Sáken Seıfýllınniń ómirbaıany
Sáken Seıfýllınniń ómirbaıany
Sáken Seıfýllın 1894 jyly burynǵy Aqmola oblysy Aqmola ýezi, Nildi bolysynyń Birinshi aýylynda (qazirgi Qaraǵandy oblysy, Aqadyr aýdany) týǵan.
Sáken Seıfýllın qazaq ádebıetiniń negizin qalaýshy, aqyn jáne jazýshy, qoǵam, memleket qaıratkeri. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń negizin qalaýshy. Sáken jastaıynan án salyp, óleń shyǵaryp, ónerge áýestenýmen birge, saıası tartysqa erte aralasty. Sáken óz shyǵarmalarynda erlikti, sulýlyqty, adaldyqty, asqaqtata jyrlady.
Ákesi Seıfolla dombyrashy, sheshen ári saıatshy bolǵan.
Anasy Jamal erteli – kesh Sákenge ańyz - áńgime, ertegiler aıtyp bergen.
Tabıǵattan daryndy jaratylǵan móldir qara kóz, tolqyndy shashty, qyrmuryn, qaıratty uldaryn Seıfolla men Jamal azan aıtyp qoıǵan Sadýaqas degen esimniń ornyna, erkeletip Sáken atap ketken.
Aýyl moldasynan tilin syndyryp, arabsha hat tanyp, qıssa – hıkaıany ózi oqı alatyn deńgeıge jetken Sákendi «oryssha til úıren, oryssha oqý úıren», — dep, toǵyz jasynda Nildi zavodyna jiberdi. Sákenniń jan – jaqty bilim alýy, azamattyq — áleýmettik kózqarastarynyń qalyptasýy, shyǵarmashylyq qadamynyń bastalýy onyń 1908 – 1913 jyldary Aqmoladaǵy Prıhodskaıa shkolada, qalalyq ýchılıshede, 1913 – 1916 jyldary Omby muǵalimder semınarıasynda oqyǵan jyldarymen tyǵyz baılanysty.
1914 jyly Qazan qalasynda S. Seıfýllınniń «Ótken kúnder» atty alǵashqy óleńder jınaǵy halyq ómiri men turmysyn keń kólemde jyrlady.
1916 jyl oqıǵasy, revolúsıa shyndyqtary, ómir — turmys syrlary «Tar jol, taıǵaq keshý» romanynda sýrettelgen. Onyń «Asaý tulpar», «Dombyra», «Ekspress» atty óleńder jınaǵy jáne t. b. shyǵarmalary halyq júreginen úlken oryn aldy.
Sazger retinde Sáken Seıfýllın qazaqtyń jańa mýzykasynyń damýyna óziniń tamasha ánderimen úles qosty. 1936 jyly qazaq ádebıetiniń kózi tiri klassıgi S. Seıfýllınniń ádebı qyzmetiniń 20 jyldyǵy toılanyp, áleýmettik erekshe qyzmeti eskerilip, oǵan Eńbek Qyzyl Tý ordeni berildi. Stalınniń jeke basyna tabyný keselinen jazyqsyz jalaǵa – repressıaǵa ushyraǵan Sáken Seıfýllın 1938 jyly 25 aqpanda mert boldy. Ákesi Seıfolla da repressıaǵa ushyrady.
SHYǴARMASHYLYǴY
S. Seıfýllın ómirde de, ádebıette de belsendi kúresker boldy.
«Kókshetaý» (1934), «Qyzyl at» (1934), dastandarynda zamanalyq máseleler kórsetilgen. «Qyzyl atta» 30 - jyldardyń bas kezinde Qazaqstannyń aýyl sharýashylyǵynda oryn alǵan asyra silteý oqıǵalary synalady. «Aqsaq kıik» (1924), «Aqqýdyń aırylýy» (1925) shyǵarmalarynda týǵan dalanyń tabıǵatyn, adamnyń ishki sezim kúılerin sýretteıdi.
S. Seıfýllın proza, dramatýrgıa, ádebı syn, ádebıettaný salalarynda kórnekti eńbek etti.
«Jubatý» (1917) áńgimsi – Sákenniń qazaq áıeline arnalǵan alǵashqy prozalyq, shyǵarmasy. «Jemister» (1935), «Bizdiń turmys», «Sol jyldarda» týyndylarynda zamandastar ómiri beınelengen. S. Seıfýllın qazaq halqynyń patshalyq ezgige qarsy kúresin «Tar jol, taıǵaq, keshý», atty tarıhı - memýarlyq romanynda kórsetedi Pýblısısıka salasynyń damýyna qosqan eńbegi baǵa jetpes. Qazaqtyń eski ádebıet nusqaýlaryn jınaý, zertteý, bastyrý isimen de shuǵyldandy. «Jer qazǵandar», «Qyr balalary» atty hıkaıattar jazdy.
Órshil rýhty, ásem sazdy ánder shyǵardy.
Úsh báıterek - Sáken, Beıimbet, İlıas! Úsheýiniń de jórgegi – ulanǵaıyr bir dalanyń topyraǵy. Bireýi – sonyń kindik ortasynda, bireýi teriskeı, bireýi – kúngeı shalǵaıynda bir jyl týypty. Úsheýi de bir jazdyń maısasynan alǵash nár tatyp, bir qystyń yzǵarynan alǵash qar basypty.
S. Seıfýllın atameken bolashaǵynyń nurly, jarqyn bolýyn tiledi, barlyq sanaly ǵumyryn, kúsh jigerin osy izgilikti iske arnady. Sáken aınalasy jıyrma jyldyń ishinde qazaq dáýleti shalqyǵan, óner - bilimi gúldengen halyqtardyń qataryna qosýdy armandady.
Sáken Seıfýllınniń ómirbaıany júkteý
Sáken Seıfýllın 1894 jyly burynǵy Aqmola oblysy Aqmola ýezi, Nildi bolysynyń Birinshi aýylynda (qazirgi Qaraǵandy oblysy, Aqadyr aýdany) týǵan.
Sáken Seıfýllın qazaq ádebıetiniń negizin qalaýshy, aqyn jáne jazýshy, qoǵam, memleket qaıratkeri. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń negizin qalaýshy. Sáken jastaıynan án salyp, óleń shyǵaryp, ónerge áýestenýmen birge, saıası tartysqa erte aralasty. Sáken óz shyǵarmalarynda erlikti, sulýlyqty, adaldyqty, asqaqtata jyrlady.
Ákesi Seıfolla dombyrashy, sheshen ári saıatshy bolǵan.
Anasy Jamal erteli – kesh Sákenge ańyz - áńgime, ertegiler aıtyp bergen.
Tabıǵattan daryndy jaratylǵan móldir qara kóz, tolqyndy shashty, qyrmuryn, qaıratty uldaryn Seıfolla men Jamal azan aıtyp qoıǵan Sadýaqas degen esimniń ornyna, erkeletip Sáken atap ketken.
Aýyl moldasynan tilin syndyryp, arabsha hat tanyp, qıssa – hıkaıany ózi oqı alatyn deńgeıge jetken Sákendi «oryssha til úıren, oryssha oqý úıren», — dep, toǵyz jasynda Nildi zavodyna jiberdi. Sákenniń jan – jaqty bilim alýy, azamattyq — áleýmettik kózqarastarynyń qalyptasýy, shyǵarmashylyq qadamynyń bastalýy onyń 1908 – 1913 jyldary Aqmoladaǵy Prıhodskaıa shkolada, qalalyq ýchılıshede, 1913 – 1916 jyldary Omby muǵalimder semınarıasynda oqyǵan jyldarymen tyǵyz baılanysty.
1914 jyly Qazan qalasynda S. Seıfýllınniń «Ótken kúnder» atty alǵashqy óleńder jınaǵy halyq ómiri men turmysyn keń kólemde jyrlady.
1916 jyl oqıǵasy, revolúsıa shyndyqtary, ómir — turmys syrlary «Tar jol, taıǵaq keshý» romanynda sýrettelgen. Onyń «Asaý tulpar», «Dombyra», «Ekspress» atty óleńder jınaǵy jáne t. b. shyǵarmalary halyq júreginen úlken oryn aldy.
Sazger retinde Sáken Seıfýllın qazaqtyń jańa mýzykasynyń damýyna óziniń tamasha ánderimen úles qosty. 1936 jyly qazaq ádebıetiniń kózi tiri klassıgi S. Seıfýllınniń ádebı qyzmetiniń 20 jyldyǵy toılanyp, áleýmettik erekshe qyzmeti eskerilip, oǵan Eńbek Qyzyl Tý ordeni berildi. Stalınniń jeke basyna tabyný keselinen jazyqsyz jalaǵa – repressıaǵa ushyraǵan Sáken Seıfýllın 1938 jyly 25 aqpanda mert boldy. Ákesi Seıfolla da repressıaǵa ushyrady.
SHYǴARMASHYLYǴY
S. Seıfýllın ómirde de, ádebıette de belsendi kúresker boldy.
«Kókshetaý» (1934), «Qyzyl at» (1934), dastandarynda zamanalyq máseleler kórsetilgen. «Qyzyl atta» 30 - jyldardyń bas kezinde Qazaqstannyń aýyl sharýashylyǵynda oryn alǵan asyra silteý oqıǵalary synalady. «Aqsaq kıik» (1924), «Aqqýdyń aırylýy» (1925) shyǵarmalarynda týǵan dalanyń tabıǵatyn, adamnyń ishki sezim kúılerin sýretteıdi.
S. Seıfýllın proza, dramatýrgıa, ádebı syn, ádebıettaný salalarynda kórnekti eńbek etti.
«Jubatý» (1917) áńgimsi – Sákenniń qazaq áıeline arnalǵan alǵashqy prozalyq, shyǵarmasy. «Jemister» (1935), «Bizdiń turmys», «Sol jyldarda» týyndylarynda zamandastar ómiri beınelengen. S. Seıfýllın qazaq halqynyń patshalyq ezgige qarsy kúresin «Tar jol, taıǵaq, keshý», atty tarıhı - memýarlyq romanynda kórsetedi Pýblısısıka salasynyń damýyna qosqan eńbegi baǵa jetpes. Qazaqtyń eski ádebıet nusqaýlaryn jınaý, zertteý, bastyrý isimen de shuǵyldandy. «Jer qazǵandar», «Qyr balalary» atty hıkaıattar jazdy.
Órshil rýhty, ásem sazdy ánder shyǵardy.
Úsh báıterek - Sáken, Beıimbet, İlıas! Úsheýiniń de jórgegi – ulanǵaıyr bir dalanyń topyraǵy. Bireýi – sonyń kindik ortasynda, bireýi teriskeı, bireýi – kúngeı shalǵaıynda bir jyl týypty. Úsheýi de bir jazdyń maısasynan alǵash nár tatyp, bir qystyń yzǵarynan alǵash qar basypty.
S. Seıfýllın atameken bolashaǵynyń nurly, jarqyn bolýyn tiledi, barlyq sanaly ǵumyryn, kúsh jigerin osy izgilikti iske arnady. Sáken aınalasy jıyrma jyldyń ishinde qazaq dáýleti shalqyǵan, óner - bilimi gúldengen halyqtardyń qataryna qosýdy armandady.
Sáken Seıfýllınniń ómirbaıany júkteý
You Might Also Like
-
4 - synyptarǵa arnalǵan aǵylshyn tilinen test tapsyrmasy
-
Sabaqtyń taqyryby: Sóz tirkesi jáne kúrdeli sózder men turaqty tirkester
