InfoHub Logo

Jambyl oblysy Shý aýdany ákimdiginiń bilim bóliminiń
«Eńbekshi orta mektebi» KMM-niń dırektory
Maıkeev Talap Jylysovıch

Búgingi tańda ekonomıkanyń jedel qarqynmen damýyna baılanysty bilim berý júıesinde oqytýdyń qurylymy, maqsaty men mazmuny, tehnologıasy túbegeıli ózgerdi. Osy oraıda elimizdiń,turǵyndarynyń sany az, shalǵaı aımaqtarda ornalasqan shaǵyn jınaqty mektepteride de jahandanýdan tys qalǵan joq. Mektep qurylymy «Shaǵyn jınaqty mektep» (budan ári – SHJM) –dep ózgeshe atalǵanymen, mundaǵy bilim men tárbıe sapasyna qoıylatyn talap barlyq bilim berý mekemelerine qoıylatyn talappen birdeı bolyp qala beredi. Degenmen, shaǵyn jınaqty metep (SHJM) – bilim alýshylar kontıngenti shaǵyn, synyp-jınaqtary biriktirilgen jáne oqý sabaqtaryn uıymdastyrýdyń ózindik nysany bar jalpy bilim beretin mektep.Qazirgi tańda jaǵyn jınaqty mektepter:

— biriktirilgen synyp-jıyntyǵymen;

— synyp-jıyntyǵymen jáne tolyq emes synyppen jumys jasaıdy. Sondyqtan da shaǵyn jınaqty mektep jumysyn uıymdastyrýǵa erekshe kóńil bólinedi.

Jalpy SHJM týraly aıtatyn bolsaq, Respýblıka boıynsha SHJM jalpy sany 3170, bul jalpy bilim beretin sanynyń 44% quraıdy. SHJM basym kópshiligi Soltústik Qazaqstan (oblystaǵy barlyq mektep sanynyń 88,8%-y) jáne Aqmola (69,3%), Qostanaı (68,2%); Batys Qazaqstan (59,8%), (QR BǴM 2017-2021 jyldarǵa arnalǵan Strategıalyq jospary, 2016 j.) Pavlodar (67,0%), Aqtóbe (56,7%), Shyǵys Qazaqstan (55%), Qaraǵandy (46,6%) oblystarynda aıqyndalǵan. Bilim alýshylar kontıngentine keler bolsaq, SHJM-da 217112 oqýshy bilim alady (jalpy bilim beretin mekteptegi jalpy kontıngenttiń 9,0%). Oqýshylardyń eń az sany (1-10)-bastaýysh mektepterde, eń joǵarǵy sany (150-ge deıin) – negizgi orta jáne jalpy orta mektepterinde. Sondaı-aq, SHJM jumys isteıtin muǵalimderdiń jalpy sany 55878 (jalpy bilim beretin mektepterdegi pedagog kadrlardyń jalpy sanynyń 20,7%) quraıdy. (Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy shaǵyn jınaqty mektepterdegi kásibı problemalar jáne qajettilikter (Jalpy taldaý – Astana, 2016 (HHİ kitapqa qosymsha).

Barlyq bilim berý salalarynda bilim, bilik daǵdyny mehanıkalyq túrde emes, tanymdyq qabileti damyǵan jáne ózin-ózi kórsete alatyn jeke tulǵanyń aqyl-oıyn damytýda ıntelektin baıytýda oqytý tehnologıalarynyń mańyzy zor ekeni aıqyndaldy.Biraq, Qazaqstandaǵy SHJM-nyń ǵylymı negizdelgen jáne bekitilgen balama modelderiniń bolmaýyna baılanysty materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtaýdyń óńirlik júıesi, pedagogıkalyq prosesterdi uıymdastyrýǵa ártúrli tásilder qoldaný júzege asyrylýda.

Alaıda, qazirgi tańda Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti tarapynanbilim berý salasyna, onyń ishinde shalǵaı aýyldarda ornalasqan barlyq SHJM-ge kóptep kómek jasalyp otyr. Materıaldyq-tehnıkalyq bazany nyǵaıtyp, oqytý-ádistemelik, kásibı biliktilikti arttyrý arqyly zamanaýı jahandanýǵa birlese júzege asyrylýda.

Osy oraıda, men sondaı-aq, SHJM-diń basqa da jalpy orta bilim beretin mekteptermen terezesi teń bolyp jahandanýyna respýblıkamyzdaǵy «Nazarbaev Zıatkerlik mektepteri» DBBU Pedagogıkalyq sheberlik ortalyqtarynyń uıymdastyrýymen júrgizilip jatqan ustazdar men mektep basshylarynyń biliktiligin arttyrý, kásibı damýyna qoldaý kórsetý kýrstaryn ataǵym keledi.

Jańa ǵasyr bilikti, bilimdi, aqyl-oıy damyǵan azamatyn daıarlaý-búgingi kún talaby. Memleketimizdiń bilim berý júıesine erekshe nazar aýdaryp otyrýy oqytý mazmunyna jańa baǵyt ákeldi. Bilim berý úrdisinde qodanys tapqan pedagogıkalyq tehnologıalar jańasha sıpat aldy. Bul baǵytta men ózim de Almaty q. Pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynyń uıymdastyrýymen «Kóshbasshylyq jáne shaǵyn jınaqty mektepti basqarý» taqyrybynda shaǵyn jınaqty mektep basshylarynyń biliktiligin arttyrý kýrsynan ótip jatyrmyn.

Osy kýrs aıasynda biz, SHJM-niń álemdik deńgeıdegi ornyn bilip, onyń qajettiligin túsindik. Mysalyǵa, kýrsta «Alys jáne jaqyn shetelderdegi shaǵyn jınaqty mektepter (basylymdar men ınternet-saıttardyń materıaldary boıynsha)» taqyryp arqylyReseı Federasıasy, Ýkraına, Polsha, Fınlándıa jáne Amerıka Qurama Shtattarynda da shaǵyn jınaqty mektepterdiń bar ekenin, olardyń ornalasqan eli nemese óńiriniń demografıalyq, ekonomıkalyq jáne saıası jaǵdaılaryna qaraı bir-birinen aıyrmashylyqtaryn túsindik. Salystyra kele, shet elderdiń SHJM óz baǵyttary bolatynyn, atap aıtqanda: fransýzdar bir synyby ǵana bar aýyldyq mektepterdi «Respýblıkanyń muraty» dep atasa, Norvegıada SHJM-niń jartysy biriktirilgen synyptar júıesi boıynsha jumys jasaıtynyn, al Aýstralıada onyń bytyrańqy halqymen radıo, Aláskada teledıdar bilim úshin úlken ról oınaıtynyn baıqadyq. Budan biz, bizdegi SHJM jaǵdaıy ózge memleketterge qaraǵanda ózindik basymdyqtary bar jáne nátıjeli jumys jasaý múmkindigine ıe ekenin túsindik.Sondaı-aq, kýrsta: zamanaýı basshynyń róli men mısıasy, jeke tulǵa retinde jáne kásibı turǵydan ózin-ózi jetildirý, muǵalimderdiń kásibı damýyna qoldaý kórsetý, SHJM erekshelikterine jáne bilim berý salalary men deńgeıleri boıynsha oqý baǵdarlamalaryna sáıkes pedagogıkalyq tásilder men oqý materıaldaryn, oqý maqsattaryna qol jetkizý úshin krıterıaldy baǵalaý júıesin qoldanýdy úırendik.

Jalpy alǵanda, eń aldymen SHJM-niń (saýalnama t.b. ádister arqyly) problemasyn anyqtap, SMART maqsat arqyly basymdyqtaryn aıqyndap, mektepti damytýdy josparlap úırendik.

Qorytyndylaı kele, SHJM qyzmetin uıymdastyrýda álemdik tájirıbeniń pedagogıkalyq ıdeıalaryn endirýge múmkindik aldyq.

Paıdalanylǵan ádebıetter:

1. T.Meıirmanqulova: «Bilim berýdegi ınovasıalyq tehnoldogıalar» 2005 j. Almaty;

2. «Nazarbaev Zıatkerlik mektepteri» DBBU Pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynyń Ǵylymı-ádistemelik keńesi usynǵan «Basshyǵa arnalǵan nusqaýlyq» 2018 j. Astana.

---