, tátti, tuzdy)
Á) tildiń ushy qandaı dám sezedi? (tátti)
B) aýyzǵa túsken qurǵaq taǵamdy eritetin suıyqtyq (silekeı)
V) tildiń búıir sheti qandaı dámdi sezedi? (qyshqyl)

İİİ. Jańa taqyryp:
§23. Qańqa bólimderi
Adam qańqasy 200 - den astam súıekterden turady. Árbir súıektiń pishini, mólsheri jáne qańqadaǵy orny bolady. Bas qańqasy – bas súıek eki: mı jáne bet bóliginen turady. Mı bas súıeginiń súıekteri – mańdaı, shúıde, jup samaı jáne tóbe súıekteri ózara berik baılanysqan. Olar mıdy qorǵaıdy. Shúıde súıeginiń úlken tesigi bar. bul jerde mı men julyn jalǵasady. Súıektegi kóptegen maıda tesikter arqyly júıkeler men qantamyrlary ótedi. Bas súıektiń bet bóligin iri súıekter – qozǵalmaıtyn ústińgi jáne qozǵalmaly astyńǵy jaq súıekteri quraıdy. Jaq súıekterinde tister ornalasqan. Bul qańqanyń birden bir jalań bóligi bolyp tabylady. Tis túbiri jaq súıegindegi uıada tereń ornalasqan, sondyqtan olar berik bekıdi.