InfoHub Logo

Ǵylymı joba
Sirińke talynan qylqobyz jasaý
Anotasıa

Bul jobada qazaqtyń kóne aspaby qylqobyzdyń sirińke talynan qalaı jasaýǵa bolatyndyǵy zertteýge arnalǵan.
Qazaq halqynyń qolónerin onyń ishinde mýzyka aspaptarynyń shyǵý tarıhymen qoldanylýy qarastyrylady.
Túrli sirińkeden jasalǵan buıymdarmen mýzykalyq aspaptardy zertteı otyryp, tehnologıalyq tilde sirińkeden dybys beretin qobyz qurastyryldy. Qurastyrylǵan kezde sirińke talynan basqa qosymsha eshki terisimen jylqynyń qyly paıdalanylyp óz sheshimin tapty. Bul jobada ustanǵan negizgi maqsat: Adamdy bıik shyńǵa jetkizetin eńbek. Biz baǵa jetpes bilim qoryn arttyryp, Ony jańasha túrlendire bilýimiz kerek. N. Á. Nazarbaev. Sol sebepti Qorqyt atamyzdyń kóne aspabyn jańasha tehnologıamen óskeleń urpaqqa kórsetý boldy.
Baqylaý kezeńinde mynandaı qorytyndy jasaldy: kez - kelgen buıymdy kóz eliktiretindeı etip, daıyndaý úshin sirińke talyn qoldanýǵa bolatyndyǵyna kóz jetkizildi.
Kirispe
*Zertteletin zat. Sirińke talynan qylqobyz jasaý.
* Zertteýdiń maqsat - mindeti.
Kóne aspap túrin jańasha úlgide jas urpaqqa nasıhattaý. Qobyz aspabynyń qońyr daýysyn tyńdaýshy qulaqtarǵa estirtý. Joǵalyp bara jatqan qolóner túriniń jańǵyrýyna kishkene bolsyn úlesimizdi qosý. Qońyr daýys aspabynyń jasalý jolyn urpaqqa úıretý.
*Zertteý boljamy.
Eger oqýshylar aspaptyń tartylý zańdylyǵyna saı zertteý jasasa, onda jas urpaqtyń qolónerge degen oty sónbegendigi.

*Zertteýdiń nátıjeleri.
Sheberlerdiń qolynda, kásip bolǵan bul aǵash, degendeı Qashaǵan jyraý. Qazaq halqy qashanda aǵash ónerine jaqyn bolǵan. Zaman talabyna sáıkes ulttyq qundylyqqa negizdelip, sirińke talynan jańasha úlgide qylqobyz aspabyn daıyndaý. *Praktıkanyń mán maǵynasy.
Sirińke talynan qylqobyz daıyndaý úlgilerin tehnologıa pánine nemese úıirme jumystarynyń mazmunyna negiz retinde alýǵa bolady. «Óz tarıhyn bilmegen adam, ózin syılamaǵany» degen bolatyn elbasymyz N. Á. Nazarbaev. Sondyqtan atadan ákege, ákeden balaǵa mıras bolyp kele jatqan qol ónerimizdiń otyn sóndirmeı, ári qaraı úrleý ár qazaqtyń paryzy degen nıetpen qolóner týraly D. Shoqparulynyń óleń shýmaqtarymen baıandaýdy jón sanadym. Halqymyzdyń dástúrli tól óneri, Kásibim – atamura qolóneri. Jınadym ádet - ǵuryp, salt dástúrin, Elimniń kózge ystyq kóneleri - dep aıtqandaı qolónerge jany ashıtyn jas urpaǵy bolsa eger, tól ónerimiz máńgilik jasaıtynyna kámil senemin. Qolóner – atakásip. Qazirgi naryq zamanynda buıymdardy taýarǵa aınaldyryp, tabys kózin jasaýǵa bolady.

İİ Negizgi bólim. Zertteý bólimi.
* Qazaqtyń ulttyq qoldanbaly óneri. 550 jyldyq tarıhy bar bolsa da, qasıetti qazaq halqynyń qolóneriniń tarıhy tym tereńde. Ol keń baıtaq jerimizdi mekendegen saq, ǵun, tárizdi kóne túrki taıpalarynyń mádenıetinen arqaý alady. Ǵalymdardyń derekteri boıynsha Qazaqstan jerinde qolóner kásibi munan eki jarym myń jyl buryn túrli taıpalardyń qural - saımandary men qoldanystaǵy buıymdary arqyly baıqap, atadan - balaǵa mádenı mura bolyp qalyp keledi. Sonyń bir kýási Esik qalasynan tabylǵan «Altyn adam»men Túrkistandaǵy «Taıqazandy» tilge tıek etýge bolady. Kóshpendi halyq úshin mal jáne egin sharýashylyǵy alǵashqy orynda tursa, qolóner turmystyq jáne saýda - sattyq kásibine aınaldy. Keıinnen soǵys jyldarynda jerin qorǵaý úshin, jaýynan saqtaný maqsatynda qarý - jaraq túrleri kóptep balqytylyp quıyldy. Sol sebepti ustahanalar boı kóterdi. Oǵan mysal Otyrar, Saıram qalalarynan tabylǵan kórik oryndary negiz bola alady.
Qazaqtyń ulttyq qolóneri – turmysta qajettiligi bar kórkemóner. Halyq sheberleri qoldanylatyn buıymdardy kórkem óńdeýmen aınalysady. Qol - ónerde materıaldardy (metal, aǵash, toqyma, bylǵary t. b.) óńdeýge, mysaly, balqytyp quıý jáne ustalyq soǵý, aǵash oıý men shekimdeý sıaqty túrli ádisterdi qoldanǵan. Qolóner kóne zamanda paıda bolǵannan beri halyq shyǵarmashylyǵynyń mańyzdy salasyna aınaldy.
Qazaq halqy aǵash oıýdy, temir quıýdy óner dep sanamaǵan, jaı ǵana kásip dep meńgergen. Sol kezderde ulttyq qoldanbaly óneri ilgeri damyp, qolóner túrleri kóbeıe bergen.

Qolónerdiń birsypyra túrleri.