San esim
Sabaqtyń taqyryby: San esimnen ótkendi qaıtalaý
Sabaqtyń maqsaty:
1) bilimdilik: oqýshylardyń san esimnen alǵan bilimderin nyǵaıtý, tıanaqtaý, teorıalyq bilimderin tájirıbemen ushtastyrý;
2) damytýshylyq: oqýshylardyń tapqyrlyq, izdenimpazdyq, oılaý qabiletterin arttyrý, oıyn tıanaqty, áserli jetkizý arqyly shyǵarmashylyq izdenisterin damyta túsý;
3) tárbıelik: Otanyn súıýge, patrıotızmge, adamgershilikke, izgilikke tárbıeleý. Eline, jerine degen súıispenshiligin qalyptastyrý.
Sabaqtyń túri: saıahat sabaq
Sabaqtyń tıpi: qaıtalaý sabaq
Qoldanylatyn ádis - tásilder: toppen jumys, reprodýktıvtik.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, úlestirmeli tapsyrmalar
Tehnıkalyq quraldar: ınterbelsendi taqta, úntaspa
Pánaralyq baılanys: ádebıet, mýzyka, matematıka, geografıa
Sabaqtyń barysy:
Psıhologıalyq daıyndyq.
- Balalar, búgin sabaqqa qonaqtar kelip otyr. Sabaqta biz ózimizdiń bilimdi, mádenıetti, úlgili oqýshylar ekendigimizdi tanytyp, durys sóılep, anyq aıtýǵa tyrysaıyq.
- Senderge erekshe habarlama aıtqaly turmyn. Ol úshin aldymen senderdiń úıge berilgen tapsyrmany qalaı oryndaǵandaryńdy bilgim kelip tur.
166 - jattyǵý San esim emlesine qatysty erejelerdi eske túsirip, mátindegi qateni túzetip jazý.
- Balalar, qazir qaı mezgil?
- Qys mezgilinde neshe aı bar?
- Búgin jeltoqsannyń neshinshi juldyzy?
Bilimdi jan - jaqty tekserý.
1. Sóz taby degenimiz ne?
2. Qazaq tilinde qansha sóz taby bar?
3. San esim degenimiz ne?
4. San esim qandaı suraqtarǵa jaýap beredi?
5. San esim tulǵasyna qaraı neshege bólinedi?
6. San esim quramyna qaraı neshege bólinedi?
7. San esim maǵynasyna qaraı neshege bólinedi?
8. San esim maǵynasyna qaraı túrlerin ata
9. Elýlep - maǵynasyna qaraı qandaı san esim?
10. Eseptik san esim degenimiz ne?
11. Eseptik san esimge mysal keltir.
12. Rettik san esim degenimiz ne?
13. Rettik san esim qalaı jasalady?
14. Jınaqtyq san esim degenimiz ne?
15. Bólshektik san esim degenimiz ne?
Saıahat kartasy
1. « Áýejaı» aıaldamasy
2. «Báıterek» aıaldamasy
3. «Beıbitshilik pen Kelisim saraıy» aıaldamasy
4. «Aq Orda» aıaldamasy
5. «Han Shatyr» aıaldamasy
1 - aıaldama «Áýejaı»
«Halyqaralyq – Astana» áýejaıy kishigirim ushaqtarǵa qyzmet kórsetý úshin 1931 jyly negizi qalanǵan shaǵyn áýejaı bolǵan. Búginde zaman talabyna saı keletin eń iri áýejaılardyń biri bolyp sanalady. Áýejaıda táýlik boıy alys jáne jaqyn shetel aımaqtaryna ushatyn 40 shaqty ushaqqa jáne 14 avıakompanıanyń turaqty jolaýshylar reısterine qyzmet etedi.
2 - aıaldama «Báıterek»
«Astana - Báıterek» monýmenti – elordamyz Astana qalasynyń negizgi nyshany. Báıterek - ejelgi tanym boıynsha, tylsym qasıetke ıe alyp aǵash. "Báı" - úlken, alǵashqy degen uǵymdardy, al terek (parsy tilinde - daraq) «aǵash» degen uǵymdy bildiredi. Demek "Báıterek" eki sózdiń birigýinen jasalyp, «záýlim aǵash»degendi tanytady.
Monýment uzyn temirli qurylymdardan, shynydan, metaldan, betonnan turǵyzylǵan. Alyp shardyń túsi hameleon shynylarmen kómkerilgen. Kúnniń shapaǵyna shaǵylysyp, ár túrli túske qubylyp turady.
Salmaǵy 1000 tonnadan asady. 97 metrdi quraıtyn kórinis kesheni qalanyń kórkem beınesin ashady. 97 sany kezdeısoq emes, ol Astananyń Almatydan Astanaǵa aýysqan mezgilin bildiredi.
Panoramalyq zal ortasynda 17 japyraqtan turatyn, 17 túrli álem dinderiniń ýákilderi qoly qoıylǵan aǵash globýsy ornalasqan. Al qasynda monýmentti jasaý oıy týyndaǵan Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaev alaqanynyń izi bar. Eger alaqanǵa qoldy qoıyp, arman - tilek tilese, oryndalady dep aıtylady.
Kelýshiler panoramalyq lıftimen áınek «sharda» ornalasqan keń zaldarǵa kóterilip, «qus ushatyn» bıiktikten egemendi Qazaqstannyń jańa Astanasynda bolǵan jáne bolyp jatqan ózgeristerdi kóre alady.
Oıly bolsań, ozyp kór.
Sózderden san esimder shyǵaryp, quramyn anyqtaý Sandardy jazý Dara san esimder Kúrdeli san esimder
Kekilik 2 +
Túshkirý 3 +
Altyn júzik 600 +
Jetildi 7 +
Júzim birkelki pisipti 101 +
Kúshti 3 +
Toǵyzqumalaq 9 +
Baltyr 6 +
Ton segiz edi 18 +
Onyń besigi 15 +
Keıbir 1 +
Myńbaı – kúshti jigit 1003 +
3 - aıaldama «Beıbitshilik pen Kelisim saraıy»
Sáýlet óneriniń tamasha eskertkishi Qazaqstannyń Astana qalasynda 2006 jylǵy qyrkúıek aıynda shańyraq kóterip, ol Beıbitshilik jáne kelisim saraıyna aınaldy. Nebári 14 aıdyń ishinde salynyp bitken bul pıramıdanyń bıiktigi 25 qabatty úıge teń. Pıramıdanyń jer astyndaǵy kórinbeıtin qabatynyń bıiktigi 13 metr bolsa, jer betinen úshkir bıigine deıingi aralyq 62 metr, sonda barlyǵy – 75 metr
Astana qalasyndaǵy Beıbitshilik jáne Kelisim saraıyna aınalǵan bul pıramıda ǵımaraty ıdeıasynyń túp avtory – Qazaq eliniń basshysy Nursultan Ábishuly Nazarbaev. Qazir Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda baı 1500 oryndyq opera zaly men mańyzdy kelisimderge qol qoıylatyn aspaly zal, murajaı, kórme zaly, kitaphana, barlyq dástúr - li din ókilderiniń keńseleri jumys isteıdi. Bul ǵımarat halyqaralyq deńgeıdegi qaı sharany ótkizýge de óte qolaıly.
Pıramıdanyń qyzmetkerleri bizge tapsyrma daıyndaǵan eken. Endeshe, balalar, tapsyrmaǵa kósheıik. Neǵurlym tez oryndasańdar, soǵurlym tez kelesi ǵımaratqa jetetin bolamyz. Senderge sáttilik tileı otyryp, «Maqsutym - til ustartyp, óner shashpaq» degendeı, bul sabaqta Abaı atamyzdy aıtpaı ketýge bolmaıdy. Abaı atamyzdyń «Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń, óleńmen jer qoınyna kirer deneń» demekshi, bizdiń kúndelikti turmysymyzda, toı - dýmandarda aıtylyp júrgen óleń taqyryptarynyń keıbiri sanmen atalady. Mysaly, «Bir bala», « Jıyrma bes», «Eki jıren», «Bir kelinshek», «On alty qyz», «Segiz aıaq» (Án tyńdaý)
Taldaý – tabys kilti.
İ top
San esimderge fonologıalyq taldaý jasaý (bes, jeteý)
İİ top
San esimderge fonetıkalyq taldaý jasaý (otyz, elýden)
İİİ top
San esimderge satylaı keshendi taldaý jasaý (toǵyz, altynshy)
4 - aıaldama «Aq Orda»
Oılan, izden tap.
Aq Orda ǵımaratynyń jalpy kólemi 36 720 m2. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Aq ordasynyń resmı tusaýkeseri 2004 jyly 24 jeltoqsan kúni ótti. Ǵımarattyń bıiktigi 80 m. Ǵımarat jer betinde 5 jáne jer astyndaǵy 2 qabattan turady, onyń ishinde jer betindegi 1 - qabattyń bıiktigi 10 m., qalǵan qabattardyń bıiktigi 5 m.
«Aq Orda» bizge sandyq syıǵa tartyp otyr. Bul – jaı sandyq emes, sıqyrly sandyq. Al endi osy sandyqtyń suraqtaryna jaýap berip, kelesi ǵımaratqa jeteıik.
Oı qozǵaý.
İ top Jumbaqtar sheshý
1. Eki tyshqan birlesip kesip - piship beredi,
Ekeýi birge júrmese, joq qoı bizge keregi. (qaıshy)
2. On kózi bar ózinde,
On sany bar kózinde.
Kózine saýsaq salasyń,
Jyraqtan habar alasyń. (telefon)
3. Qatar turyp ekeýi,
Birin - biri kórmeıdi
Kór deseń de kórmeıdi. (eki kóz)
4. Úı ishinde
Otyz eki batyr
Kirgenderdi
Otap, týrap jatyr. (tis)
5. Úsh - tórt qana tisi bar,
Shóp kóterer kúshi bar. (aıyr)
İİ top San esimi bar maqal - mátelderdi kim kóp biledi eken?
İİİ top Matematıkalyq jumbaqtardyń sheshýin tap.
Muz aıdynda jeti bala,
Asyr sap júr syrǵanap,
Syrǵanamaı eki bala,
Jaǵalaýda tur qarap
Endi osy balanyń
Sanyn aıtsań jaradyń (toǵyz)
İİ top
Eki aıaq pen eki qol,
Bir aýyz ben bir tiliń,
Nesheý boldy, qane, bol,
Sanap shyǵar kim buryn (alty)
İİİ top
Tal basynda tizilip,
On japyraq tur edi.
Jel soqty da úzilip,
Ushyp ketti bireýi.
İzinshe onyń julynyp,
Tústi taǵy beseýi.
Tur áli de ilinip,
Japyraqtyń nesheýi. (tórt)
5 - aıaldama «Han shatyry»
. Han Shatyr» - Astana qalasyndaǵy iri oıyn - saýyq ortalyǵy. Ol 2010 jyly 6 shildede Astana kúnine oraı ashylǵan. Metal qondyrǵylardyń jalpy salmaǵy 2300 tonna, al tutas tuǵyrǵa qondyrylatyn shatyrdyń bıiktigi 150 metr.
“Han Shatyrdyń” ishki kólemi 110 myń sharshy metr aýmaqty alyp jatyr. Onda úlken qalalyq baq, iri saýda ortalyqtary, kınoteatr, konsert zaldary bolady. Sonymen birge ǵımarattyń barlyq qabattarynda dámhanalar ornalasqan. Ortalyqtyń ishinde tropıkalyq baqtar, gúlzarlar bar. Balalardyń tamasha demalysy úshin bıiktigi 7 jáne 4 metrdi quraıtyn sý syrǵanaqtary jabdyqtalǵan.
Endi kelesi aıaldamaǵa ótý úshin «Hanshatyry» aıaldamasynyń tapsyrmasyn oryndap kóreıik.
Shyǵarmashylyq jumys
1. Sýretke qarap, ishinde san esimi bar mátin qurastyr.
2. Kesteni toltyr
San esim mysaldary eseptik rettik jınaqtyq boljaldyq toptaý bólshektik
Bir myń eki júz bes +
Jeteý +
Ekiden bir +
Otyzynshy +
Bes - besten +
Besinshi +
Beske jýyq +
Júzdegen +
Onnan +
Bireý +
Eki bútin onnan úsh +
1. - Balalar, saıahat unady ma?
- Astana qalasy qandaı eken?
- Káne, balalar, alda sanaýly kúnderden keıin qandaı mereke bar?
- 16 jeltoqsan – Táýelsizdik kúni.
- Bıyl Táýelsiz el bolǵanymyzǵa qansha jyl?
- 22 jyl.
- Al biz osyndaı táýelsiz eldiń baqytty balalary bolǵanymyzǵa qýanamyz ǵoı, ıa!
- Olaı bolsa, myna nársege qulaq túreıikshi.
2. Qarǵa tamyrly qazaqtyń urpaq tárbıesinde san esim sóz tabynyń da alatyn orny erekshe. Mysaly, biz 5 - synypta Sheshendik sózder bólimindegi «Qazybektiń tapqyrlyǵyn» bilemiz, Buqar jyraýdyń qartaıǵan kezinde kóńilin suramaq bolyp Qazybek bı keledi. Sonda Buqar:- 1 - den 10 - ǵa deıingi sannyń maǵynasyn eshkim aıtyp bere almady, sen aıtshy,- deıdi. Sonda Qazybek aıtyp beredi. Káne, kim eske túsiredi. (oqýshylardan suraý.)
- Bir degenińiz - birligi ketken el jaman.
- Eki degenińiz - egesip ketken er jaman.
- Úsh degenińiz - úsh býnaqty shiderden shoshynǵan at jaman.
- Tórt degenińiz - tórde tósek tartyp jatqan jaman.
- Bes degenińiz - bilikti adamnan belgili bala týmaǵan jaman.
- Alty degenińiz - aımaǵyn bıleı almaǵan kisi jaman.
- Jeti degenińiz - jetem degen maqsatyna jete almaǵan jaman.
- Segiz degenińiz - serkesiz bastaǵan qoı jaman.
- Toǵyz degenińiz - tolǵanǵanyńyz.
- On degenińiz - ótkenińiz, o dúnıege jetkenińiz.
Mine, osy sekildi sanamaqtardy negizge ala otyryp, ózimizge arnap sanamaq aıtaıyq.
Bir degenim – bilim alý.
Eki degenim - elin súıý.
Úsh degenim - úlgili bolý.
Tórt degenim - tózimdi bolý.
Bes degenim - birlikte bolý.
Alty degenim - aqyldy bolý.
Jeti degenim - jetistikke jetý.
Segiz degenim - sezine bilý.
Toǵyz degenim - tolǵaný.
On degenim - osynyń bárin oıǵa alý.
- Olaı bolsa, balalar, osyndaı qasıetterdi oıǵa alyp, qazaq degen qasıetti eldiń bir perzenti bolý úshin Qazybekteı, Tóle bıdeı, Áıtekedeı tulǵalary bar halyqtyń izin jalǵastyrýshy «Biz kimbiz?» degen suraq týyndaıdy.
Áıteke bı Tóle bı Qazybek bı
Biz kimbiz?
Keshe Búgin Erteń
3 - 4 jasar 6 - synyp HHİ ǵasyrdyń
biz baldyrǵan oqýshysy bolashaq
balamyz bilim qýǵan barystarymyz
órenbiz
- Al, bilim qýǵan órenderim, myna suraqqa qandaı jaýap tabar ekensińder?
- Bilim qymbat pa, baılyq qymbat pa? (oqýshylar pikirin tyńdaý)
Oqýshylar bilimin baǵalaý
Úıge tapsyrma:
1. Kıeli sandardyń qasıetteri týraly málimet jınaý
2. San esim taqyrybyna 10 test qurastyrý
Sabaqtyń maqsaty:
1) bilimdilik: oqýshylardyń san esimnen alǵan bilimderin nyǵaıtý, tıanaqtaý, teorıalyq bilimderin tájirıbemen ushtastyrý;
2) damytýshylyq: oqýshylardyń tapqyrlyq, izdenimpazdyq, oılaý qabiletterin arttyrý, oıyn tıanaqty, áserli jetkizý arqyly shyǵarmashylyq izdenisterin damyta túsý;
3) tárbıelik: Otanyn súıýge, patrıotızmge, adamgershilikke, izgilikke tárbıeleý. Eline, jerine degen súıispenshiligin qalyptastyrý.
Sabaqtyń túri: saıahat sabaq
Sabaqtyń tıpi: qaıtalaý sabaq
Qoldanylatyn ádis - tásilder: toppen jumys, reprodýktıvtik.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, úlestirmeli tapsyrmalar
Tehnıkalyq quraldar: ınterbelsendi taqta, úntaspa
Pánaralyq baılanys: ádebıet, mýzyka, matematıka, geografıa
Sabaqtyń barysy:
Psıhologıalyq daıyndyq.
- Balalar, búgin sabaqqa qonaqtar kelip otyr. Sabaqta biz ózimizdiń bilimdi, mádenıetti, úlgili oqýshylar ekendigimizdi tanytyp, durys sóılep, anyq aıtýǵa tyrysaıyq.
- Senderge erekshe habarlama aıtqaly turmyn. Ol úshin aldymen senderdiń úıge berilgen tapsyrmany qalaı oryndaǵandaryńdy bilgim kelip tur.
166 - jattyǵý San esim emlesine qatysty erejelerdi eske túsirip, mátindegi qateni túzetip jazý.
- Balalar, qazir qaı mezgil?
- Qys mezgilinde neshe aı bar?
- Búgin jeltoqsannyń neshinshi juldyzy?
Bilimdi jan - jaqty tekserý.
1. Sóz taby degenimiz ne?
2. Qazaq tilinde qansha sóz taby bar?
3. San esim degenimiz ne?
4. San esim qandaı suraqtarǵa jaýap beredi?
5. San esim tulǵasyna qaraı neshege bólinedi?
6. San esim quramyna qaraı neshege bólinedi?
7. San esim maǵynasyna qaraı neshege bólinedi?
8. San esim maǵynasyna qaraı túrlerin ata
9. Elýlep - maǵynasyna qaraı qandaı san esim?
10. Eseptik san esim degenimiz ne?
11. Eseptik san esimge mysal keltir.
12. Rettik san esim degenimiz ne?
13. Rettik san esim qalaı jasalady?
14. Jınaqtyq san esim degenimiz ne?
15. Bólshektik san esim degenimiz ne?
Saıahat kartasy
1. « Áýejaı» aıaldamasy
2. «Báıterek» aıaldamasy
3. «Beıbitshilik pen Kelisim saraıy» aıaldamasy
4. «Aq Orda» aıaldamasy
5. «Han Shatyr» aıaldamasy
1 - aıaldama «Áýejaı»
«Halyqaralyq – Astana» áýejaıy kishigirim ushaqtarǵa qyzmet kórsetý úshin 1931 jyly negizi qalanǵan shaǵyn áýejaı bolǵan. Búginde zaman talabyna saı keletin eń iri áýejaılardyń biri bolyp sanalady. Áýejaıda táýlik boıy alys jáne jaqyn shetel aımaqtaryna ushatyn 40 shaqty ushaqqa jáne 14 avıakompanıanyń turaqty jolaýshylar reısterine qyzmet etedi.
2 - aıaldama «Báıterek»
«Astana - Báıterek» monýmenti – elordamyz Astana qalasynyń negizgi nyshany. Báıterek - ejelgi tanym boıynsha, tylsym qasıetke ıe alyp aǵash. "Báı" - úlken, alǵashqy degen uǵymdardy, al terek (parsy tilinde - daraq) «aǵash» degen uǵymdy bildiredi. Demek "Báıterek" eki sózdiń birigýinen jasalyp, «záýlim aǵash»degendi tanytady.
Monýment uzyn temirli qurylymdardan, shynydan, metaldan, betonnan turǵyzylǵan. Alyp shardyń túsi hameleon shynylarmen kómkerilgen. Kúnniń shapaǵyna shaǵylysyp, ár túrli túske qubylyp turady.
Salmaǵy 1000 tonnadan asady. 97 metrdi quraıtyn kórinis kesheni qalanyń kórkem beınesin ashady. 97 sany kezdeısoq emes, ol Astananyń Almatydan Astanaǵa aýysqan mezgilin bildiredi.
Panoramalyq zal ortasynda 17 japyraqtan turatyn, 17 túrli álem dinderiniń ýákilderi qoly qoıylǵan aǵash globýsy ornalasqan. Al qasynda monýmentti jasaý oıy týyndaǵan Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaev alaqanynyń izi bar. Eger alaqanǵa qoldy qoıyp, arman - tilek tilese, oryndalady dep aıtylady.
Kelýshiler panoramalyq lıftimen áınek «sharda» ornalasqan keń zaldarǵa kóterilip, «qus ushatyn» bıiktikten egemendi Qazaqstannyń jańa Astanasynda bolǵan jáne bolyp jatqan ózgeristerdi kóre alady.
Oıly bolsań, ozyp kór.
Sózderden san esimder shyǵaryp, quramyn anyqtaý Sandardy jazý Dara san esimder Kúrdeli san esimder
Kekilik 2 +
Túshkirý 3 +
Altyn júzik 600 +
Jetildi 7 +
Júzim birkelki pisipti 101 +
Kúshti 3 +
Toǵyzqumalaq 9 +
Baltyr 6 +
Ton segiz edi 18 +
Onyń besigi 15 +
Keıbir 1 +
Myńbaı – kúshti jigit 1003 +
3 - aıaldama «Beıbitshilik pen Kelisim saraıy»
Sáýlet óneriniń tamasha eskertkishi Qazaqstannyń Astana qalasynda 2006 jylǵy qyrkúıek aıynda shańyraq kóterip, ol Beıbitshilik jáne kelisim saraıyna aınaldy. Nebári 14 aıdyń ishinde salynyp bitken bul pıramıdanyń bıiktigi 25 qabatty úıge teń. Pıramıdanyń jer astyndaǵy kórinbeıtin qabatynyń bıiktigi 13 metr bolsa, jer betinen úshkir bıigine deıingi aralyq 62 metr, sonda barlyǵy – 75 metr
Astana qalasyndaǵy Beıbitshilik jáne Kelisim saraıyna aınalǵan bul pıramıda ǵımaraty ıdeıasynyń túp avtory – Qazaq eliniń basshysy Nursultan Ábishuly Nazarbaev. Qazir Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda baı 1500 oryndyq opera zaly men mańyzdy kelisimderge qol qoıylatyn aspaly zal, murajaı, kórme zaly, kitaphana, barlyq dástúr - li din ókilderiniń keńseleri jumys isteıdi. Bul ǵımarat halyqaralyq deńgeıdegi qaı sharany ótkizýge de óte qolaıly.
Pıramıdanyń qyzmetkerleri bizge tapsyrma daıyndaǵan eken. Endeshe, balalar, tapsyrmaǵa kósheıik. Neǵurlym tez oryndasańdar, soǵurlym tez kelesi ǵımaratqa jetetin bolamyz. Senderge sáttilik tileı otyryp, «Maqsutym - til ustartyp, óner shashpaq» degendeı, bul sabaqta Abaı atamyzdy aıtpaı ketýge bolmaıdy. Abaı atamyzdyń «Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń, óleńmen jer qoınyna kirer deneń» demekshi, bizdiń kúndelikti turmysymyzda, toı - dýmandarda aıtylyp júrgen óleń taqyryptarynyń keıbiri sanmen atalady. Mysaly, «Bir bala», « Jıyrma bes», «Eki jıren», «Bir kelinshek», «On alty qyz», «Segiz aıaq» (Án tyńdaý)
Taldaý – tabys kilti.
İ top
San esimderge fonologıalyq taldaý jasaý (bes, jeteý)
İİ top
San esimderge fonetıkalyq taldaý jasaý (otyz, elýden)
İİİ top
San esimderge satylaı keshendi taldaý jasaý (toǵyz, altynshy)
4 - aıaldama «Aq Orda»
Oılan, izden tap.
Aq Orda ǵımaratynyń jalpy kólemi 36 720 m2. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Aq ordasynyń resmı tusaýkeseri 2004 jyly 24 jeltoqsan kúni ótti. Ǵımarattyń bıiktigi 80 m. Ǵımarat jer betinde 5 jáne jer astyndaǵy 2 qabattan turady, onyń ishinde jer betindegi 1 - qabattyń bıiktigi 10 m., qalǵan qabattardyń bıiktigi 5 m.
«Aq Orda» bizge sandyq syıǵa tartyp otyr. Bul – jaı sandyq emes, sıqyrly sandyq. Al endi osy sandyqtyń suraqtaryna jaýap berip, kelesi ǵımaratqa jeteıik.
Oı qozǵaý.
İ top Jumbaqtar sheshý
1. Eki tyshqan birlesip kesip - piship beredi,
Ekeýi birge júrmese, joq qoı bizge keregi. (qaıshy)
2. On kózi bar ózinde,
On sany bar kózinde.
Kózine saýsaq salasyń,
Jyraqtan habar alasyń. (telefon)
3. Qatar turyp ekeýi,
Birin - biri kórmeıdi
Kór deseń de kórmeıdi. (eki kóz)
4. Úı ishinde
Otyz eki batyr
Kirgenderdi
Otap, týrap jatyr. (tis)
5. Úsh - tórt qana tisi bar,
Shóp kóterer kúshi bar. (aıyr)
İİ top San esimi bar maqal - mátelderdi kim kóp biledi eken?
İİİ top Matematıkalyq jumbaqtardyń sheshýin tap.
Muz aıdynda jeti bala,
Asyr sap júr syrǵanap,
Syrǵanamaı eki bala,
Jaǵalaýda tur qarap
Endi osy balanyń
Sanyn aıtsań jaradyń (toǵyz)
İİ top
Eki aıaq pen eki qol,
Bir aýyz ben bir tiliń,
Nesheý boldy, qane, bol,
Sanap shyǵar kim buryn (alty)
İİİ top
Tal basynda tizilip,
On japyraq tur edi.
Jel soqty da úzilip,
Ushyp ketti bireýi.
İzinshe onyń julynyp,
Tústi taǵy beseýi.
Tur áli de ilinip,
Japyraqtyń nesheýi. (tórt)
5 - aıaldama «Han shatyry»
. Han Shatyr» - Astana qalasyndaǵy iri oıyn - saýyq ortalyǵy. Ol 2010 jyly 6 shildede Astana kúnine oraı ashylǵan. Metal qondyrǵylardyń jalpy salmaǵy 2300 tonna, al tutas tuǵyrǵa qondyrylatyn shatyrdyń bıiktigi 150 metr.
“Han Shatyrdyń” ishki kólemi 110 myń sharshy metr aýmaqty alyp jatyr. Onda úlken qalalyq baq, iri saýda ortalyqtary, kınoteatr, konsert zaldary bolady. Sonymen birge ǵımarattyń barlyq qabattarynda dámhanalar ornalasqan. Ortalyqtyń ishinde tropıkalyq baqtar, gúlzarlar bar. Balalardyń tamasha demalysy úshin bıiktigi 7 jáne 4 metrdi quraıtyn sý syrǵanaqtary jabdyqtalǵan.
Endi kelesi aıaldamaǵa ótý úshin «Hanshatyry» aıaldamasynyń tapsyrmasyn oryndap kóreıik.
Shyǵarmashylyq jumys
1. Sýretke qarap, ishinde san esimi bar mátin qurastyr.
2. Kesteni toltyr
San esim mysaldary eseptik rettik jınaqtyq boljaldyq toptaý bólshektik
Bir myń eki júz bes +
Jeteý +
Ekiden bir +
Otyzynshy +
Bes - besten +
Besinshi +
Beske jýyq +
Júzdegen +
Onnan +
Bireý +
Eki bútin onnan úsh +
1. - Balalar, saıahat unady ma?
- Astana qalasy qandaı eken?
- Káne, balalar, alda sanaýly kúnderden keıin qandaı mereke bar?
- 16 jeltoqsan – Táýelsizdik kúni.
- Bıyl Táýelsiz el bolǵanymyzǵa qansha jyl?
- 22 jyl.
- Al biz osyndaı táýelsiz eldiń baqytty balalary bolǵanymyzǵa qýanamyz ǵoı, ıa!
- Olaı bolsa, myna nársege qulaq túreıikshi.
2. Qarǵa tamyrly qazaqtyń urpaq tárbıesinde san esim sóz tabynyń da alatyn orny erekshe. Mysaly, biz 5 - synypta Sheshendik sózder bólimindegi «Qazybektiń tapqyrlyǵyn» bilemiz, Buqar jyraýdyń qartaıǵan kezinde kóńilin suramaq bolyp Qazybek bı keledi. Sonda Buqar:- 1 - den 10 - ǵa deıingi sannyń maǵynasyn eshkim aıtyp bere almady, sen aıtshy,- deıdi. Sonda Qazybek aıtyp beredi. Káne, kim eske túsiredi. (oqýshylardan suraý.)
- Bir degenińiz - birligi ketken el jaman.
- Eki degenińiz - egesip ketken er jaman.
- Úsh degenińiz - úsh býnaqty shiderden shoshynǵan at jaman.
- Tórt degenińiz - tórde tósek tartyp jatqan jaman.
- Bes degenińiz - bilikti adamnan belgili bala týmaǵan jaman.
- Alty degenińiz - aımaǵyn bıleı almaǵan kisi jaman.
- Jeti degenińiz - jetem degen maqsatyna jete almaǵan jaman.
- Segiz degenińiz - serkesiz bastaǵan qoı jaman.
- Toǵyz degenińiz - tolǵanǵanyńyz.
- On degenińiz - ótkenińiz, o dúnıege jetkenińiz.
Mine, osy sekildi sanamaqtardy negizge ala otyryp, ózimizge arnap sanamaq aıtaıyq.
Bir degenim – bilim alý.
Eki degenim - elin súıý.
Úsh degenim - úlgili bolý.
Tórt degenim - tózimdi bolý.
Bes degenim - birlikte bolý.
Alty degenim - aqyldy bolý.
Jeti degenim - jetistikke jetý.
Segiz degenim - sezine bilý.
Toǵyz degenim - tolǵaný.
On degenim - osynyń bárin oıǵa alý.
- Olaı bolsa, balalar, osyndaı qasıetterdi oıǵa alyp, qazaq degen qasıetti eldiń bir perzenti bolý úshin Qazybekteı, Tóle bıdeı, Áıtekedeı tulǵalary bar halyqtyń izin jalǵastyrýshy «Biz kimbiz?» degen suraq týyndaıdy.
Áıteke bı Tóle bı Qazybek bı
Biz kimbiz?
Keshe Búgin Erteń
3 - 4 jasar 6 - synyp HHİ ǵasyrdyń
biz baldyrǵan oqýshysy bolashaq
balamyz bilim qýǵan barystarymyz
órenbiz
- Al, bilim qýǵan órenderim, myna suraqqa qandaı jaýap tabar ekensińder?
- Bilim qymbat pa, baılyq qymbat pa? (oqýshylar pikirin tyńdaý)
Oqýshylar bilimin baǵalaý
Úıge tapsyrma:
1. Kıeli sandardyń qasıetteri týraly málimet jınaý
2. San esim taqyrybyna 10 test qurastyrý
You Might Also Like
