InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstan murajaılary.
Sabaqtyń maqsaty: Qazaqstan murajaılary týraly málimet berý, balalardyń tilin, oı - órisin damytý, sózdik qorlaryn molaıtý, ádemi kórkem jazýǵa daǵdylandyrý, pánge degen súıispenshiligin arttyrý, murajaılar týraly keńinen bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń mindetteri:
Mátindi saýatty, túsinip oqýǵa daǵdylandyrý, burynǵy ótken sabaqtan alǵan málimetterin tereńdetý, oıda qalǵandaryn naqtylaý; sóz taptaryn praktıkalyq jolmen meńgertý;
Oqýshylardyń óz betinshe bilim alý múmkindigine súıene otyryp, olardyń tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
Saýattylyqqa, durys sóıleı bilýge, adamı qasıetterge tárbıeleý;
Kútiletin nátıje:
Qazaqstannyń murajaılary týraly túsinikterin keńeıedi.
Mátinmen tanysyp, sózdikpen jumystaný arqyly sózdik qorlary kóbeıedi.
Túrli tapsyrmalardy oryndaý arqyly taldaý daǵdylary jetiledi.
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, baıandaý, áńgimeleý, toptyq jumys, oı qozǵaý, túsindirý, toptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqtadaǵy slaıdtar, gramatıkalyq kesteler, sýretter.
Pánaralyq baılanys: qazaq ádebıeti, tarıh.
Sabaqtyń túri: qaıtalaý sabaǵy

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
• Sabaqtyń taqyrybymen tanystyrý, maqsatyn aıtý.

İİ. Úı jumysyn tekserý.
• Mátin boıynsha suraqtarǵa jaýap berińder.
• Murajaı sózi neni bildiredi?
• Murajaı qandaı qyzmet atqarady?
• Murajaıdyń róli qandaı?
• Murajaı qandaı toptarǵa bólinedi?
• Murajaı isiniń negizgi baǵyttary qandaı?

İİİ. Mátinmen jumys.
• «Qazaqstan murajaılary» atty mátindi túsinip oqý, aýdarý.
Qazaqstanda 1913 jyly – 3, 1927 jyly – 6, 1937 jyly – 19, 1939 jyly – 25, 1970 jyly – 29 murajaı bolsa, qazirgi tańda murajaılar sany 154 - ke jetti.
Ońtústik memlekettik murajaıy (1930), Ábilhan Qasteev atyndaǵy respýblıkalyq óner murajaıy (1962), QR Arheologıa murajaıy (1973), Kitap murajaıy (1978), Yqylas atyndaǵy respýblıkalyq halyq saz aspaptar murajaıy (1980), ulttyq valúta murajaıy (1980), Memlekettik altyn jáne asyl metaldar murajaıy (1994), Prezıdenttik mádenı ortalyq (2000), Memorıaldyq murajaılar da Qazaqstannyń tarıhı - mádenı rýhanı ómirinde mańyzdy ról atqarýda. Olardyń irileri: Abaıdyń memlekettik tarıhı - mádenı murajaıy, abaı - Shákárim kesheni, D. Qonaevtiń, Q. Sátbaevtiń, J. Jabaevtiń, S. Muqanov pen Ǵ. Músirepovtiń memorıaldyq murajaılary. Murajaı jumystaryn uıymdastyrý túrlerine:
• Kórmeler;
• Ekspozısıalar uıymdastyrý;
• Taqyryptyq dárister;
• Ǵylymı - tájirıbelik konferensıalar ótkizý;
• Murajaılyq basylymdar shyǵarý, t. b. jatady.
Mysaly, qazaqstandyq murajaılarda keıingi jyldary 20 myńnan astam kórmeler men dárister ótkiziledi.
• Suraqtarǵa tolyq jaýap berińder.
• Qazaqstannyń murajaı sany qanshaǵa jetti?
• Murajaıdyń qandaı túrlerin bilesińder? Atap shyǵyńdar.
• Olar neshinshi jyldary qurylǵan?
• Qandaı memorıaldyq murajaılardy bilesińder?
• Murajaı jumystaryn uıymdastyrý túrlerine neler jatady?

İV. Toppen jumys.
• Syzba boıynsha mátin daıyndańdar.

2. Sandardy sóılet. Ár top úsh sóılemnen qurastyrady.
Taqtada berilgen kesteni toltyr. Qaı murajaı qaı jyly qurylǵanyn aıt, dápterińe jaz.

Jyly Murajaıdyń aty
1930
1935
1973
1980
1994
2000

V. Bekitý.
• Suraq – jaýap.
• Qazaqstannyń qandaı murajaılaryn bilesińder?
• Qazirgi kezde Qazaqstanda neshe murajaı bar?
• Murajaıdyń qandaı túrleri bar?
• Qandaı ataqty adamdarǵa murajaılar arnalǵan?
• A. S. Makarenko atyndaǵy orta mektepte murajaı bar ma?
• Ol kimge arnalǵan?
• Anatolıı Iýrevıch Gospodar kim?
• Ol qaı jyly ómirge keldi?
• Ol balalar úıine qandaı iz qaldyrǵan?
• Neshe jyl ómir súrdi?
• Onyń otbasy týraly sen ne bilesiń?
• Anatolıı Iýrevıch qaıda oqyǵan?
• Kim bolyp jumys istegen?
• Balalardy A. Iý. Gospodar atyndaǵy murajaımen tanystyrý. Qysqasha málimet berý. (slaıd kórsetý)

Gospodar Anatolıı Iýrevıchke arnalǵan murajaı 2005 jyly Esil qalasyndaǵy № 2 balalar úıinde, óziniń burynǵy kabınetinde qurylǵan. Murajaı qurylǵan kezinde eń aldymen balalar úıiniń tárbıelenýshileri, muǵalimder, týǵan - týysqandary qol saldy.
S. A. Nazarbaeva aıtqandaı: «Muǵalim bizdiń bolashaǵymyzǵa, eń birinshiden, óz úlesterin, sheberligin qosý kerek». Osy sóz Gospodar A. Iý. týraly.
Ol – Qazaqstan Respýblıkasynyń sińirgen ustazy, sheberi. Onyń kóptegen madaqtama qaǵazdary men ataqtary bar. Murajaıdaǵy ekspozısıalar birneshe túrlerge bólinedi. Jumys ústeli, shkaf, fotosýretter men derekti qaǵazdar, fılmder osy murajaıda saqtalýda. Murajaı neshe túrli kórmelerge toly. Murajaıdyń esigi árqashan ashyq.
Anatolıı Iýrevıch Gospodar 1938 jyly 11 maýsymda Ýkraınanyń Nelepıno aýylynda dúnıege kelgen. Mektep bitirgen soń, Lvov qalasyndaǵy sheberlik ýchılıshesinde oqıdy. 14 mamanǵa ıe bolyp, 1956 jyly komsomol joldaýymen Qazaqstan jerine keledi. Ol tyń jerin ıgeredi. 1966 jyldan bastap óz ómirin balalarǵa arnaıdy. Mektepte shene shynyqtyrý muǵalimi, sonan soń tarıh muǵalimi bolyp jumys isteıdi. 1971 jyly Semeı qalasyndaǵy Krýpskaıa atyndaǵy pedagogıkalyq ınstıtýtta oqıdy. Torǵaı oblysyna kóship keledi, Esil qalasynda Makarenko orta mektebinde jumysyn jalǵastyrady. 1982 jyldan 2005 jylǵa deıin óz ómirin, bilimin balalar úıine arnaıdy.
Kókónis – jemisterdi ósirip, balalar úıiniń shaǵyn sharýashylyǵyn ashady, bir orynda turmaı mal ósirý sharýashylyǵyn jalǵastyrady. Balalarmen birge kúni boıy dalada, baqshada, qorada tyńbaı jumys júrgizedi. Salaýatty ómir súrýge shaqyrady, basketbol, voleıbol, t. b. túrli sport oıyndaryn kóteredi.
Balalar úıi, mektep aldy tolǵan gúl, aǵashtar men sándi butalar. Sonyń bári - ákemizdeı kórgen bastyǵymyzdyń arqasy.
2005 jylǵy aqpan aıynda Gospodar Anatolıı Iýrevıch dúnıe saldy. Biraq ol – balalar úıiniń tárbıelenýshilerdiń esinde úlken iz qaldyrdy.

• Testileý.
• Murajaı qaı tilden aýdarǵanda «mýza saraıy» degendi bildiredi?
A. latyn tilinen
B. grek tilinen
V. parsy tilinen
D. orys tilinen
2. Murajaılardyń qalyptasýyna neler negiz boldy?
A. mádenı qundylyqtar
B. qazynalyq qor
V. kóne zamandardaǵy koleksıalar
D. baǵaly buıymdar
3. Á. Qasteev atyndaǵy respýblıkalyq murajaıy qalaı atalady?
A. arheologıa murajaıy
B. kitap murajaıy
V. asyl metaldar murajaıy
D. óner murajaıy
4. Qazaqstanda qazirgi ýaqytta murajaıdyń sany qansha boldy?
A. 3
B. 29
V. 25
D. 154
5. M. O. Áýezov atyndaǵy murajaı qaı jyly quryldy?
A. 1920 jyly
B. 1985 jyly
V. 1962 jyly
D. 1951 jyly
6 Qazaqstan Respýblıkasy Tuńǵysh Prezıdenttiń murajaıy qaı qalada?
A. Almaty
B. Aqtóbe
V. Astana
D. Qaraǵandy

VI. Gramatıkalyq taqyryppen jumys.
1. San esimge túsinik berý, mysaldar keltirý.
- San esim degenimiz ne?
- San esim qandaı suraqtarǵa jaýap beredi?
- Tulǵasyna qaraı san esim qandaı bolady?
- Quramyna qaraı san esimniń túrin anyqta.
- Maǵynasyna qaraı san esimderdi ata.
- Jınaqtyq san esim qandaı jurnaqtar arqyly qurylady?
- Rettik san esimniń jurnaqtaryn atańdar.
- Onnan bes – qandaı san esimniń túrine jatady?
2. Morfologıalyq taldaý jasaý: jeteý, toqsan tórtinshi.
Mysaly:
Jeteý – nesheý? San esim
İ. Dara, týyndy, jınaqtyq
İİ. Jet – túbir
Eý – sóz týdyrýshy jurnaq, jınaqtyq san esimniń jurnaǵy.
İİİ. jeteý – anyqtaýysh
Toqsan tórtinshi – neshinshi? San esim.
İ. Kúrdeli, týyndy, rettik
İİ. Toqsan – túbir, tórt – túbir;
İnshi – rettik san esimniń jurnaǵy, sóz týdyrýshy jurnaq.
İİİ. Toqsan tórtinshi - anyqtaýysh
VII. Balalardyń bilimin baǵalaý.
VIII. Qorytyndylaý.