Qazaq qoǵamynyń etnoáleýmettik qurylymy
Qazaqstan tarıhy (8 synyp)
Sabaqtyń taqyryby: Qazaq qoǵamynyń etnoáleýmettik qurylymy
Sabaqtyń maqsaty:
• Oqýshylardy XVIII ǵasyrdaǵy qoǵamnyń áleýmettik qurylymynyń erekshelikterimen tanystyrý, oqýshylardyń nazaryn áleýmettik toptar arasyndaǵy qatynastarǵa aýdarý, qazaq qoǵamyndaǵy dástúrli quqyqtyń rólin kórsetý;
• Burynǵy alǵan derektermen jumys isteýge, kóterilgen másele boıynsha derekterge súıene otyryp, taldaý jasaýǵa úıretý;
• Týǵan ólkeniń tarıhyna qurmetpen qaraýǵa, eńbekqorlyqqa maqsat qoıa bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Ádisi: áńgime, suraq - jaýap
Kórnekilikter: karta, «Qazaq qoǵamynyń áleýmettik qurylymy» sqemasy (keste), termınologıalyq sózdik.
Jańa materıaldy burynǵy ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp, oqytý. (bilimdi bekitý.)
Negizgi uǵymdar: qoǵamnyń áleýmettik qurylymy, áleýmettik teńsizdik, klass, ıerarhıa, konfesıa, adat, qun, qurama, tarhan, tóleńgit, qul, dıalekt.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Oqý quralyn tekserip túgeldeý
3. «Habar» el jańalyqtaryna sholý /suraý/
Úı tapsyrmasyn suraý:
7 - synypta ótken materıaldarǵa sholý
Jańa taqyrypty oqytýdyń jospary:
1. Qazaqtardyń sany men ornalasqan jerleri.
2. XVIII ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamynyń áleýmettik qurylymynyń erekshelikteri
Qazaqstan aýmaǵyndaǵy taıpalardyń ornalasýymen Qazaq handyǵyndaǵy áleýmettik qurylym jóninde oqýshylarǵa 7 - synyptaǵy Qazaqstannyń orta ǵasyrlar tarıhy kýrsynan tanys bolǵandyqtan, bul jóninde aldyn ala surap, esterine túsiremin
№1 tapsyrma: Kartamen jumys.
1. Tómendegi júzderdiń quramyna qaı taıpalardyń kirgenin esterińe túsirińder.
A) Uly júz:
Á) Orta júz:
B) Kishi júz:
2. Kartadan ornalasqan aýmaqtaryn kórsetińder:
A) Uly júz -
Á) Orta júz -
B) Kishi júz -
3) HVIII ǵasyrda Qazaq handyǵy qandaı memlekettermen shekaralas boldy? Olarmen qarym - qatynasyna toqtalyńdar.
Oqýshylardyń jaýabyn tyńdap bolǵannan keıin jańa sabaqty túsindiremin. Bul jerde Qazaq handyǵynyń osy kezdegi saıası damýynyń erekshelikterin, qazaqtardyń basqarý júıesin mindetti túrde aıtý kerek. Sonan keıin oqýshylardy derektermen jumys istetý jáne olarǵa taldaý jasaı otyryp, óz oıyn aıtqyzý maqsatynda tapsyrma beriledi (ózdiginen jumys)
№2 tapsyrma:
- Oqýlyqtaǵy taqyrypty paıdalana otyryp, HVIII ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamynyń áleýmettik qurylymynyń erekshelikterin beıneleıtin keste (sqema) quryńdar.
Beriletin jaýaptar úlgisi:
XVIII ǵasyrdaǵy Qazaq handyǵynyń áleýmettik quramy feodaldyq qoǵamnyń klasıkalyq qurylymyn kórsetedi:
1. Feodaldar klasy (toby):
• Shyńǵysqannyń urpaqtary - (handar men sultandar)
• Rýlyq jáne taıpalyq aqsúıekter;
• Qojalar, ımamdar, qojalar;
• Patrıarhaldy - feodaldyq aqsúıekter ókilderi (bekter, baılar, batyrlar).
2. Sharýalar klasy (toby):
• Qarapaıym malshylar, eginshi sharýalar;
• Eginshi malshylar.
№3 tapsyrma. Sózdikpen jumys.
Taqyrypty oqyp shyǵyp, tómendegi termınderdiń anyqtamasyn aıtyńdar:
1. Qurama
2. Qoja
3. Quryltaı
4. Hantalapaı
5. Tóleńgit
6. Qun
7. Adat
8. Tarhan
№ 4 tapsyrma:
- Qazaqstan tarıhy boıynsha hrestomatıa materıalar paıdalana otyryp, ár top (klass) ókilderiniń qandaı mindetterin men quqyqtary bolǵandyǵyn atap kórsetińder.
Onan ári muǵalim sabaqty tómendegideı etip josparlaıdy.
1. Han saılaý dástúri
2. Sultandar áýletiniń artyqshylyqtary.
3. Qojalar men olardyń qazaq qoǵamyndaǵy róli
4. Qazaqtar qandaı eńbek úshin tarhan ataǵyn alǵan?
5. Áleýmettik mártebesi - qoǵamnyń erikti múshesi.
6. Tóleńgit degen kimder?
7. Qazaq qoǵamyndaǵy quldardyń jaǵdaıy.
Jańa sabaqty bekitý úshin beriletin suraqtar men tapsyrmalar:
1. Kartadan Qazaq handyǵynyń aýmaǵyn jáne onyń ishindegi ár júzdi ornalasqan jerlerin kórsetińder.
2. XVIII ǵasyrda Qazaq handyǵy qandaı memlekettermen shekaralas boldy?
3. Osy kezeńdegi Qazaq handyǵynyń syrtqy saıası jaǵdaıy jóninde ne aıta alasyńdar?
4. Oqýlyqtyń 13 - betindegi qujatpen jumys (G. N. Potanın. Tańdamaly shyǵarmalarynyń úsh tomdyǵy. Tarıh, etnografıa jáne fólklor jónindegi eńbekter. Pavlodar, 2005, 3 - tom, 30 - 31 - better)
Úı tapsyrmasy:
1. XVIII ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamynyń taptyq qurylymynyń erekshelikterine baǵa berińder (Hrestomatıa. Konshın N. «Pavlodardan Qarqaralyǵa deıin»).
2. Halyqtyń keıbir toptarynyń qandaı artyqshylyqtary boldy? Senderdiń oılaryńsha nelikten
Sabaqtyń taqyryby: Qazaq qoǵamynyń etnoáleýmettik qurylymy
Sabaqtyń maqsaty:
• Oqýshylardy XVIII ǵasyrdaǵy qoǵamnyń áleýmettik qurylymynyń erekshelikterimen tanystyrý, oqýshylardyń nazaryn áleýmettik toptar arasyndaǵy qatynastarǵa aýdarý, qazaq qoǵamyndaǵy dástúrli quqyqtyń rólin kórsetý;
• Burynǵy alǵan derektermen jumys isteýge, kóterilgen másele boıynsha derekterge súıene otyryp, taldaý jasaýǵa úıretý;
• Týǵan ólkeniń tarıhyna qurmetpen qaraýǵa, eńbekqorlyqqa maqsat qoıa bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Ádisi: áńgime, suraq - jaýap
Kórnekilikter: karta, «Qazaq qoǵamynyń áleýmettik qurylymy» sqemasy (keste), termınologıalyq sózdik.
Jańa materıaldy burynǵy ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp, oqytý. (bilimdi bekitý.)
Negizgi uǵymdar: qoǵamnyń áleýmettik qurylymy, áleýmettik teńsizdik, klass, ıerarhıa, konfesıa, adat, qun, qurama, tarhan, tóleńgit, qul, dıalekt.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Oqý quralyn tekserip túgeldeý
3. «Habar» el jańalyqtaryna sholý /suraý/
Úı tapsyrmasyn suraý:
7 - synypta ótken materıaldarǵa sholý
Jańa taqyrypty oqytýdyń jospary:
1. Qazaqtardyń sany men ornalasqan jerleri.
2. XVIII ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamynyń áleýmettik qurylymynyń erekshelikteri
Qazaqstan aýmaǵyndaǵy taıpalardyń ornalasýymen Qazaq handyǵyndaǵy áleýmettik qurylym jóninde oqýshylarǵa 7 - synyptaǵy Qazaqstannyń orta ǵasyrlar tarıhy kýrsynan tanys bolǵandyqtan, bul jóninde aldyn ala surap, esterine túsiremin
№1 tapsyrma: Kartamen jumys.
1. Tómendegi júzderdiń quramyna qaı taıpalardyń kirgenin esterińe túsirińder.
A) Uly júz:
Á) Orta júz:
B) Kishi júz:
2. Kartadan ornalasqan aýmaqtaryn kórsetińder:
A) Uly júz -
Á) Orta júz -
B) Kishi júz -
3) HVIII ǵasyrda Qazaq handyǵy qandaı memlekettermen shekaralas boldy? Olarmen qarym - qatynasyna toqtalyńdar.
Oqýshylardyń jaýabyn tyńdap bolǵannan keıin jańa sabaqty túsindiremin. Bul jerde Qazaq handyǵynyń osy kezdegi saıası damýynyń erekshelikterin, qazaqtardyń basqarý júıesin mindetti túrde aıtý kerek. Sonan keıin oqýshylardy derektermen jumys istetý jáne olarǵa taldaý jasaı otyryp, óz oıyn aıtqyzý maqsatynda tapsyrma beriledi (ózdiginen jumys)
№2 tapsyrma:
- Oqýlyqtaǵy taqyrypty paıdalana otyryp, HVIII ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamynyń áleýmettik qurylymynyń erekshelikterin beıneleıtin keste (sqema) quryńdar.
Beriletin jaýaptar úlgisi:
XVIII ǵasyrdaǵy Qazaq handyǵynyń áleýmettik quramy feodaldyq qoǵamnyń klasıkalyq qurylymyn kórsetedi:
1. Feodaldar klasy (toby):
• Shyńǵysqannyń urpaqtary - (handar men sultandar)
• Rýlyq jáne taıpalyq aqsúıekter;
• Qojalar, ımamdar, qojalar;
• Patrıarhaldy - feodaldyq aqsúıekter ókilderi (bekter, baılar, batyrlar).
2. Sharýalar klasy (toby):
• Qarapaıym malshylar, eginshi sharýalar;
• Eginshi malshylar.
№3 tapsyrma. Sózdikpen jumys.
Taqyrypty oqyp shyǵyp, tómendegi termınderdiń anyqtamasyn aıtyńdar:
1. Qurama
2. Qoja
3. Quryltaı
4. Hantalapaı
5. Tóleńgit
6. Qun
7. Adat
8. Tarhan
№ 4 tapsyrma:
- Qazaqstan tarıhy boıynsha hrestomatıa materıalar paıdalana otyryp, ár top (klass) ókilderiniń qandaı mindetterin men quqyqtary bolǵandyǵyn atap kórsetińder.
Onan ári muǵalim sabaqty tómendegideı etip josparlaıdy.
1. Han saılaý dástúri
2. Sultandar áýletiniń artyqshylyqtary.
3. Qojalar men olardyń qazaq qoǵamyndaǵy róli
4. Qazaqtar qandaı eńbek úshin tarhan ataǵyn alǵan?
5. Áleýmettik mártebesi - qoǵamnyń erikti múshesi.
6. Tóleńgit degen kimder?
7. Qazaq qoǵamyndaǵy quldardyń jaǵdaıy.
Jańa sabaqty bekitý úshin beriletin suraqtar men tapsyrmalar:
1. Kartadan Qazaq handyǵynyń aýmaǵyn jáne onyń ishindegi ár júzdi ornalasqan jerlerin kórsetińder.
2. XVIII ǵasyrda Qazaq handyǵy qandaı memlekettermen shekaralas boldy?
3. Osy kezeńdegi Qazaq handyǵynyń syrtqy saıası jaǵdaıy jóninde ne aıta alasyńdar?
4. Oqýlyqtyń 13 - betindegi qujatpen jumys (G. N. Potanın. Tańdamaly shyǵarmalarynyń úsh tomdyǵy. Tarıh, etnografıa jáne fólklor jónindegi eńbekter. Pavlodar, 2005, 3 - tom, 30 - 31 - better)
Úı tapsyrmasy:
1. XVIII ǵasyrdaǵy qazaq qoǵamynyń taptyq qurylymynyń erekshelikterine baǵa berińder (Hrestomatıa. Konshın N. «Pavlodardan Qarqaralyǵa deıin»).
2. Halyqtyń keıbir toptarynyń qandaı artyqshylyqtary boldy? Senderdiń oılaryńsha nelikten
You Might Also Like
