InfoHub Logo

Óz basym meniń «ádebıet» dep atalatyn azaby kóp aýylǵa kelýime ákemniń qany, anamnyń súti arqyly jaratylys bergen qasıet, odan keıin Sherhan aǵa sebep boldy dep oılaımyn. Osy taǵdyrym úshin bireýge qaryzdar bolsam, osy úsh kisige — ákem Ońǵarsyn, anam Halıma jáne Sherhan aǵamyzǵa — qaryzdarmyn.

Talant degen — etegińdi túrip, jalańaıaq keship júrip, qanyp iship kete beretin jaıdaq sý emes. Ol qat-qabat Jer qyrtysyna jasyrynyp, qan tamyryndaı búlkildegen, qýat-kúshi tereńirek jatqan qaınardyń kózine uqsas. Qaınardyń kózin taýyp, jer betindegi tirshiliktiń qajetine jaratyp, baılyǵyna aınaldyrsa ǵana, ol ıgilikke aınalady.

Meniń jas botadaı tilersegi maıysqan «óleńderime» kózi túsip, «osy baladan birdeńe shyǵar-aý» dep jetelegen jerlesterim bolǵan emes.

Shımaı-shatpaqpen óleń dep birdeńelerdi jaza júrip, ádebı orta ǵoı dep Gýrevtiń oblystyq gazetine áreń dep kishi qyzmetker bolyp, 80 somdyq jalaqymen jumysqa ornalasqanym bar. Jýrnalısik oqý oqymaǵan, «hat qorytý» degenniń ne ekenin bilmeıtin men «Komýnıstik eńbektegi» ylǵı jalańdaǵan jazǵyshtardyń arasynda namysqa býlyǵyp júrip, bir jylǵa jýyq jumys istedim.

Bir kúni oblystyq komsomol komıtetinen telefon soǵyldy.

— Bolgarıanyń astanasy Sofıa qalasynda jastar men stýdentterdiń dúnıejúzilik festıvaline bizdiń oblystan bir adam barýy kerek edi. Soǵan baratyn kisi tabylmaı, Sizge qolqa salaıyq dep otyrmyz.

Gýrevtiń de shetine shyǵyp kórmegen men sandalaqtap Máskeýge keldim.

Jolserikterim — Almatydan kelgen bir top adam. Biz, týrısik delegasıa, Máskeýden poıyzben attandyq. Sara Tynyshtyǵulova, Aıgúl Qadyrbekova, Kórik Dúıseev...

Aramyzda Sherhan aǵa bar eken. Birinshi kórýim. Shymkentten bir sovhoz dırektory boldy Isabek Myrzahmetov degen kisi. Poıyzdyń ishi yzy-shý; án, ázil-ospaq, kúlki. Kóbine úndemeı, kýpeniń terezesine telmirip, dań-duńǵa qosyla qoımaı otyratyn úsh adam: álgi sovhoz dırektory, Sherhan aǵa jáne men.

Sherhan aǵa oqta-tekte tarǵyldaý daýysymen kýpeni basyna kóterip án salady. Sovhoz dırektory oǵan qosylyp qoıady. Úndemeı kórshi kýpede jalǵyz otyratyn meni baıqap, ekeýi kýpelerine shaqyrady. Qaıda jumys isteıtinimdi surasty.

— Óleń, áńgime jazasyń ba? — dedi bir kezde Sherhan aǵa.

— Jazam... azdap.

— Ne ǵyp «Lenınshil jasqa» jibermeı júrsiń?

— Jiberem, biraq basylmaıdy...

— Astanalyqtar mensine me aýyldaǵylardy, — dep Isekeń kúldi. Sosyn ári-beri otyrdy da, Shákeńe qarady. — Myna Farıza basqalarǵa uqsamaıdy, osy balanyń boıynda bir qasıet bar. Sherhan, sen redaksıańa jumysqa nege almaısyń, á? — dedi.

Aǵamyz basyn salbyratyp, til qatpady.

Sofıada bir mektepti jataqhana sekildi etip daıyndaǵan eken, sonda turdyq.

Bir kúni tańerteń bárimiz esik aldynda tur edik, Sherhan aǵa meni shaqyrdy.

— Búgin bizdiń Gúljan Talpaqova bıleıdi — sol týraly «Lenınshil jasqa» jazyp jiberersiń aýylǵa barǵasyn, — dedi.

Festıvál aıaqtalyp, Máskeýge keldik. Biz, usaq-túıekter, munda da bir jataqhanaǵa ornalastyq ta, Sherhan aǵa, taǵy da qoly uzyn bir-eki adam «Iýnost qonaq úıine ketti.

Ertesine erteletip Sherhan aǵa bizdiń jataqhanaǵa kelip:

— Men Almatyǵa búgin ushqaly turmyn. Eger óleńderińdi jatqa bilseń, maǵan jazyp bere ǵoı — kúte turaıyn, — degeni.

Meniń esim shyǵyp ketti. Ásheıinde bir óleńimdi jatqa bilmeıtin men — «Meniń Mańǵystaýym» degen toptama óleńimdi bergim kelip, jazýǵa qaǵaz taba alsamshy. Býfetke baryp, tamaq oraıtyn sytyrlaq sary qaǵazdan birer paraqtaı surap alyp, al kep oılanaıyn. «Shyn jylasa, soqyr kózden jas shyǵady» degen ras eken. Bas-aıaǵy bir saǵatta 5-6 óleńnen turatyn toptamamdy atalaqtatyp jazyp, korıdorda otyrǵan aǵaǵa ustattym.

Ne jaqsy kórgen, ne jek kórgen nyshan kórsetpeı, aǵamyz:

— Al saý, bol aınalaıyn, — dedi de burylyp júre berdi. Aýylǵa kelgen boıda sol kezdegi jas bıshi Gúljan Talpaqova týraly «Bıshi baqyty» degen maqala jazyp, «Lenınshil jasqa» salyp jibergenim sol edi. Bir-eki kún ótkende jas-káriniń súıikti gazeti «Lenınshil jastyń» úshinshi betiniń tómengi podvalyn túgel alyp «Sen meniń baqytymsyń» degen jyl jarymdaı buryn jibergen óleńderim basylypty!

Aǵamyz jumysqa shyqqan boıda, bólimdegi san júz hattardy qopartyp, Ońǵarsynova degenniń óleńderin taptyrtyp alsa kerek. Birer apta ótkesin, Gúljannyń bılep júrgen sýretimen «Bıshi baqyty» da kóldeı bolyp shyǵa keldi. Keshikpeı Qazaqstan komsomolynyń 50 jyldyǵyna arnalǵan «Lenınshil jastyń» 16 bet merekelik sanynyń bir betine «Meniń Mańǵystaýym» degen taqyryppen baıaǵy Máskeý býfetiniń sarǵysh qaǵazyna jazylǵan toptamam sol kúıi basylyp shyqty. Túrli shtrıhtarmen bezendirilip, naǵyz klasıkterdiń shyǵarmasyndaı órnektelgen.

Mine, meniń aqyndyq ómirbaıanym osylaı aıaq astynan bastaldy.

Eger sol joly «Lenınshil jasta» Sherhan aǵadan basqa bireý redaktor bolsa, meniń ádebı jolymnyń bolý-bolmaýy ekitalaı edi.

Men jumysqa Gýrev qalasynan 20-30 shaqyrym jerdegi kolhozdan qatynasam. Telefon joq. Bir kúni men jumys isteıtin bólimge Almatydan telefon soǵyldy. Meni suraıdy! «Lenınshil jastan»! Júregim alyp-ushty. Ánes Saraev eken. Ol «Lenınshil jastyń» batys oblystardaǵy menshikti tilshisi bolyp istep, jaqynda ǵana Almatyǵa, gazettiń redaksıasyna aýysqan.

— Bizdiń gazettiń menshikti tilshisi bolýǵa Farıza kelispes pe eken. Jalaqy onsha emes. Degenmen sóılesip kórińder dep Shákeń ótinish aıtyp edi, — dedi.

Ol jyldary «Lenınshil jas»— jazyp-syzyp júrgen ár jastyń qol jetpes armany. Onda jumys isteý túgili, bir habary shyqqan adamnyń ózin qudaıdaı kóremiz.

— «Lenınshil jas» shaqyrsa, nege kelispeımin. Tek... qolymnan kelse... — dep kúmiljidim, tula boıym dirildep.

Budan bir jyl eki aı buryn meni jumysqa ornalastyrmaı, áýre-sarsańmen áreń alǵandar endi «Lenınshil jasqa» jibergileri kelmeı eljireı qalypty.

«Lenınshil jastyń» menshikti tilshisi bolyp aýysqan kúni maǵan Gýrev qalasynyń qaq ortasynan eki bólmeli úı berildi.

Almatyǵa keldim. Redaktordyń hatshysy Ǵazıza men bólim qyzmetkeri Maǵıra kútip aldy.

Sherhan aǵa redaksıany túgel jınap, meni tanystyrdy.

— Ómirbaıanyn aıtsyn!

— Qazaqta qyzdardan tilshi bolǵan emes, aldymen ornyn jýsyn!

— Óleńderi jaqsy, maqala jaza ala ma eken?!

Káribaı bastaǵan jigitter shýyldap ketti. Ázil ekenin bilsem de, ózegi shyndyq dep uqtym.

Jurt taraǵasyn, redaktor:

— Respýblıka úkimeti qaraıtyndaı máseleler kótergen durys, — dedi. Osy jalǵyz sóılemnen maǵan degen senimdi sezindim.

Bir aptadaı gazet bólimderiniń jumysymen tanysýǵa týra keldi. Menshikti tilshi barlyq bólimge jaza alatyn segiz qyrly, bir syrly bolýǵa mindetti. Ol kezde «Lenınshil jastyń» redaksıasy 4-5 bólmede tyǵylysyp otyratyn. Bir kúni bólimde gazet tigindisin aqtaryp otyr edim, kim ekeni esimde joq, bir aqyn jigit kelip sonyń aldynda ǵana Qatonqaraǵaıdan Sherhan aǵamyz aldyrtyp, ádebıet bóliminiń meńgerýshisi bolyp otyrǵan Oralhannan:

— Mynaý kim? — dedi, meni ıegimen nusqap.

— Bul — bizdiń batys oblystardaǵy tilshimiz... Óleńderi myqty, tilshiligin bilmeımiz ázir, — dep Oralhan kekesinin ázildi únmen jasyrǵan boldy.

Qalamdas jigtiterdiń ázil-qaljyńyn ózimshe qabyldaǵan men «tilshi bolý qolynan kele qoımas» dep otyrǵandary dep túsinip, ishimnen «mensinbeýdi senderge kórsetermin» dep kijingen kúıimde aýylǵa kettim.

Sóıtip, men taǵy da qapelimde «Lenınshil jastyń» Batys oblystardaǵy (Gýrev, Oral, Aqtóbe) menshikti tilshisi degen qyp-qyzyl qatyrmaly kýálikti qaltama salyp, ózim qurdaı bolsam da, kóńilim dyrdaı kúıde aýylǵa qaıttym. «Budan qandaı tilshi shyǵar eken» degen suraýly júzben «Lenınshil jastaǵy» «shetimizden yǵaı men syǵaımyz» dep oılaıtyn jalańtós jigitter qaldy Almatyda. Almatyda onshaqty kún bolǵanda meni izdep kelip, úıine shaqyryp, ne baǵyt-baǵdar berer eshkim bolmady. Men baıǵus aýylda ósken keń balaq qalpymmen buǵan deıin «Lenınshil jasta» tabaqtaı-tabaqtaı bolyp jarıalanǵan «Sen meniń baqytymsyń», «Meniń Mańǵystaýym», «Men saǵan ǵashyq emes em» degen toptamalarymdy astanadaǵy ádebıetshi aǵa-apalarymnyń bári oqyp, meni kórse, qushaqtap baýyrlaryna tartardaı, súısinýde dep júrmin. Joq, eshkim tyrs etpeıdi.

Alǵashqy jolsaparymdy shet jatqan ári áýlıe-ánbıeli Mańǵystaý aýdanynan bastaıyn dep (ol kezde Mańǵystaý Gýrev oblysynyń bir aýdany bolatyn) poıyzben aýdan ortalyǵy Shetpege tarttym. Ol jaqta da kútip alyp, shyǵaryp salar eshkimim joq. Instıtýtta bes jyl birge oqyǵan, sol jyldary Gýrev oblystyq radıosynda tilshi bolyp isteıtin marqum Danıar Járdemov degen jigit te Mańǵystaýǵa bara jatyr eken, ekeýmiz áńgime soǵyp, birge bardyq. Kún qara sýyq, jer qatqaq. Ústirtten azynaı soqqan jel bet qaratpaıdy. Mıdaı dala Mańǵystaýdyń malshylarynyń ómir-turmysyn kórip, «bulardyń árqaısysyna Sosıalısik Eńbek Eri ataǵyn berýge bolady eken» dep oılaımyn. Dalaǵa kirip-shyǵýdyń ózi qıamet-qaıym. Aldynda, telefonmen sóıleskende Ánes Saraev:

— Tilshilik ońaı sharýa emes: aptalap dalada, malshylardyń qasynda, temir jol tóseýshilerdiń vagon-úılerinde, munaıshylar men barlaýshylardyń palatkalarynda júrýge týra keledi. Ústiń kirlep, bıttep, úıińe áreń jetesiń; jetesiń de, álgi kórgen-bilgenińdi tezdetip jazyp, gazetke jiberesiń, — dep qorqytqan. Onyń sózi ras bolyp shyqty. Ákemnen jas qalǵan anamnyń bar jylýyn boıyma sińirip, úıdegi bar jyly-jumsaqty tańdap jep, talǵap iship ósken men kez-kelgen úıdiń tamaǵyna da tábetim shappaıdy. Asqananyń asynan, neshe túrli adamnyń erni tıgen qańyltyr qasyqtardan júregim aınıdy.

Biraq atym joq, ataǵym joq, oblystyq gazette kóringenim bolmasa, respýblıka oqyrmandaryna tanys emes meni aýyldaǵy úlken-kishiniń bári qoldan-qolǵa tıgizbeı oqıtyn «Lenınshil jastyń» bildeı menshikti tilshisi etýge táýekeli barǵan Sherhan aǵamyzdyń senimi qandaı da qıyndyqtyń bárin jeńýime, ádilet pen adaldyqtyń joqshysy ekenimdi ylǵı sezinip júrýime májbúr etti.

Senim degen úlken tárbıe quraly eken ǵoı dep keıin oıladym. «Lenınshil jastyń» Batys oblystardaǵy menshikti tilshisi Farıza Ońǵarynova óz jumysyna kiristi», — dep tóbesine badyraıtyp jazǵan alǵashqy materıalym «Jel soǵyp tur», — dep atalatyn shopandar ómirinen jazǵan ocherkim — gazettiń birinshi betine berilgende, alǵashqy óleńderimniń toptamalary shyqqandaǵydan kem qýanǵanym joq. Nege deısiń ǵoı. Birinshiden — gazettiń alǵashqy betine kez-kelgen emes, sol kezdegi mańyzdy degen materıaldar beriledi. Ekinshiden — bir núktesi de ózgermeı, ózimniń jazǵan kúıimde basylypty. Iaǵnı, materıalym redaktordyń, onyń tómengi jaǵyndaǵy jazǵyshtardyń kóńilinen shyqty degen sóz!

Ol jyldary jastar gazetiniń oblystardaǵy menshikti tilshilerine mashına berilmeıdi, jaıaý, jalpyǵa birdeı kólikpen júremiz.

Gýrev oblystyq komsomol komıtetinde ylǵı bir shala qazaq, kórgenderi az, kóregendigi joq jigitter men qyzdar isteıdi. Olarmen tize túıistirip ne ym-jymymyz birigip kórgen emes. Aýdandyq komsomol úıymdarynda oıly, parasatty hatshylar bolǵany ras. Sol jyldarda komsomol-jastar brıgadalary degender boldy. Óndiriste de, sharýshylyqtyń basqa salalarynda da. Ózim onsha bile bermeımin, oblystyq komıtet «bizde pálen komsomol-jastar brıgadasy bar» dep jelpinip jatady. Sonyń aq-qarasyna kóz jetkizbek bolyp, qala mańyndaǵy temir jol qurylysyn salyp jatqan jastar brıgadasyna bardym. Jan-jaqtan kelgender. Ońyp turǵan eshteńe kórinbeıdi.

«Jýrnalısiń jazǵandarynyń bir núktesi qate bolmaýy kerek, qate bolsa, zań aldynda jaýap beredi» degen qaǵıdany oblystyq «Komýnıstik eńbek» gazegindegi jigitterden estıtinmin. Álgi brıgadanyń jumysyn zerttep, bir apta salpańdap júrdim. Jumys nashar. İshkenderi araq. Tártip joq. Brıgada degen aty ǵana bar. Al oblystyq komsomol komıteti osy kollektıvti respýblıkadaǵy mańdaıly myqtylar dep kórsetpek. Oblystyq komsomol komıtetindegilerdiń ıekteriniń astynda turǵan bulardyń shynaıy bolmysyn kórmeı ne kórgisi kelmeı otyrǵanyn óltire synap «Lenınshil jasqa» jiberdim. Erteń oblys komsomol uıymynyń basshylaryn saılaıtyn esep berý-saılaý konferensıasy ótedi dep otyrǵan kúni syn maqalam gazettiń birinshi betinde jarq ete qalǵany.

Gýrevtiń oblystyq partaıa komıtetinen bastap, bir dúrbeleń bastaldy deısiń. Oblystyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy kúıip-pisip shybjyńdap júretin bireý edi. Al, kep órtensin! Túnniń bir ýaǵynda úıge telefon soǵyp, qorqytpaq únmen biraz jerge bardy. Úndegenim joq. Ertesine oblystyq komsomol komıtetinen bireý kelip, «shaqyryp jatyr» dep meni máshınemen alyp ketti. Jastyq-aı deseıshi — barmaı, — «senderge esep berýge tıisti emespin» dep úıimde jatyp alýyma bolady ǵoı. Bardym. Máskeýden, Búkilodaqtyq komsomol komıtetinen, Gýrev oblysy boıynsha jaýapty qyzmetker Gasanoǵly degen ázirbaıjan jigiti al kep maǵan tıissin!

— Meniń jazǵanym — shyndyq, — dedim. Brıgada múshelerinen qolhattar alyp alǵanmyn. Olar bolmasa, mynalardyń jabylyp júrip meni sotqa tartar túri bar.

Baqsam, oblystyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy konferensıada qaıta saılanýy kerek eken ǵoı! Meniń maqalam tiske kirgen tikendeı, onyń mansabyna nuqsan keltirdi. Sol jerde «Lenınskaıa smena» men «Komsomolskaıa pravda» gazetterinen kelgen eki orys jigitimen sóılesip, jaǵdaıdy aıttym. «Komsomolskaıa pravdadan» kelgen Mýsalıtın degen jigit (keıin ájeptáýir jazýshy boldy) bárin túsinip, «kemedeginiń jany bir» degendeı, jýrnalısiń aryn qorǵaıtynyn aıtyp saldy.

Túste úıge keldim. Almatydan telefon soǵyldy — Sherhan aǵa.

— Ne bolyp jatyr ózi? — dedi amandyq-saýlyqtan soń. Men jylamsyrap, Gýrev túgel maǵan jabylyp jatqanyn aıttym. Komsomoldyń hatshysynyń: «Men sizdi bulaı qaldyrmaımyn — Qazaqstan Ortalyq komsomol komıtetiniń búrosyna másele qoıamyn, ornyńyzdan aldyramyn!», — dep biraz shabalaqtaǵanyn estip, ózim de jarylýǵa shaq turǵanmyn.

— Qysylma, aınalaıyn. Jazǵanyń óte durys. Gýrev syıǵyzbasa, Almatyǵa sıasyń -osynda aldyramyz. Ózim baram ba dep edim, basqa bir sharýalar shyǵyp, bara almaıyn dep turmyn. Al búgin Gýrevtiń konferensıasyna qatynasý úshin Ortalyq komsomol komıtetiniń hatshysy Keńes Mustahanuly Aýhadıev barady, Óziń jolyǵyp aıt. Men bárin túsindirdim. Eń bastysy — ýaıymdama! — dedi bas redaktor aǵamyz. Tóbem kókke eki-aq eli jetpeı qýanaıyn!

Tús qaıta Keńes Mustahanuly taǵy da oblys komsomol hatshysynyń máshınesin jiberip, menimen pikirlesti. Júzi jyly, ózimiz shamalas jigit eken. Salmaqty, baıypty ustaıdy ózin. Gasanoǵyly da tańerteńgi qyzýy báseńdep, oblystyń birinshi hatshysy da jymdaı bola qalypty.

Munyń bárin aıtyp otyrǵanym Sherhan aǵamyzdyń meniń ana jaqta shyrqyrap júrgenimdi, jalpy jaǵdaıdy sezip, túsinip «óziń jazdyń — óziń aqtal» dep otyrmaı, meniń adaldyǵymdy arashalap qalǵany; gazettiń de, meniń de abyroıymdy aıaqqa bastyrmaı, jalaqorlarǵa jalyn tikireıtkeni.

Birer aıdyń júzinde álgi hatshy ornynan túsip tyndy. Al men bolsam, «Lenınshil jastyń» betin qurǵatpaıtyn boldym. Baıaǵy «munyń qolynan tilshilik keler me» degen áriptesterim keıin: «Oıpyrym-aı, Farıza, sen uıyqtamaı jazatyn shyǵarsyń osy!» — dep tańdanatyndy shyǵardy.

Bir jyl óter-ótpeste «Qazaqstan pıoneri» gazetine bas redaktor bolyp shaqyrylýyma sebep bolǵan sol «Lenınshil jasta» kóringen jazbalarym edi.

Sherhan aǵamyzdyń maǵan degen o bastaǵy úmitti senimi bolmasa, men qazir ári ketkende Gýrevtegi oblystyq gazettiń aǵa korespondenti bolyp júrer edim. Ádebıette de, ómirde de bireýlerdiń kóregen jerlesteri, eli bolyp, ortalarynan shyqqan kókireginde oty bar adamǵa qamqor bolyp, kótermelep jatady. Endi bireýlerdiń qolyna bılik quryǵyn ustaǵan myqty kókeleri bolady. Sonyń ekeýi de mende joq ekeni álde baǵym, álde sorym shyǵar.

Biraq men Sherhan aǵamyzdyń senimine qaryzdar ekenimdi esimnen shyǵarǵan emespin.

Al Sherhan aǵanyń meni tabyndyratyn bir qasıeti — ol eshqashan «seni adam etken, qatarǵa qosqan men edim ǵoı» degen nıetin mindet etip eshýaqytta sezdirgen emes. Bul — azamattyq uly qasıet.

---