InfoHub Logo

Páni: INFORMATIKA
Sabaqtyń taqyryby: Syzyqtyq massıv
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: Q Basic baǵdarlamasyndaǵy syzyqtyq massıv jaıynda túsindire otyryp, osy baǵdarlamada qoldanylatyn operatorlardy durys paıdalana bilýge úıretý;
á) damytýshylyq: oqýshylardyń este saqtaý, oılaý, qabyldaı alýshylyq qabiletterin, pánge qyzyǵýshylyǵyn damytý, bilim, bilik daǵdysyn qalyptastyrý;
b) tárbıelik:oqýshylardyń óz betimen jumys isteýge, syn turǵysynan baǵalaı alýǵa baýlý, kópshildikke, dostyq qarym-qatynasqa tárbıeleý;
v) kásibı: qazirgi zaman talabyna saı oqýshylardyń kásibı mamandyǵynda paıdalanatyn Q Basic baǵdarlamasy jaıynda saýattylyǵyn arttyrý.

Sabaqtyń túri: laboratorıalyq sabaq
Sabaqtyń tıpi: aralas sabaq
Qoldanylatyn ped.tehnologıa: Deńgeılep saralap oqytý tehnologıasy /DSOT/,
kompúterlik oqytý tehnologıasy /KOT/;
Oqytý ádis-tásilderi: túsindire-baıandaý ádisi, suraq-jaýap ádisi, mıǵa shabýyl
ádisi, aqparat ádisi, kórnekilik ádisi;
Qoldanylatyn tehnıkalyq quraldar, kórnekilik: kompúter, proektor, slaıd, taratpa laboratorıalyq jumystar nusqasy, tapsyrmalar, ádebıetter
Pánaralyq baılanys: aǵylshyn, matematıka, geometrıa, syzý
Qoldanylatyn ádebıetter:
1. «Informatıkadan 30 sabaq», Bóribaev, Balapanov
2. «Informatıka», M.Baıjumanov, L.Japsarbaeva
3. «Informatıka negizderi», G.Japarova
4. «Esepteýish tehnıka negizderi», N.T.Ermekov

Oqytý nátıjesinde qalyptastyrylatyn:
bilim: Q Basic baǵdarlamasynda syzyqtyq massıvpen esep shyǵarý jaıynda jańa aqparat
alady: jumys jasaý daǵdysy qalyptasady;
bilik: oqýshylar syzyqtyq massıvterdi óz betinshe qoldana alady, sol syzyqtyq
massıvtermen esep shyǵarýǵa mashyqtanady;
daǵdy: Q Basic baǵdarlamasynda syzyqtyq massıvterdi paıdalaný daǵdysyn meńgeredi;

I. Qyzyǵýshylyqty oıatý, yntalandyrý.
1. Uıymdastyrý jumystary.
a) sálemdesip, oqýshylardyń kabınettegi oryndaryna uqypty ornyǵýyn,
kompúter aldynda artyq zattyń bolmaýyn qadaǵalaý;
b) jýrnalǵa belgi soǵý;
v) sabaqtyń maqsat-mindetterimen tanystyrý;

2. Úı tapsyrmasyn tekserý, ótkenge sholý jasaý.
a) Baqylaý suraqtary:
1. Qaıtalaný komandalary degenimiz ne?
2. FOR operatory qandaı qyzmet atqarady?
3. WHILE operatory qandaı qyzmet atqarady?
4. REPEAT operatory qandaı qyzmet atqarady?
5. Qaıtalaný operatorlary qandaı qyzmet atqarady?
á) dápterdegi úı tapsyrmasyn tekserý;

II. Jańa maǵynany taný.
1. Syzyqtyq massıv týraly jalpy túsinik.
BASIC tilinde biryńǵaı shamalardy massıvke biriktirýge bolady. Jalpy aty bar biryńǵaı elementtiń rettelgen jıyny massıv bolyp tabylady. Ol matematıkada vektor uǵymyna al mekteptik algorıtmdik tilde syzyqtyq kestege sáıkes keledi. Massıvtiń árbir elementine sońynan ındeksi keletin massıvtiń aty menshikteledi. Sondyqtan da massıv elementterin ındeksti aınymalylar dep te ataıdy.
Negizgi elementterine toqtalaıyq:
Massıvterdi sıpattaý úshin DIM operatory qoldanylady.
DIM - ólshem degen maǵynany bildiredi.
SWAP - eki aınymalyny salystyrady.
READ – oqy.

2. Massıvterge baılanysty mysaldar qarastyrý.
Massıvterge baılanysty birneshe mysaldar keltireıik.
Mysaly: 1. Naqty 10 sanynan qurylǵan massıv elementteriniń arıfmetıkalyq ortasyn esepteý:
10 REM
20 DIM X(10)
30 DATA 5,8,5,4,7,9,6,3,12,56
40 FOR I= 1 TO 10
50 READ X(I)
60 S=S+ X(I)
70 NEXT
80 S=S/10
90 PRINT “S=”;S
100 END
Bul mysalda massıv elementteriniń mánderi 30 joldaǵy DATA operatoryna jazylǵan. Ol mánder sıkldiń ishindegi READ operatory arqyly menshikteledi, sıkl oryndalyp bitkende S aınymalysynyń máni massıv elementteriniń qosyndysyna teń bolady, odan keıin ol qosyndy 10-ǵa bólinip arıfmetıkalyq ortasy tabylady. Eger basqa massıvtiń arıfmetıkalyq ortasyn esepteý kerek bolsa, onda programmanyń 30-jolyna qajetti sandar jazylady.

Mysaly: 2. Naqty n sanynan quralǵan massıvtegi eń úlken elementti tabý.
10 REM
20 INPUT N%
30 DIM A(N%)
40 FOR I% =1 TO N%
50 PRINT I%; “ELEMENT ENGİZ”
60 INPUT A (I%): NEXT
70 R=A(I)
80 FOR I% =2 O N%
90 IF R
100 NEXT
11 PRINT “MAKS ELEMENT=”;R
120 END
Bul programmadaǵy 50-jol paıdalanýshy men kompúter arasyndaǵy dıalogty qonymdy túrde júrgizýge arnalǵan. Programma oryndalǵanda ekranǵa « 1-shi elementti engiz»; « 2-shi elementti engiz» ... t s s degen sózder shyǵyp otyrady.
Eki ólshemdi massıvterdi matrısalar men salystyrýǵa bolady. Mundaı massıvterdi sıpattaǵanda ólshemderin eki ındeksi boıynsha kórsetý kerek, basqasha aıtqanda matrısanyń jatyq joldary men tik joldarynyń sanyn kórsetý kerek.

IV. Oı tolǵanys kezeńi.
1. Jańa sabaqty bekitý
Kompúterde jeke laboratorıalyq (deńgeılik tapsyrma) oryndaý;

2. Qorytyndylaý. Bilimdi, baǵalaý.
Barlyq oqýshylar sabaqta kórsetken belsendiligine qaraı jáne berilgen deńgeılik tapsyrmalardy oryndaýyna baılanysty baǵalanady;

3. Úıge tapsyrma berý.
a) Syzyqtyq massıvtiń jazylý pishini, blok – shemasy (oqyp, zertteý) (teorıalyq);
á) Eki sannyń úlkenin tabý programmasyn qurý (praktıkalyq);
b) Syzyqtyq massıvke qatysty kez-kelgen 2 programma quryp kelý
(shyǵarmashylyq).

Laboratorıalyq jumys
Taqyryby: Syzyq massıv
Maqsaty:
 Massıv jaıynda maǵlumat alý;
 Massıvterdi paıdalanyp esepter shyǵarý;
 Syzyqtyq massıvtermen jumys

BASIC tilinde biryńǵaı shamalardy massıvke biriktirýge bolady. Jalpy aty bar biryńǵaı elementtiń rettelgen jıyny massıv bolyp tabylady. Ol matematıkada vektor uǵymyna al mekteptik algorıtmdik tilde syzyqtyq kestege sáıkes keledi. Massıvtiń árbir elementine sońynan ındeksi keletin massıvtiń aty menshikteledi. Sondyqtan da massıv elementterin ındeksti aınymalylar dep te ataıdy.
A deńgeı
Geron formýlasyn paıdalanyp, úshburyshtyń aýdanyn tabatyn programma quryńyz.
Úshburysh qabrǵalarynyń mánin 4sm, 5sm, 6sm dep alyńyz jáne sol qurylǵan programmaǵa berilgen qabyrǵalar mánin qoıý arqyly úshburyshtyń aýdynyn tabyńyz. Tablǵan nátıjeni qarapaıym matematıkalyq esepteý arqyly programmanyń durystyǵyn tekserińiz.

V deńgeı
CIRCLE operatorynyń múmkindikterin paıdalanyp, sheńber sentriniń koordınatalaryn, radıýsyn jáne keskin túsiniń nómirin berip aqqalanyń beınesin sýretteıtin programma quryńyz.

S deńgeı
Bizge kelesi sandar belgili bolsyn: 11, 21, 54, 45, 78, 23, 46, 17, 15, 40;
Osy berilgen sandardyń arıfmetıkalyq ortasyn jáne eń úlken, ıaǵnı maksımaldy mánin tabatyn programma quryńyz.

Óz betinshe oryndaıtyn tapsyrmalar:
1) A(15) massıviniń arıfmetıkalyq ortasyn esepteıtin programma quryńyzdar.
2) H(8) massıviniń arıfmetıkalyq ortasyn esepteıtin programma quryńyzdar.
3) A(8) massıv elementteriniń kemý reti boıynsha
esepteıtin programma quryńyzdar
4) Ý(21) massıv elementteriniń kemý reti boıynsha
esepteıtin programma quryńyzdar
5) Naqty Y=[1:N3] kesteniń elementterin eki eseleıtin programma quryńyzdar
6) Naqty sandardan turatyn A[1:15] kestesi berilgen osy kesteniń barlyq elementteriniń arıfmetıkalyq ortasynan úlken bolatyn elementteriniń sanyn tabyńyzdar.
7) A[1:k] syzyqtyq kestege enetin barlyq oń sandarynyń qosyndysyn anyqtaıtyn programma quryńyzdar
8) A(15) massıviniń kemý reti boıynsha retteıtin programma quryńyzdar.