InfoHub Logo

Qara sózder. Abaıdyń jıyrma besinshi qara sózi

JIYRMA BESİNSHİ SÓZ
Balalardy oqytqan da jaqsy, biraq qulshylyq qylarlyq qana, túrki tanyrlyq qana taza oqysa bolady. Onyń úshin bul jer darýlharap, munda áýeli mal tabý kerek, onan soń arab, parsy kerek. Qarny ash kisiniń kóńilinde aqyl, boıynda ar, ǵylymǵa qumarlyq qaıdan tursyn? Ashap - ishimge maldyń tapshylyǵy da aǵaıynnyń arazdyǵyna ýá ártúrli pálege, urlyq, zorlyq, qýlyq, sumdyq sekildi nárselerge úıirlendirýge sebep bolatuǵyn nárse. Mal tapsa, qaryn toıady. Onan soń, bilim túgil óner kerek eken. Sony úıreneıin ne balama úıreteıin dep oıyna jaqsy túsedi. Oryssha oqý kerek, hıkmet te, mal da, óner de, ǵylym da - bári orysta tur. Zararynan qashyq bolý, paıdasyna ortaq bolýǵa tilin, oqýyn, ǵylymyn bilmek kerek. Onyń sebebi olar dúnıeniń tilin bildi, mundaı boldy. Sen onyń tilin bilseń, kókirek kóziń ashylady.

Árbireýdiń tilin, ónerin bilgen kisi onymenen birdeılik daǵýasyna kiredi, asa arsyzdana jalynbaıdy. Dinge de jaqsy bilgendik kerek. Jorǵalyqpenen kóńilin alsam eken degen nadan áke - sheshesin, aǵaıyn - jurtyn, dinin, adamshylyǵyn jaýyrynynan bir qaqqanǵa satady. Tek maıordyń kúlgeni kerek dep, k... i ashylsa da, qam jemeıdi. Orystyń ǵylymy, óneri - dúnıeniń kilti, ony bilgenge dúnıe arzanyraq túsedi. Lákın osy kúnde orys ǵylymyn balasyna úıretken jandar sonyń qarýymen taǵy qazaqty ańdysam eken deıdi. Joq, olaı nıet kerek emes. Maldy qalaı adal eńbek qylǵanda tabady eken, sony úıreteıik, muny kórip jáne úırenýshiler kóbeıse, ulyqsyǵan orystardyń jurtqa birdeı zakony bolmasa, zakonsyz qorlyǵyna kónbes edik. Qazaqqa kúzetshi bolaıyn dep, biz de el bolyp, jurt bilgendi bilip, halyq qataryna qosylýdyń qamyn jeıik dep nıettenip úırený kerek. Qazir de orystan oqyǵan balalardan artyq jaqsy kisi shyǵa almaı da tur. Sebebi: ata - anasy, aǵaıyn - týǵany, bir jaǵynan, buzyp jatyr.

Súıtse de, osy oqyǵan balalar - ana oqymaǵan qazaq balalarynan úzdik, ozyq. Ne qylsa da sózdi uqtyrsa bolady olarǵa. Jaqsy atanyń balalary da kóp oqyǵan joq, qaıta, kedeıdiń balalaryn orysqa qorlap berdi. Olar osydan artyq qaıda barsyn? Jáne de keıbir qazaqtar aǵaıynymen arazdasqanda: «Seniń osy qorlyǵyńa kóngenshe, balamdy soldatqa berip, basyma shash, aýzyma murt qoıyp ketpesem be!» deýshi edi. Osyndaı jaman sózdi, qudaıdan qoryqpaı, pendeden uıalmaı aıtqan qazaqtardyń balasy oqyǵanmenen ne bola qoısyn?

Sonda da ózge qazaq balalarynan artyq úırengeni nemene, qaı kóp úırenipti? Kirdi, shyqty, ildi, qaıtty, túbegeılep oqyǵan bala da joq. Ákesi el aqshasymen oqyǵanǵa áreń oqytady, óz malyn ne qylyp shyǵarsyn? Týrasyn oılaǵanda, balańa qatyn áperme, enshi berme, baryńdy salsań da, balańa orystyń ǵylymyn úıret! Myna men aıtqan jol - mal aıar jol emes. Qudaıdan qoryq, pendeden uıal, balań bala bolsyn deseń - oqyt, mal aıama! Áıtpese, bir ıt qazaq bolyp qalǵan soń, saǵan rahat kórsete me, ózi rahat kóre me, ıa jurtqa rahat kórsete me?
Abaıdyń basqa da qara sózderi