Qosh keldiń - Naýryz!
Taqyryby: Qosh keldiń - Naýryz!
Maqsaty: Naýryz - jyl basy, ıaǵnı din meıramy emes, ult meıramy ekendigin tarıhı mańyzyn túsindirý. Ata babamyzdyń jalǵasyp kele jatqan ulttyq tárbıesi týraly túsinik berý. Óz ultyna degen súıispenshiligin arttyrý.
Barysy:
Uıymdastyrý.
1 - júrgizýshi: Qurmetti qonaqtar, ata - analar, ustazdar, oqýshylar!
Osy búgingi kóktem mezgilindegi qazaqtyń ult meıramy Naýryz - ıaǵnı Jańa jyl! Jalpy musylman jurtyna ortaq oraza, qurban aıtty eseptemegende, bizdiń qazaqtyń jalǵyz - aq meıramy ol - Naýryz.
Naýryz aıynyń 22 - inde kún men tún teńeledi. Adamdar bir - birin merekemen quttyqtaıdy. Úlken kisiler aq tilek aıtyp, bata beredi.
Armysyzdar aǵaıyn!
Naýryz toıyn jup jazbaı
Qoshemetpen qarsy alaıyq!
Dosqa qushaq ashaıyq,
Óleń jyrǵa basaıyq
Qazaqtyń bir salty dep toıǵa shashý shashaıyq
Naýryz kelse,
Qut kelgeni halaıyq!
Esik ashyp, shashý shashyp,
El bop qarsy alaıyq
(shashý shashylady)
- Naýryz - shyǵys halyqtarynyń jańa jyl meıramy. Naýryz - dúnıeniń ǵaryshtyq sıpatyn, adam men ǵaryshtyń ortaq tegin bildiretin meıram. Olaı bolsa, búgingi merekege baılanysty otbasylyq saıysymyzdy bastaýǵa ruqsat etińizder!
- Ortaǵa otbasylardy shaqyramyz!
Ádildikpen baǵa berer otbasylarǵa
Ádildikpen qara qyldy jarýǵa.
Ádilqazy alqalaryn saılaıyq,
Júzden júırik otbasyny
Tańdap búgin alaıyq.
- Al, endi, otbasylarymyzǵa ádil baǵa beretin ádil - qazylarymen tanys bolyńyzdar:
2 - júrgizýshi:
Toı dep búgin kóńil tasıdy,
Toı dep búgin halqym shashý shashady.
Aramyzda, búgin solar saıystyń
Sózden júırik, jyrshy betin ashady.
• endi otbasylarymyzdy saıystyń ótilý barysymen tanystyryp óteıik:
1 - saıys: «Jeti atasyn bilgen er, Jeti jurttyń qamyn jer»- ózin - ózi tanystyrý.
2 - saıys: «Ata murań - asyl qazynań» - tapsyrmalar men suraq - jaýap.
3 - saıys: «Ata kórgen oq jonar,
Ana kórgen ton pisher», qol óner
4 - saıys: «As - adamnyń arqaýy»
5 - saıys: «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilesiń»- otbasy balalaryna tapsyrma
6 - saıys: «Ón boıynan, óner tamǵan». Árbir saıysker óz ónerlerin ortaǵa salady.
1 - júrgizýshi: Naýryz kúni salt - sanaǵa baılanysty jeti sany shartty: aqsaqaldar aldyna jeti dámniń jeti túrinen jasalǵan «Naýryzkóje» jeti ydyspen taratylady.
Naýryz toıy tamasha,
Naýryz toıy jańasha.
Tabıǵatta tamasha,
Tamyljyp tur tamasha.
Tamyljyp tur jarasa,
Naýryz toıy saltanat,
Naýryz toıy marhabat.
Ár júrekten án tarap,
Shattanady shartarap.- deı kele búgingi jarysymyzdyń birinshi kezeńin bastaıyq.
1 - kezeń: «Jeti atasyn bilgen er,
Jeti jurttyń qamyn jer»- ózin - ózi tanystyrý.
(ár otbasy ózin - ózi tanystyrady. Osy kezeńdi ne óleńmen, ne qara sózben tanystyrady)
- júrgizýshi: Birinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Jańǵyrar dástúr – saltymnyń
Kózelsin bulaq jalǵasy
Qasterli meniń halqymnyń
Mereke Naýryz - jyl basy.
Al, halaıyq turmaıyq
Ándeteıik shyrqaıyq
Ortamyzdy ashaıyq
Dýmandatyp bı bılep
Án men kúıdi tógildirip
İnjý – marjan shashaıyq
Jınalǵan jurt tań qalsyn
Ónerden kúmbez jasaıyq
2 - kezeń: «Ata murań - asyl qazynań» - tapsyrmalar men suraq - jaýap.
Ulttyq kıimdegi eki qyz bala tabaqshamen sandyq jáne konvertti alyp shyǵady. Ár otbasynan balalar ortaǵa shaqyrylady. Sandyq ishindegi nómirlengen asyqtardy alý arqyly tapsyrmalaryn anyqtaıdy. Tapsyrmadaǵy suraqtarǵa, otbasy aqyldasyp, birigip jaýap beredi.
«Baıǵazy»- balalardyń, jastardyń jańa kıimi úshin beriletin aqshalaı, zattaı syılyq, aqsha.
«Kórimdik»- jańa týǵan balaǵa, jas kelinge, qudasyna, kúıeýge beredi.
«Bastańǵy»- úıdiń úlkenderi jol júrip ketkende aýyl jastary sol úıge jınalyp, jolaýshylardyń jolda basy aýyrmasyn «Bastańǵy» jasa deıdi. Bastańǵynyń mánisi - jastardyń sol úıde oıyn - saýyq jasap, bas qosýynda.
«Jasaý»- uzatylǵan qyzǵa beriletin dúnıe - múlik. Halyq qyzdyń jasaýyna jaqsy buıym, kilem, tekemet, ydys - aıaq, tósek - oryn, kıim - keshek, ásem áshekeıli zattar bergen. Jasaýdy qyzdyń enshisi dese de bolady.
«Qyrqynan shyǵarý»- ádette balanyń týǵanyna qyryq kún tolǵan soń, balany ydysqa, 41 qasyq sý quıyp shomyldyrady. Buǵan úlken ájeler, áıelder qatysady, káde beriledi, dastarqan jaıylady.
«Erýlik»- aýyl ortasyna jańa úı kóship kelse, qonystansa, sol aýyldyń burynǵy adamdary jańa úıge «erýlik» dep as pisirip, tabaq tartady. Bul - jańa adamdardy bótensiretpeı, óz ortasyna tartýdyń, syılasýdyń úlgisi.
- júrgizýshi: ekinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Nur Naýryz shyraı berip tirligime,
Aınaldyń bar qyzyqtyń tirligine.
Sen kelseń talym kóktep, tuma tunyp,
Tazaryp júre berer bul dúnıe.
Naýryz tóbe tyńdar, shyń tyńdar,
Aı da tyńdar, aspandaǵy Kún de tyńdar.
Bir de tyńdar jalǵyz qalyp ońasha,
Máz – meıram bop toılap júrgen myń tyńdar.
3 - kezeń: «Ata kórgen oq jonar,
Ana kórgen ton pisher», qol óner
- júrgizýshi: úshinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Kúttirip kelgen jyl basy
Bizben birge jyrlashy.
Dastarqanǵa elimniń
Bereke, yrys syılashy.
Oı, halaıyq, halaıyq,
Ásem ánge salaıyq.
Naýryz toıyn kóńildi
Birge qarsy alaıyq.
Túıe senip boıyna,
Qalǵan umyt jyldardan.
Jatpa qarap, moıyma,
Talma, ımenip dilmardan
4 - saıys: «As - adamnyń arqaýy»
- júrgizýshi: tórtinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Jyl basy – Naýryz, mereke!
Aq nurǵa álem boıandy.
Naýryz toıy bereke,
Tirshilik jańa oıandy.
Naýryz toıy – bereke,
Naýryz toıy – mereke.
Naýryz toıy – jyr – ańyz,
Qyzyq dýman quramyz.
5 - kezeń: «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilesiń»- otbasy balalaryna tapsyrma
Ár otbasynyń balalary ortaǵa shaqyrylyp, asyqtar alyptapsyrmalardy anyqtaıdy.
• Bes qarýdy atańyz. (myltyq, sadaq, naıza, qylysh, aıbalta)
• Jeti jetim:
Tyńdaýsyz qalǵan sóz jetim
Qıýsyz qalǵan bóz jetim
Iesiz qalǵan jer jetim
Basshysy joq el jetim
Aqqý, qazsyz kól jetim
Elinen aıyrylǵan er jetim
Zamandasy qalmasa, bárinen de sol jetim
• Jeti atany aıt.
• Úsh arsyz(uıqy arsyz, tamaq arsyz, kúlki arsyz)
• Jeti qazynany bilesiń ata.
Er jigit
Sulý áıel
Aqyl, bilim
Júırik at
Qyran búrkit
Beren myltyq
Qumaı tazy
• Úsh tátti
Jan tátti
Mal tátti
Jar tátti
- júrgizýshi: Besinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylarǵa:
Jasa Naýryz, jasa kóktem,
Jasa dostyq, kún, tirshilik.
Bolsyn umyt, muńdar ótken
Meıirimdilik kúlsin shyǵyp!
Naýryzda jańa jyl bastalady,
Estiledi kóktemniń asqaq áni.
Aq kóńilmen, aq sútpen qarsy alaıyq,
Myna kelgen táı-táılap jas balany.
Naýryzda jańa jyl bastalady.
Jańa jyl jaqsylyqqa bastar áni.
Jer ana da býsanyp qozǵalýda,
Aq kórpesin sypyryp tastaǵaly.
6 - saıys: «Ón boıynan, óner tamǵan».
Árbir saıysker óz ónerlerin ortaǵa salady.
- júrgizýshi: altynshy saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
- Musylman uǵymy boıynsha 21 - naýryz kúni túngi saǵat úshte aspannan Qydyr ata túsedi eken. Babalarymyz osy túndi kirpik ilmeı kútken, Qydyr babany qarsy alǵan. Osy túni ár adam qandaı oı – arman oılasa, ol jańa jylda qabyl bolady dep yrym etken.(Qydyr ata keledi)
Hormen: Qosh keldiń Qydyr ata!
Qydyr ata bata beredi.
Urpaqtardyń baǵy bolsyn,
Araılanǵan tańy bolsyn,
Aq batamen qol jaıǵannyń,
Tileginiń bári bolsyn,
Eldiń irgesi berik bolsyn,
Jasqa qurmet, kárige qurmet bolsyn.
Myna Ulystyń Uly kúni árbir otbasyna qýanysh, baqyt ákelsin! Ulys oń bolsyn! Aýmın
1 - júrgizýshi: Júzden júırik, myńnan tulpar shyǵady demekshi, búgingi saıysymyz da aıaqtalyp keledi. Sizder búgingi otbasylarymyzdyń ónerli ekenin baıqadyńyzdar.
Ultymyzdyń ár sózi,
Asyp jatyr kádege.
Otbasylardyń jarysy,
Kelip jetti márege
- deı kele ádilqazylar sóz kezegi sizderde.
Júrgizýshi: osymen naýryz meıramyna arnalǵan otbasylyq jarysymyz aıaqtaldy. Myna Ulystyń Uly kúni árbir otbasyna qýanysh, baqyt ákelsin! Ulys oń bolsyn! Qosh saý balyńyzdar!
Qaraǵandy oblysy,Sátbaev qalasy,
Abaı atyndaǵy №4 mektep-lıseıiniń
bastaýysh synyp muǵalimi
Madenova Elmıra Kaıratovna
Maqsaty: Naýryz - jyl basy, ıaǵnı din meıramy emes, ult meıramy ekendigin tarıhı mańyzyn túsindirý. Ata babamyzdyń jalǵasyp kele jatqan ulttyq tárbıesi týraly túsinik berý. Óz ultyna degen súıispenshiligin arttyrý.
Barysy:
Uıymdastyrý.
1 - júrgizýshi: Qurmetti qonaqtar, ata - analar, ustazdar, oqýshylar!
Osy búgingi kóktem mezgilindegi qazaqtyń ult meıramy Naýryz - ıaǵnı Jańa jyl! Jalpy musylman jurtyna ortaq oraza, qurban aıtty eseptemegende, bizdiń qazaqtyń jalǵyz - aq meıramy ol - Naýryz.
Naýryz aıynyń 22 - inde kún men tún teńeledi. Adamdar bir - birin merekemen quttyqtaıdy. Úlken kisiler aq tilek aıtyp, bata beredi.
Armysyzdar aǵaıyn!
Naýryz toıyn jup jazbaı
Qoshemetpen qarsy alaıyq!
Dosqa qushaq ashaıyq,
Óleń jyrǵa basaıyq
Qazaqtyń bir salty dep toıǵa shashý shashaıyq
Naýryz kelse,
Qut kelgeni halaıyq!
Esik ashyp, shashý shashyp,
El bop qarsy alaıyq
(shashý shashylady)
- Naýryz - shyǵys halyqtarynyń jańa jyl meıramy. Naýryz - dúnıeniń ǵaryshtyq sıpatyn, adam men ǵaryshtyń ortaq tegin bildiretin meıram. Olaı bolsa, búgingi merekege baılanysty otbasylyq saıysymyzdy bastaýǵa ruqsat etińizder!
- Ortaǵa otbasylardy shaqyramyz!
Ádildikpen baǵa berer otbasylarǵa
Ádildikpen qara qyldy jarýǵa.
Ádilqazy alqalaryn saılaıyq,
Júzden júırik otbasyny
Tańdap búgin alaıyq.
- Al, endi, otbasylarymyzǵa ádil baǵa beretin ádil - qazylarymen tanys bolyńyzdar:
2 - júrgizýshi:
Toı dep búgin kóńil tasıdy,
Toı dep búgin halqym shashý shashady.
Aramyzda, búgin solar saıystyń
Sózden júırik, jyrshy betin ashady.
• endi otbasylarymyzdy saıystyń ótilý barysymen tanystyryp óteıik:
1 - saıys: «Jeti atasyn bilgen er, Jeti jurttyń qamyn jer»- ózin - ózi tanystyrý.
2 - saıys: «Ata murań - asyl qazynań» - tapsyrmalar men suraq - jaýap.
3 - saıys: «Ata kórgen oq jonar,
Ana kórgen ton pisher», qol óner
4 - saıys: «As - adamnyń arqaýy»
5 - saıys: «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilesiń»- otbasy balalaryna tapsyrma
6 - saıys: «Ón boıynan, óner tamǵan». Árbir saıysker óz ónerlerin ortaǵa salady.
1 - júrgizýshi: Naýryz kúni salt - sanaǵa baılanysty jeti sany shartty: aqsaqaldar aldyna jeti dámniń jeti túrinen jasalǵan «Naýryzkóje» jeti ydyspen taratylady.
Naýryz toıy tamasha,
Naýryz toıy jańasha.
Tabıǵatta tamasha,
Tamyljyp tur tamasha.
Tamyljyp tur jarasa,
Naýryz toıy saltanat,
Naýryz toıy marhabat.
Ár júrekten án tarap,
Shattanady shartarap.- deı kele búgingi jarysymyzdyń birinshi kezeńin bastaıyq.
1 - kezeń: «Jeti atasyn bilgen er,
Jeti jurttyń qamyn jer»- ózin - ózi tanystyrý.
(ár otbasy ózin - ózi tanystyrady. Osy kezeńdi ne óleńmen, ne qara sózben tanystyrady)
- júrgizýshi: Birinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Jańǵyrar dástúr – saltymnyń
Kózelsin bulaq jalǵasy
Qasterli meniń halqymnyń
Mereke Naýryz - jyl basy.
Al, halaıyq turmaıyq
Ándeteıik shyrqaıyq
Ortamyzdy ashaıyq
Dýmandatyp bı bılep
Án men kúıdi tógildirip
İnjý – marjan shashaıyq
Jınalǵan jurt tań qalsyn
Ónerden kúmbez jasaıyq
2 - kezeń: «Ata murań - asyl qazynań» - tapsyrmalar men suraq - jaýap.
Ulttyq kıimdegi eki qyz bala tabaqshamen sandyq jáne konvertti alyp shyǵady. Ár otbasynan balalar ortaǵa shaqyrylady. Sandyq ishindegi nómirlengen asyqtardy alý arqyly tapsyrmalaryn anyqtaıdy. Tapsyrmadaǵy suraqtarǵa, otbasy aqyldasyp, birigip jaýap beredi.
«Baıǵazy»- balalardyń, jastardyń jańa kıimi úshin beriletin aqshalaı, zattaı syılyq, aqsha.
«Kórimdik»- jańa týǵan balaǵa, jas kelinge, qudasyna, kúıeýge beredi.
«Bastańǵy»- úıdiń úlkenderi jol júrip ketkende aýyl jastary sol úıge jınalyp, jolaýshylardyń jolda basy aýyrmasyn «Bastańǵy» jasa deıdi. Bastańǵynyń mánisi - jastardyń sol úıde oıyn - saýyq jasap, bas qosýynda.
«Jasaý»- uzatylǵan qyzǵa beriletin dúnıe - múlik. Halyq qyzdyń jasaýyna jaqsy buıym, kilem, tekemet, ydys - aıaq, tósek - oryn, kıim - keshek, ásem áshekeıli zattar bergen. Jasaýdy qyzdyń enshisi dese de bolady.
«Qyrqynan shyǵarý»- ádette balanyń týǵanyna qyryq kún tolǵan soń, balany ydysqa, 41 qasyq sý quıyp shomyldyrady. Buǵan úlken ájeler, áıelder qatysady, káde beriledi, dastarqan jaıylady.
«Erýlik»- aýyl ortasyna jańa úı kóship kelse, qonystansa, sol aýyldyń burynǵy adamdary jańa úıge «erýlik» dep as pisirip, tabaq tartady. Bul - jańa adamdardy bótensiretpeı, óz ortasyna tartýdyń, syılasýdyń úlgisi.
- júrgizýshi: ekinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Nur Naýryz shyraı berip tirligime,
Aınaldyń bar qyzyqtyń tirligine.
Sen kelseń talym kóktep, tuma tunyp,
Tazaryp júre berer bul dúnıe.
Naýryz tóbe tyńdar, shyń tyńdar,
Aı da tyńdar, aspandaǵy Kún de tyńdar.
Bir de tyńdar jalǵyz qalyp ońasha,
Máz – meıram bop toılap júrgen myń tyńdar.
3 - kezeń: «Ata kórgen oq jonar,
Ana kórgen ton pisher», qol óner
- júrgizýshi: úshinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Kúttirip kelgen jyl basy
Bizben birge jyrlashy.
Dastarqanǵa elimniń
Bereke, yrys syılashy.
Oı, halaıyq, halaıyq,
Ásem ánge salaıyq.
Naýryz toıyn kóńildi
Birge qarsy alaıyq.
Túıe senip boıyna,
Qalǵan umyt jyldardan.
Jatpa qarap, moıyma,
Talma, ımenip dilmardan
4 - saıys: «As - adamnyń arqaýy»
- júrgizýshi: tórtinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylar:
Jyl basy – Naýryz, mereke!
Aq nurǵa álem boıandy.
Naýryz toıy bereke,
Tirshilik jańa oıandy.
Naýryz toıy – bereke,
Naýryz toıy – mereke.
Naýryz toıy – jyr – ańyz,
Qyzyq dýman quramyz.
5 - kezeń: «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilesiń»- otbasy balalaryna tapsyrma
Ár otbasynyń balalary ortaǵa shaqyrylyp, asyqtar alyptapsyrmalardy anyqtaıdy.
• Bes qarýdy atańyz. (myltyq, sadaq, naıza, qylysh, aıbalta)
• Jeti jetim:
Tyńdaýsyz qalǵan sóz jetim
Qıýsyz qalǵan bóz jetim
Iesiz qalǵan jer jetim
Basshysy joq el jetim
Aqqý, qazsyz kól jetim
Elinen aıyrylǵan er jetim
Zamandasy qalmasa, bárinen de sol jetim
• Jeti atany aıt.
• Úsh arsyz(uıqy arsyz, tamaq arsyz, kúlki arsyz)
• Jeti qazynany bilesiń ata.
Er jigit
Sulý áıel
Aqyl, bilim
Júırik at
Qyran búrkit
Beren myltyq
Qumaı tazy
• Úsh tátti
Jan tátti
Mal tátti
Jar tátti
- júrgizýshi: Besinshi saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
Oqýshylarǵa:
Jasa Naýryz, jasa kóktem,
Jasa dostyq, kún, tirshilik.
Bolsyn umyt, muńdar ótken
Meıirimdilik kúlsin shyǵyp!
Naýryzda jańa jyl bastalady,
Estiledi kóktemniń asqaq áni.
Aq kóńilmen, aq sútpen qarsy alaıyq,
Myna kelgen táı-táılap jas balany.
Naýryzda jańa jyl bastalady.
Jańa jyl jaqsylyqqa bastar áni.
Jer ana da býsanyp qozǵalýda,
Aq kórpesin sypyryp tastaǵaly.
6 - saıys: «Ón boıynan, óner tamǵan».
Árbir saıysker óz ónerlerin ortaǵa salady.
- júrgizýshi: altynshy saıys boıynsha ádilqazylardyń baǵasy
- Musylman uǵymy boıynsha 21 - naýryz kúni túngi saǵat úshte aspannan Qydyr ata túsedi eken. Babalarymyz osy túndi kirpik ilmeı kútken, Qydyr babany qarsy alǵan. Osy túni ár adam qandaı oı – arman oılasa, ol jańa jylda qabyl bolady dep yrym etken.(Qydyr ata keledi)
Hormen: Qosh keldiń Qydyr ata!
Qydyr ata bata beredi.
Urpaqtardyń baǵy bolsyn,
Araılanǵan tańy bolsyn,
Aq batamen qol jaıǵannyń,
Tileginiń bári bolsyn,
Eldiń irgesi berik bolsyn,
Jasqa qurmet, kárige qurmet bolsyn.
Myna Ulystyń Uly kúni árbir otbasyna qýanysh, baqyt ákelsin! Ulys oń bolsyn! Aýmın
1 - júrgizýshi: Júzden júırik, myńnan tulpar shyǵady demekshi, búgingi saıysymyz da aıaqtalyp keledi. Sizder búgingi otbasylarymyzdyń ónerli ekenin baıqadyńyzdar.
Ultymyzdyń ár sózi,
Asyp jatyr kádege.
Otbasylardyń jarysy,
Kelip jetti márege
- deı kele ádilqazylar sóz kezegi sizderde.
Júrgizýshi: osymen naýryz meıramyna arnalǵan otbasylyq jarysymyz aıaqtaldy. Myna Ulystyń Uly kúni árbir otbasyna qýanysh, baqyt ákelsin! Ulys oń bolsyn! Qosh saý balyńyzdar!
Qaraǵandy oblysy,Sátbaev qalasy,
Abaı atyndaǵy №4 mektep-lıseıiniń
bastaýysh synyp muǵalimi
Madenova Elmıra Kaıratovna
You Might Also Like
-
Bilimdilik: Aqparatty saqtaý erejesin, «Sohranıt», jáne «Sohranıt kak» komandasynan ózge, jumysty izdestirý algorıtm komandasynan «Pýsk - Poısk» oryndalýymen tanystyrý;
