Saqtardyń mádenıeti
Saqtardyń mádenıeti
Konspekt
B. z. b. VII ǵasyrdan bastap “ań stıli” paıda boldy. “Ań stıliniń” negizgi taqyryby ańdardy jáne ańyzdaǵy ǵajaıyptardy beıneleý bolsa, negizi adamnyń ár túrli janýarlardan shyqqandyǵy týraly túsinikpen baılanysty bolǵan. Rý, taıpalar ózderiniń shyqqan tegin ańdarmen baılanystyrǵan jáne olardy qasıetti tumar dep sanaǵan.
Bul ónerdiń dástúrimen saqtar Aldyńǵy Azıa men Iranǵa jasaǵan joryqtarynda tanysqan. Osy jerlerden saqtarǵa “ómir aǵashy” deıtin arystan beınesi taraǵan.
Qyzylordadan 300 shaqyrym jerde, apasıak - saqtardyń astanasy Shirik - Rabat ornalasqan. Qalanyń ortalyǵynan kúzet munaralary bar qamal (sıtadel) tabyldy. Arheologtar sıtadel ortalyǵynan jebe ushtaryn, altyn qapsyrmalar, sazdan jasalǵan buıymdar tapty. Bul zattardyń jasalǵan merzimi b. z. b. 4 - 2 ǵasyrlarǵa jatady.
Esik obasynan tabylǵan qyshtan, aǵashtan, metaldan jasalǵan ydystardyń arasynan 26 tańbadan turatyn jazýy bar kúmis tabaqsha erekshelenedi. Kamal Aqyshevtiń pikirinshe, bul saqtardyń ózindik jazýy bolǵandyǵyn dáleldeıdi.
Esik obasyna 17 - 18 jas shamasyndaǵy saq hanzadasy jerlengen. Onyń kıimi basynan aıaǵyna deıin altyn túımesheler, qaptyrmalarmen aptalǵan. Esik qorǵanynan tabylǵan altyn buıymdardyń moldyǵyna baılanysty “Altyn kıimdi adam” - dep ataldy.
Saq hanzadasynyń janynan semser, qanjar - akınak, altyn ushty jebe, qamshy, jibek qorjyn, altyn túımesheler, altynmen aptalǵan qola teńgeler, mór - júzik tabyldy. Barlyǵynyń sany – 4000 - nan astam.
Almatynyń kúnshyǵysynda 50 shaqyrym jerde, İle Alataýynyń baýraıynda 40 - tan astam oba tabyldy. Sonyń biri – Esik obasy, dıametri 60 metr, bıiktigi 6 metr.
Bábish - Molda qalasynyń qamal qabyrǵalary jáne aınaldyra qazylǵan orlary bolǵan. Qala ishinen qysh kúıdiretin pesh, qol dıirmen tastary, tary qaldyqtary tabyldy. Bul zattyq derekter qala turǵyndarynyń eginshilikpen aınalysqanyn dáleldeıdi.
İle ózeniniń oń jaǵalaýyndaǵy Jelshalǵyr taýynyń eteginde ornalasqan Besshatyr qorymy 31 obadan turady. Obalar soltústikten ońtústikke qaraı 2 km, shyǵystan batysqa qaraı 1 km aımaqty alyp jatyr. Qorym b. z. b. 5 - 4 ǵasyrlarǵa jatady.
Ǵalymdar úlken Besshatyr obasyn “patsha” qorǵandary dep ataıdy. Sebebi bul obalarda patshalar, dańqty adamdar jerlengen.
Oba úıindisiniń aınalasyndaǵy tas dýaldyń mańaıyna iri tas baǵandar – mengırler ornatylǵan. Keıbir mengırlerge qazaq rý - taıpalarynyń tańbalary qashalyp salynǵan.
Saǵana 3 bólikten turady: dáliz (dromos), qabir aldyna kirer aýyz, jerleý bólmesi. Saǵananyń qabyrǵasy 16 qatar bóreneden qıyp salynǵan.
Jetisý saqtarynyń kishi obalary qarapaıym adamdardyń qabirleri bolyp esepteledi. Saq dáýiriniń bas kezinde qola kezindegi sıaqty máıitti tas sandyqshalarǵa, keıin jer qabirge jerlegen.
Konspekt suraqtar
1. Úlken Besshatyr obasynyń ataýy:
2. Besshatyr obasyndaǵy iri tas baǵandar ataýy:
3. Besshatyr saǵanasynyń bólikteri:
4. Besshatyr qorymyndaǵy obalar sany:
5. Turǵyndary eginshilikpen aınalysqan saq qalasy:
6. Almatynyń kúnshyǵysynda ornalasqan qorǵan:
7. Esik qorǵanynan tabylǵan buıymdar sany:
8. Esik obasynan tabylǵan “Altyn adam”:
9. 26 tańbadan turatyn jazýy bar kúmis tabaqsha tabylǵan oba:
10. Apasıak - saqtardyń astanasy:
11. Saqtarǵa “ań stıli” óneri tarady:
12. B. z. b. 7 ǵasyrdaǵy saq óneri:
13. Saq dáýiriniń bas kezinde máıitti jerledi:
Taqyryptyń testi
Saqtardyń mádenıeti. júkteý
Konspekt
B. z. b. VII ǵasyrdan bastap “ań stıli” paıda boldy. “Ań stıliniń” negizgi taqyryby ańdardy jáne ańyzdaǵy ǵajaıyptardy beıneleý bolsa, negizi adamnyń ár túrli janýarlardan shyqqandyǵy týraly túsinikpen baılanysty bolǵan. Rý, taıpalar ózderiniń shyqqan tegin ańdarmen baılanystyrǵan jáne olardy qasıetti tumar dep sanaǵan.
Bul ónerdiń dástúrimen saqtar Aldyńǵy Azıa men Iranǵa jasaǵan joryqtarynda tanysqan. Osy jerlerden saqtarǵa “ómir aǵashy” deıtin arystan beınesi taraǵan.
Qyzylordadan 300 shaqyrym jerde, apasıak - saqtardyń astanasy Shirik - Rabat ornalasqan. Qalanyń ortalyǵynan kúzet munaralary bar qamal (sıtadel) tabyldy. Arheologtar sıtadel ortalyǵynan jebe ushtaryn, altyn qapsyrmalar, sazdan jasalǵan buıymdar tapty. Bul zattardyń jasalǵan merzimi b. z. b. 4 - 2 ǵasyrlarǵa jatady.
Esik obasynan tabylǵan qyshtan, aǵashtan, metaldan jasalǵan ydystardyń arasynan 26 tańbadan turatyn jazýy bar kúmis tabaqsha erekshelenedi. Kamal Aqyshevtiń pikirinshe, bul saqtardyń ózindik jazýy bolǵandyǵyn dáleldeıdi.
Esik obasyna 17 - 18 jas shamasyndaǵy saq hanzadasy jerlengen. Onyń kıimi basynan aıaǵyna deıin altyn túımesheler, qaptyrmalarmen aptalǵan. Esik qorǵanynan tabylǵan altyn buıymdardyń moldyǵyna baılanysty “Altyn kıimdi adam” - dep ataldy.
Saq hanzadasynyń janynan semser, qanjar - akınak, altyn ushty jebe, qamshy, jibek qorjyn, altyn túımesheler, altynmen aptalǵan qola teńgeler, mór - júzik tabyldy. Barlyǵynyń sany – 4000 - nan astam.
Almatynyń kúnshyǵysynda 50 shaqyrym jerde, İle Alataýynyń baýraıynda 40 - tan astam oba tabyldy. Sonyń biri – Esik obasy, dıametri 60 metr, bıiktigi 6 metr.
Bábish - Molda qalasynyń qamal qabyrǵalary jáne aınaldyra qazylǵan orlary bolǵan. Qala ishinen qysh kúıdiretin pesh, qol dıirmen tastary, tary qaldyqtary tabyldy. Bul zattyq derekter qala turǵyndarynyń eginshilikpen aınalysqanyn dáleldeıdi.
İle ózeniniń oń jaǵalaýyndaǵy Jelshalǵyr taýynyń eteginde ornalasqan Besshatyr qorymy 31 obadan turady. Obalar soltústikten ońtústikke qaraı 2 km, shyǵystan batysqa qaraı 1 km aımaqty alyp jatyr. Qorym b. z. b. 5 - 4 ǵasyrlarǵa jatady.
Ǵalymdar úlken Besshatyr obasyn “patsha” qorǵandary dep ataıdy. Sebebi bul obalarda patshalar, dańqty adamdar jerlengen.
Oba úıindisiniń aınalasyndaǵy tas dýaldyń mańaıyna iri tas baǵandar – mengırler ornatylǵan. Keıbir mengırlerge qazaq rý - taıpalarynyń tańbalary qashalyp salynǵan.
Saǵana 3 bólikten turady: dáliz (dromos), qabir aldyna kirer aýyz, jerleý bólmesi. Saǵananyń qabyrǵasy 16 qatar bóreneden qıyp salynǵan.
Jetisý saqtarynyń kishi obalary qarapaıym adamdardyń qabirleri bolyp esepteledi. Saq dáýiriniń bas kezinde qola kezindegi sıaqty máıitti tas sandyqshalarǵa, keıin jer qabirge jerlegen.
Konspekt suraqtar
1. Úlken Besshatyr obasynyń ataýy:
2. Besshatyr obasyndaǵy iri tas baǵandar ataýy:
3. Besshatyr saǵanasynyń bólikteri:
4. Besshatyr qorymyndaǵy obalar sany:
5. Turǵyndary eginshilikpen aınalysqan saq qalasy:
6. Almatynyń kúnshyǵysynda ornalasqan qorǵan:
7. Esik qorǵanynan tabylǵan buıymdar sany:
8. Esik obasynan tabylǵan “Altyn adam”:
9. 26 tańbadan turatyn jazýy bar kúmis tabaqsha tabylǵan oba:
10. Apasıak - saqtardyń astanasy:
11. Saqtarǵa “ań stıli” óneri tarady:
12. B. z. b. 7 ǵasyrdaǵy saq óneri:
13. Saq dáýiriniń bas kezinde máıitti jerledi:
Taqyryptyń testi
Saqtardyń mádenıeti. júkteý
You Might Also Like
